ಕುಶಾಲಗಢ: ತನ್ನದೇ ಕತೆ ಹೊಲಿಯುತ್ತಿರುವ ಟೈಲರ್‌

“ನಾನು ಇದಕ್ಕೆ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಬಾರ್ಡರ್‌ ಇಟ್ಟು ನಂತರ ನೆರಿಗೆ ಇಡುತ್ತೇನೆ. ಜೊತೆಗೆ ತೋಳಿನ ಬಳಿ ಒಂದಷ್ಟು ಕಟೌಟ್‌ ಕೂಡ ಸೇರಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಅದಕ್ಕೆ 30 ರೂಪಾಯಿ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಕೊಡಬೇಕು.”

ಇವು ಶಾರದ ಮಕ್ವಾನಾ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ನಡೆಸುವ ವಾಡಿಕೆಯ ಮಾತುಕತೆಗಳು. ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಶಾರದ ತೋಳಿನ ಉದ್ದ, ರವಿಕೆ ಕಟ್ಟುವ ಲೇಸ್‌ಗಳ ದಾರದ ತುದಿಯ ಕುಚ್ಚಿನ ಭಾರದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. “ನಾನು ಬಟ್ಟೆಯಿಂದ ಹೂಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಅಲಂಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಬಲ್ಲೆ” ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಶಾರದ.ತಮ್ಮ ಕೌಶಲದ ಕುರಿತು ಹೆಮ್ಮೆಯಿಂದ ಮಾತನಾಡುವ ಅವರು ತಾನು ಅದನ್ನು ಹೇಗೆ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ತೋರಿಸಿದರು.

ಶಾರದ ಮತ್ತು ಅವರಂತಹ ಇತರ ಸ್ಥಳೀಯ ಸೀರೆ ರವಿಕೆ ಟೈಲರುಗಳು ಕುಶಾಲಢ ಮಹಿಳೆಯರ ನೆಚ್ಚಿನ ಫ್ಯಾಷನ್ ಸಲಹೆಗಾರರು. ಸೀರೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ವಯಸ್ಸಿನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಯುವತಿಯರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ, 80 ಸೆಂ.ಮೀ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರೀತಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಬೇಕು.

ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಧ್ವನಿ ಸಿಗದ ಆಳವಾದ ಪಿತೃಪ್ರಧಾನ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ, ಮತ್ತು ಜನನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಲಿಂಗ ಅನುಪಾತವು 1,000 ಪುರುಷರಿಗೆ 879 ಮಹಿಳೆಯರು ಎನ್ನುವುದು ಆತಂಕಕಾರಿಯಾಗಿದೆ (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕುಟುಂಬ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮೀಕ್ಷೆ, ಎನ್ಎಫ್‌ಎಚ್ಎಎಸ್ -5 ), ಮಹಿಳೆಯರು ತಮ್ಮ ಉಡುಪುಗಳ ಮೇಲೆ ಕಾಳಜಿ ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ.

ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಬನ್ಸ್ವಾರಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಈ ಸಣ್ಣ ಪಟ್ಟಣವು ಟೈಲರಿಂಗ್ ಅಂಗಡಿಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಪುರುಷರ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಲಿಯುವ ದರ್ಜಿಗಳನ್ನು ಶರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾಂಟ್ ಹೊಲಿಗೆ ಮಾಡುವವರು ಮತ್ತು ಮದುಮಗನಿಗೆ ಕುರ್ತಾ ಮತ್ತು ಕೋಟ್‌ಗಳಂತಹ ಮದುವೆಯ ಉಡುಪನ್ನು ತಯಾರಿಸುವವರೆಂದು ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವೆರಡೂ ಏಕತಾನತೆಯ ವ್ಯವಹಾರಗಳಾಗಿವೆ, ಇವುಗಳ ಬಣ್ಣಗಳು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ತಿಳಿ ಗುಲಾಬಿ ಅಥವಾ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಮೀರಿ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ.

ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಸೀರೆ ರವಿಕೆ ಟೈಲರ್ ಅಂಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಣ್ಣಗಳ ದಂಗೆಯೆದ್ದಿರುತ್ತದೆ, ತಿರುಗುವ ಕುಚ್ಚುಗಳು, ಹೊಳೆಯುವ ಗೋಟಾ (ಚಿನ್ನ ಮತ್ತು ಬೆಳ್ಳಿಯ ಅಂಚು) ಮತ್ತು ವರ್ಣರಂಜಿತ ಬಟ್ಟೆಗಳ ಚೂರುಗಳು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಹರಡಿಕೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. "ಕೆಲವು ವಾರಗಳ ನಂತರ ಮದುವೆಯ ಸೀಸನ್ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ ನೀವು ಬರಬೇಕು" ಎಂದು 36 ವರ್ಷದ ಮಹಿಳೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. "ಆಗ ನಾನು ಬಹಳ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿರುತ್ತೇನೆ." ಮಳೆಗಾಲದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯವಹಾರ ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆಯಾದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಆ ಸಮಯವೆಂದರೆ ಹೆದರುತ್ತಾರೆ.

10,666 (ಜನಗಣತಿ 2011) ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಈ ಸಣ್ಣ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಠ 400-500 ರವಿಕೆ ದರ್ಜಿಗಳಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಶಾರದ ಅಂದಾಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕುಶಾಲಗಢ ತಹಸಿಲ್ ಬನ್ಸ್ವಾರಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅತಿದೊಡ್ಡ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, 3 ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು, ಮತ್ತು ಅವರ ಗ್ರಾಹಕರು 25 ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಿಂದ ಬರುತ್ತಾರೆ. "ನನ್ನ ಅಂಗಡಿಗೆ ಉಕಲಾ, ಬಾವೊಲಿಪಾಡಾ, ಸರ್ವ, ರಾಮಗಢ ಮತ್ತು ಇತರ ಹಳ್ಳಿಗಳಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರು ಬರುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. "ಒಮ್ಮೆ ಅವರು ನನ್ನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದರೆ, ಅವರು ಮತ್ತೆ ಬೇರೆಲ್ಲಿಯೂ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಅವರು ನಗುತ್ತಾ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಗ್ರಾಹಕರು ಹೊಲಿಗೆಗೆಂದು ಬಂದಾಗ ಬಟ್ಟೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಜೀವನ, ಅವರ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಅವರು ಅಂಗಡಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ 7,000 ರೂ.ಗಳಿಗೆ ಸಿಂಗರ್ ಯಂತ್ರವೊಂದನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದರು, ಮತ್ತು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಸಾರಿ ಪೀಕೊ (ಎಡ್ಜಿಂಗ್) ರೀತಿಯ ಸಣ್ಣ ಕೆಲಸಗಳಿಗಾಗಿ ಸೆಕೆಂಡ್ ಹ್ಯಾಂಡ್ ಉಷಾ ಹೊಲಿಗೆ ಯಂತ್ರವನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಂಡರು, ಇದಕ್ಕೆ ಅವರು ಪ್ರತಿ ಸೀರೆಗೆ 10 ರೂ. ವಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಪೆಟಿಕೋಟ್ ಮತ್ತು ಪಟಿಯಾಲ ಸೂಟ್ಗಳನ್ನು (ಸಲ್ವಾರ್ ಕಮೀಜ್) ಹೊಲಿಯುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಿಗೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ 60ರಿಂದ 250 ರೂ.ಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಶಾರದ ಬ್ಯೂಟಿಷಿಯನ್ ಆಗಿಯೂ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅಂಗಡಿಯ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕ್ಷೌರ ಕುರ್ಚಿ, ದೊಡ್ಡ ಕನ್ನಡಿ ಮತ್ತು ಮೇಕಪ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಶ್ರೇಣಿ ಇದೆ. ಐ ಬ್ರೋ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಹಿಡಿದು, ದೇಹದ ಕೂದಲನ್ನು ತೆಗೆಯುವುದು, ಸಣ್ಣ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಿಕ್ಕು ಕೂದಲಿನ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಹೇರ್ ಕಟ್ ಮತ್ತು ಬ್ಲೀಚಿಂಗ್ ತನಕ ಅವರ ಸೌಂದರ್ಯ ತಂತ್ರಗಳು ಸುಮಾರು 30ರಿಂದ 90 ರೂ. ಗಳಿಸಿಕೊಡುತ್ತವೆ. "ಮಹಿಳೆಯರು ಫೇಶಿಯಲ್‌ ಮಾಡಿಸಲು ದೊಡ್ಡ ಪಾರ್ಲರ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು.

