આયુષ નાયક કહે છે, "અમારા શરીરને પેઈન્ટ કરવાનું મુશ્કેલ છે. [એ માટે] અમારે આખી રાત જાગતા રહેવું પડશે." તેઓ પહેલી જ વખત પોતાના શરીર પર ઓઇલ પેઇન્ટ લગાવી રહ્યા છે. 17 વર્ષના આયુષ કહે છે, “મારું આખું શરીર જાણે બળતું હોય એવું લાગે છે. તેથી અમારે બને તેટલી વહેલી તકે (શરીર પર લગાડેલા) પેઇન્ટને સૂકવવા પડશે."
આયુષ એ દશેરા અને જન્માષ્ટમીના તહેવારો દરમિયાન કરવામાં આવતા લોક નૃત્ય પિલી વેશા (જેને હુલી વેશા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે) ની તૈયારી માટે પોતાના શરીરને ચળકતા રંગીન પટ્ટાઓથી રંગતા તટીય કર્ણાટકના ઘણા યુવાન છોકરાઓ અને છોકરીઓમાંથી એક છે. પ્રસ્તુતિ દરમિયાન તેઓ વાઘના માસ્ક પહેરીને ગર્જના કરે છે અને નૃત્ય કરે છે અને તેમની આસપાસ જોર-જોરથી ડ્રમ ગુંજતા રહે છે.
કર્ણાટકના દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં બોલાતી તુળુ ભાષામાં પિલીનો અર્થ થાય છે વાઘ અને વેશા એટલે મેક-અપ. છેલ્લા 22 વર્ષથી પિલી વેશા કરી રહેલા વીરેન્દ્ર શેટ્ટીગાર કહે છે, “(આ માટે) તમારે કોઈની પાસેથી કંઈ શીખવાની જરૂર નથી. એ તો અમારા આત્મામાં છે." તેઓ ઉમેરે છે, "ડ્રમના અવાજો અને આસપાસની ઉત્તેજના મળીને એક એવું વાતાવરણ સર્જે છે કે તમે આપોઆપ જ એ તાલ પર નૃત્ય કરવા લાગો છો." 30 વર્ષના વીરેન્દ્ર એમેઝોનમાં વિતરક તરીકે કામ કરે છે અને પોતાના ગામના યુવાનોને (પિલી વેશાની) પ્રસ્તુતિ કરવા પ્રોત્સાહિત કરે છે.
નર્તકો વાઘ, ચિત્તા અને દીપડા જેવા દેખાવા એક્રેલિક પેઇન્ટના પીળા અને ભૂખરા રંગના પટ્ટાઓથી પોતાના શરીરને રંગે છે. અગાઉ વાઘ નર્તકોના શરીર પરના ચમકીલા રંગો બનાવવા માટે કોલસા, ભીની માટી, મૂળ અને ફૂગનો ઉપયોગ થતો હતો.
સમય જતા આ નૃત્યની રંપરાગત શૈલીનું સ્થાન લોકોના મનોરંજન માટેના મુશ્કેલ શારીરિક દાવપેચોએ લીધું છે જેમાં આગળ અને પાછળ પલટી મારવી, માથા વડે નાળિયેર ફોડવા, મોંમાંથી આગની જ્વાળાઓ કાઢવી વિગેરે પર વધુ ભાર મૂકવામાં આવે છે. અને આ આખું નૃત્ય-સંયોજન એટલી બધી શારીરિક મહેનત માગી લે છે કે પ્રૌઢ કલાકારોએ હવે આ પરંપરાગત નૃત્યને આગળ લઈ જવાની જવાબદારી યુવાનો ઉપર છોડી દીધી છે.
