मध्य प्रदेस के पन्ना अवैध आउर खुलल खदान के इलाका बा. एह में से कुछ त टाइगर रिजर्व आउर लगे के जंगल में पड़ेला. इलाका के बच्चा, जवान आउर बूढ़ लोग ऊ पत्थर खोजे के सपना देखत बा, जेकरा से ओह लोग के जिनगी बदल जाई.

हीरा के खदान सभ में बच्चा लोग, माई-बाऊजी संगे रेत आउर माटी खोदेला. ऊ लोग जादे करके गोंड समुदाय से आवेला. एह समुदाय के राज्य में अनुसूचित जनजाति मानल जाला.

एगो लइका कहलक, “जदि हमरा हीरा मिल जाव, त हम आउर आगू पढ़ सकिला.”

बाल श्रम (निषेध आ विनियमन) संशोधन अधिनियम ( 2016 ) खनन उद्योग जइसन जोखिम भरल क्षेत्र में बच्चा (14 बरिस से कम उमिर के) आउर किशोर (18 से कम उमिर के) सभ के काम करे पर रोक लगावेला.

मोटा-मोटी 300 किमी दूर, उत्तर प्रदेस के मिर्जापुर में छोट बच्चा सभ भी आपन माई-बाऊजी संगे काम पर जाला. इहंवा पत्थर के अवैध खदान बा. हाशिया पर रहे वाला समुदाय से आवे वाला अधिकांश परिवार खदान के लगे के इलाका में रहेला, जे खतरनाक बा.

“हमार घर एह खदान के पाछू में पड़ेला,” एगो लइकी कहली. “इहंवा रोज पांच गो बिस्फोट होखेला. एक दिन त बिस्फोट के बाद एगो बहुते बड़ पत्थर हमार खपरैल वाला घर पर गिर गइल. एकरा से हमार घर के देवाल चारों ओरी से टूट गइल.”

देस के असंगठित खनन क्षेत्र में अनगिनत बच्चा लोग काम करेला. ई फिलिम उहे बचवन सभ के दशा बतावत बा. मजूरी चलते स्कूल से नाम कट जाला आउर पढ़े-लिखे के मूल अधिकार से भी ऊ लोग वंचित रह जाला.

देखीं : खदान के संतान

अनुवादक: स्वर्ण कांता

Kavita Carneiro

কবিতা কারনেইরো, পুণে-নিবাসী স্বতন্ত্র চলচ্চিত্র-নির্মাতা। বিগত এক দশক ধরে তিনি তথ্যচিত্রের মাধ্যমে সমাজকে অবহিত করে চলেছেন। তাঁর নির্মিত ফিল্মের মধ্যে আছে রাগবি খেলোয়াড়দের নিয়ে জাফর ও টুডু নামের একটি পূর্ণদৈর্ঘ্যের তথ্যচিত্র। তাঁর সাম্প্রতিকতম ফিল্ম নাম কালেশ্বরমের বিষয়বস্তু বিশ্বের বৃহত্তম লিফ্ট সেচ প্রকল্প।

Other stories by কবিতা কার্নেইরো
Text Editor : Sarbajaya Bhattacharya

সর্বজয়া ভট্টাচার্য বরিষ্ঠ সহকারী সম্পাদক হিসেবে পিপলস আর্কাইভ অফ রুরাল ইন্ডিয়ায় কর্মরত আছেন। দীর্ঘদিন যাবত বাংলা অনুবাদক হিসেবে কাজের অভিজ্ঞতাও আছে তাঁর। কলকাতা নিবাসী সর্ববজয়া শহরের ইতিহাস এবং ভ্রমণ সাহিত্যে সবিশেষ আগ্রহী।

Other stories by Sarbajaya Bhattacharya
Translator : Swarn Kanta

Swarn Kanta is a journalist, editor, tech blogger, content writer, translator, linguist and activist.

Other stories by Swarn Kanta