ಅವರನ್ನು ಹುಡುಕಲು ನೀವು ಕುಶಾಲಗಢದ ಮುಖ್ಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಹೋಗಬೇಕು. ಇಲ್ಲಿ ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಿವೆ, ಅಲ್ಲಿಂದ ಪ್ರತಿದಿನ ಸುಮಾರು 40 ಬಸ್ಸುಗಳು ಗುಜರಾತ್ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ವಲಸಿಗರೊಂದಿಗೆ ಹೊರಡುತ್ತವೆ. ಬನ್ಸ್ವಾರಾ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಮಳೆಯಾಧಾರಿತ ಕೃಷಿ ಮಾತ್ರ ಇರುವುದರಿಂದ ಮತ್ತು ಬೇರೆ ಜೀವನೋಪಾಯಗಳಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಕಷ್ಟದ ವಲಸೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಪಟ್ಟಣದ ಪಾಂಚಾಲ್ ಮೊಹಲ್ಲಾದ ಕಿರಿದಾದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ, ಪೋಹಾ ಮತ್ತು ಜಿಲೇಬಿಯಂತಹ ತಿಂಡಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಸಣ್ಣ ಸಿಹಿತಿಂಡಿ ಅಂಗಡಿಗಳ ಗದ್ದಲದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಮೀರಿ, ಶಾರದ ಅವರ ಒಂದು ಕೋಣೆಯ ಟೈಲರಿಂಗ್ ಅಂಗಡಿ ಮತ್ತು ಬ್ಯೂಟಿ ಪಾರ್ಲರ್ ಇದೆ.

36 ವರ್ಷದ ಮಹಿಳೆ ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಪತಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಅವರು ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಚಾಲಕರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಪಿತ್ತಜನಕಾಂಗದ ಸಮಸ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದರು, ಅದು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅವರ ಜೀವವನ್ನು ಬಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಶಾರದ ಮತ್ತು ಅವರ ಮಕ್ಕಳು ಶಾರದರ ಅತ್ತೆ ಮಾವ ಮತ್ತು ದಿವಂಗತ ಗಂಡನ ಸಹೋದರನ ಕುಟುಂಬದೊಂದಿಗೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಆಕಸ್ಮಿಕ ಭೇಟಿಯು ತನ್ನ ಜೀವನವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿತು ಎಂದು ಯುವ ವಿಧವೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. "ನಾನು ಅಂಗನವಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಮೇಡಮ್ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದೆ, ಅವರು ಸಖಿ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ ಮತ್ತು ನಿಮಗೆ ಬೇಕಾದುದನ್ನು ಕಲಿಯಿರಿ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು." ಈ ಕೇಂದ್ರವು - ಲಾಭರಹಿತ ಉಪಕ್ರಮ - ಯುವತಿಯರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡಬಹುದಾದ ಕೌಶಲಗಳನ್ನು ಕಲಿಯುವ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. ಸಮಯವು ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಮನೆಕೆಲಸಗಳು ಮುಗಿದ ನಂತರ ಅವರು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದರು; ಕೆಲವು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಒಂದು ಗಂಟೆ ಅಥವಾ ಅರ್ಧ ದಿನದ ತನಕ ಇಲ್ಲಿ ಕಳೆಯತೊಡಗಿದರು. ಕೇಂದ್ರವು ಪ್ರತಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗೆ ಮಾಸಿಕ 250 ರೂ.ಗಳ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ವಿಧಿಸುತ್ತಿತ್ತು.