આ પરંપરાગત નૃત્યની તૈયારી તેની પ્રસ્તુતિના એક દિવસ પહેલા જ શરૂ થઈ જાય છે. શરીર અને ચહેરાના પેઇન્ટિંગ માટે કલાકોની મહેનતની જરૂર પડે છે, અને તહેવારોની ઉજવણી પૂરી થાય ત્યાં સુધી થોડા દિવસો માટે એને એમ ને એમ જ રાખવામાં આવે છે. પોતાનો 12 મા ધોરણનો અભ્યાસ પૂરો કરી રહેલા આયુષ કહે છે, “શરૂઆતમાં આ મુશ્કેલ લાગે છે. પરંતુ ડ્રમના અવાજો સાંભળ્યા પછી તમે એના તાલ પર નૃત્ય કર્યા વિના રહી શકતા નથી."
તાસે (ડ્રમ) ના પડઘાતા તાલ પર પિલી તરીકે રંગાયેલા લોકો તેમનો આદર દર્શાવવા તેમજ લોકોનું મનોરંજન કરવા માટે નૃત્ય કરે છે. જ્યારે છોકરાઓ વાઘની સામ્યતા અકબંધ રાખવા માટે તેમના શરીરને રંગે છે, ત્યારે છોકરીઓ માત્ર તેમના ચહેરાને રંગે છે અને સુતરાઉ કાપડમાંથી બનાવેલ વાઘ જેવો દેખાતો પોશાક પહેરે છે. પિલી વેશામાં છોકરીઓની ભાગીદારી તાજેતરના સમયમાં જ વધી છે.
પ્રસ્તુતિ કરનારા જૂથોને અગાઉ તેમના કાર્યક્રમ માટે (પુરસ્કાર અથવા માનદ વેતન રૂપે) ચોખા અને ડાંગર – સામાન્ય રીતે તટીય કર્ણાટકમાં ઉગાડવામાં આવતા પાક – આપવામાં આવતા હતા. આજે અનાજનું સ્થાન પૈસાએ લીધું છે. દરેક કલાકાર બે દિવસની પ્રસ્તુતિ માટે લગભગ 2500 રુપિયા કમાઈ શકે છે. શારીરિક દાવપેચ કરનાર નૃત્ય કલાકાર ઉજવણીના બે દિવસ માટે વધારાના 6000 રુપિયા કમાય છે. આયુષ ઉમેરે છે, "આટલા બધા લોકોને નૃત્ય કરતા જોયા પછી, તમને આપોઆપ પિલી વેશા પ્રસ્તુત કરવાનું મન થઈ જાય છે."
સામાન્ય રીતે આવાસ વસાહતો (હાઉસિંગ કોલોની) ની સમિતિઓ દ્વારા કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવે છે. આયુષ અને તેના સાથીઓ યુવા ટાઈગર્સ મંચી જૂથના છે, આ જૂથ ઉડુપીના મણિપાલમાં આખા વર્ષ દરમિયાન પિલી વેશાની ઉજવણી માટે ભંડોળ પૂરું પાડે છે. રજૂઆતોના આયોજન માટે બે લાખ રુપિયાથી વધુ રકમની જરૂર પડે છે. આ ભંડોળ ચિત્રકારો અને નર્તકોનું મહેનતાણું ચૂકવવા ખર્ચવામાં આવે છે. મુસાફરી, ભોજન, રંગોનો પુરવઠો અને પોશાક માટેનો ખર્ચ પણ આ ભંડોળમાંથી જ કરવામાં આવે છે.
નર્તકો માટે જાહેર મનોરંજન એ પ્રાથમિકતા હોવા છતાં, સદીઓ જૂની મનાતી આ પરંપરાની શિસ્ત જાળવી રાખવા માટે આ લોક કલાની પ્રસ્તુતિ અનેક કડક ધારાધોરણોનું પાલન કરે છે. આયુષ કહે છે કે દિવસના અંતે, "અમારા શરીર ખૂબ દુઃખે છે, પરંતુ અમે લોકોનું મનોરંજન કરવા અને આ પરંપરાને જીવંત રાખવા માટે આ બધું કરીએ છીએ."
અનુવાદ: મૈત્રેયી યાજ્ઞિક