"ನಾನು ಹೊಲಿಗೆ ಕೆಲಸ ಇಷ್ಟವಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ತುಂಬಾ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕಲಿಸಲಾಯಿತು" ಎಂದು ಕೃತಜ್ಞ ದನಿಯಲ್ಲಿ ಶಾರದ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಅವರು ಕೇವಲ ರವಿಕೆ ಹೊಲಿಯುವುದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ಕಲಿಸುವಂತೆ ಕೇಳಿದರು. "ನಾನು ಅವರಿಗೆ ಹೇಳಿದೆ, ನಿಮಗೆ ಏನು ಸಾಧ್ಯವೋ ಅದನ್ನು ನನಗೆ ಕಲಿಸಿ, ಮತ್ತು 15 ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಅದನ್ನು ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಂಡೆ!" ಹೊಸ ಕೌಶಳಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ಉದ್ಯಮಿ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಸ್ವಂತವಾಗಿ ವ್ಯವಹಾರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು.

"ಕುಚ್ ಔರ್ ಹೀ ಮಜಾ ಹೈ, ಖುದ್ ಕಿ ಕಾಮಯಿ [ನಿಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಸಂಪಾದನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಲ್ಲಿ ಇರುವ ನೆಮ್ಮದಿಯೇ ಬೇರೆ]" ಎಂದು ಮೂರು ಮಕ್ಕಳ ತಾಯಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಅವರು ದೈನಂದಿನ ಖರ್ಚುಗಳಿಗಾಗಿ ತನ್ನ ಅತ್ತೆ ಮಾವನನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಲು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ. "ನಾನು ನನ್ನ ಸ್ವಂತ ಕಾಲ ಮೇಲೆ ನಿಲ್ಲಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ."

ಅವರ ಹಿರಿಯ ಮಗಳು, 20 ವರ್ಷದ ಶಿವಾನಿ ಬನ್ಸ್ವಾರಾದ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ನರ್ಸಿಂಗ್ ಓದುತ್ತಿದ್ದಾರೆ; 17 ವರ್ಷದ ಹರ್ಷಿತಾ ಮತ್ತು 12 ವರ್ಷದ ಯುವರಾಜ್ ಇಬ್ಬರೂ ಕುಶಾಲಗಢದ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಮಕ್ಕಳು ಹೈಯರ್ ಸೆಕೆಂಡರಿಗೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆ ಸೇರಲು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಅವರು 11ನೇ ತರಗತಿಗೆ ಬಂದಾಗ ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆಯಿಂದ ಹೊರಗೆ ಬಂದರು ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. "ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕರನ್ನು ಪದೇಪದೇ ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ."

ಶಾರದ ಅವರಿಗೆ 16ನೇ ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಲಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಅವರ ಹಿರಿಯ ಮಗಳು ಆ ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದಾಗ, ಮನೆಯ ಹಿರಿಯರು ಶಾರದ ಅವರ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳದೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರು. ಇಂದು, ಅವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮಗಳು ಕಾಗದದ ಮೇಲಷ್ಟೇ ಉಳಿದಿರುವ ಮದುವೆಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲು ತಮ್ಮಿಂದ ಸಾಧ್ಯವಿರುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಮಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರಳಾಗುತ್ತಾಳೆ.

ಶಾರದ ಅವರ ಪಕ್ಕದ ಅಂಗಡಿ ಖಾಲಿಯಾದಾಗ, ಸಿಂಗಲ್‌ ಪೇರೆಂಟ್‌ ಆಗಿರುವ ತಮ್ಮ ಸ್ನೇಹಿತೆಗೆ ಟೈಲರಿಂಗ್ ಅಂಗಡಿ ಸ್ಥಾಪಿಸುವಂತೆ ಮನವೊಲಿಸಿದರು. "ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳು ಗಳಿಕೆ ಒಂದೇ ರೀತಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲವಾದರೂ, ನಾನು ನನ್ನ ಸ್ವಂತ ಕಾಲ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದ್ದೇನೆ ಎನ್ನುವ ಸಂತೋ಼ಷ ನನಗಿದೆ."

ಅನುವಾದ: ಶಂಕರ. ಎನ್. ಕೆಂಚನೂರು