ਮਾਇਆ ਥਾਮੀ ਆਪਣੀ ਪਿੱਠ ’ਤੇ 30 ਕਿਲੋ ਦਾ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਤਿੰਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੈਦਲ ਚੱਲੀ ਅਤੇ 200 ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਦਿਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗਾਹਕ ਕੋਲ ਸਿਲੰਡਰ ਪਹੁੰਚਾਇਆ।

ਸਾਹ ਲੈਂਦਿਆਂ 32 ਸਾਲਾ ਮਾਇਆ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਹੁਣ ਮੈਂ ਉਸ ਪਾਸੇ ਵਾਲੇ ਪਹਾੜ ’ਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਿਲੰਡਰ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਹੈ,” ਕਾਫ਼ੀ ਦੂਰ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ। ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਦੇ 80 ਰੁਪਏ ਵਸੂਲ ਕਰਦਿਆਂ ਹੀ ਉਹ ਦੂਜਾ ਸਿਲੰਡਰ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲ ਪਈ। ਅਗਲੇ ਛੇ ਘੰਟੇ ਉਹ LPG ਸਿਲੰਡਰ ਚੁੱਕੀਂ ਪੈਦਲ ਚਲਦੀ ਰਹੇਗੀ।

“ਜੇ ਭਾਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਲੋਕ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਭਾਅ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਪੁਰਸ਼ ਨਹੀਂ,” ਮਾਇਆ ਨੇ ਕਿਹਾ। ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਦੇ 80 ਰੁਪਏ ਕਮਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਉਸੇ ਦੂਰੀ ਦੇ ਇੱਕ ਪੁਰਸ਼ 100 ਰੁਪਏ ਕਮਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।

ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ, ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ ਪੂਰਬੀ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿੱਚ 2,042 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਕਰਕੇ ਸੜਕੀ ਆਵਾਜਾਈ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਲੋਕ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਪਾਣੀ, ਸਿਲੰਡਰ ਵਰਗੀਆਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਵਰਤੋਂ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਛੋਟੇ-ਮੋਟੇ ਫਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਘਰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੁਲੀਆਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਾਹਨ ਅਜਿਹੀ ਤਿੱਖੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹ ਸਕਦੇ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਮਾਨ ਚੁੱਕਣ ਜਾਂ ਗੈਸ ਏਜੰਸੀ ਜਾਂ ਦੁਕਾਨ ਵੱਲੋਂ...ਆਪਣੇ ਕੁਲੀ ਜ਼ਰੀਏ ਭੇਜਣ...ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

Maya Thami climbs 200 stairs to deliver the day's first gas cylinder. Like other porters, she migrated from Nepal to work in Darjeeling, West Bengal
PHOTO • Rhea Chhetri
Maya Thami climbs 200 stairs to deliver the day's first gas cylinder. Like other porters, she migrated from Nepal to work in Darjeeling, West Bengal
PHOTO • Rhea Chhetri

ਮਾਇਆ ਥਾਮੀ ਦਿਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਿਲੰਡਰ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ 200 ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਕੁਲੀਆਂ ਵਾਂਗ ਉਹ ਵੀ ਨੇਪਾਲ ਤੋਂ ਪਰਵਾਸ ਕਰਕੇ ਆਈ ਹੈ ਤੇ ਥਾਮੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ

Left: Maya Thami rests after delivering a cylinder.
PHOTO • Rhea Chhetri
Right: Lakshmi Thami (left) and Rebika Thami (right)  each carrying a sack of potatoes weighing 60 kilos
PHOTO • Rhea Chhetri

ਖੱਬੇ : ਮਾਇਆ ਥਾਮੀ ਸਿਲੰਡਰ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਰਾਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੱਜੇ : ਲਕਸ਼ਮੀ ਥਾਮੀ (ਖੱਬੇ) ਤੇ ਰੇਬਿਕਾ ਥਾਮੀ (ਸੱਜੇ) ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੁਲੀਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੇ 60 ਕਿਲੋ ਵਜ਼ਨ ਦੀਆਂ ਆਲੂ ਦੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ

ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਮਾਇਆ ਥਾਮੀ ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ ਵਿੱਚ 12 ਸਾਲ ਤੋਂ ਕੁਲੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹਦੇ ਵਾਂਗ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਹੋਰ ਕੁਲੀ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੇਪਾਲ ਤੋਂ ਆਈਆਂ ਮਹਿਲਾ ਪਰਵਾਸੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਥਾਮੀ ਭਾਈਚਾਰੇ (ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੂਚੀਬੱਧ) ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਿੱਠ ਉੱਤੇ ਡੋਕੋ (ਬਾਂਸ ਦੀ ਟੋਕਰੀ) ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਸਿਲੰਡਰ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੀਪੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲਿਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਾਮਲੋ ਯਾਨੀ ਕਿ ਇੱਕ ਤਣੀ ਜ਼ਰੀਏ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

“ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਮੈਂ ਮੁਗਲਾਨ (ਭਾਰਤ) ਆ ਗਈ,” ਮਾਇਆ ਨੇ ਦੱਸਿਆ। ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅਤੇ ਉਹਦਾ ਪਤੀ ਬੌਧੇ 2 ਕੱਠਾ/ਬਿਸਵੇ (0.06 ਏਕੜ) ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਚੌਲ, ਬਾਜਰਾ ਤੇ ਆਲੂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਸਨ; ਉਹ ਛੋਟੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਹਾੜੀਦਾਰ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਦੋਵੇਂ 2021 ਵਿੱਚ ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ ਆ ਗਏ ਸਨ – ਜੋ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਤੋਂ ਸੜਕੀ ਰਾਹ ਮੁਤਾਬਕ ਕੁਝ ਘੰਟੇ ਦੀ ਦੂਰੀ ’ਤੇ ਹੈ।

ਮਾਇਆ ਗੈਸ ਏਜੰਸੀਆਂ ਤੋਂ ਗਾਹਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਤੱਕ ਸਿਲੰਡਰ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ। “ਮੈਂ ਆਮ ਕਰਕੇ ਸਵੇਰੇ 7 ਵਜੇ ਕੰਮ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹਾਂ ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਸਿਲੰਡਰ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚਣ ਉਹ ਫੇਰ ਵਾਰੀ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ,” ਉਹਨੇ ਕਿਹਾ। ਆਮ ਕਰਕੇ ਉਹ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਪਿੱਠ ’ਤੇ ਦੋ ਸਿਲੰਡਰ ਚੁੱਕ ਚਾਰ ਜਾਂ ਪੰਜ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਲੰਡਰ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਲਈ ਦਿਨ ਦੇ 500 ਰੁਪਏ ਕਮਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। “ਲਗਾਤਾਰ ਨਮਲੋ ਨਾਲ ਸਿਰ ’ਤੇ ਸਿਲੰਡਰਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਚੁੱਕ-ਚੁੱਕ ਕੇ ਮੇਰੇ ਸਿਰ ਦੇ ਵਾਲ ਬਹੁਤੇ ਝੜ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੁਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ,” ਨਾਲ ਹੀ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੇ ਘਟਣ-ਵਧਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਿਆਂ ਮਾਇਆ ਨੇ ਕਿਹਾ।

'ਮੈਂ ਆਮ ਕਰਕੇ ਸਵੇਰੇ 7 ਵਜੇ ਕੰਮ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹਾਂ ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਸਿਲੰਡਰ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚਣ ਉਹ ਫੇਰ ਵਾਰੀ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ,' ਉਹਨੇ ਕਿਹਾ। ਆਮ ਕਰਕੇ ਉਹ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਪਿੱਠ ’ਤੇ ਦੋ ਸਿਲੰਡਰ ਚੁੱਕ ਚਾਰ ਜਾਂ ਪੰਜ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਲੰਡਰ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਲਈ ਦਿਨ ਦੇ 500 ਰੁਪਏ ਕਮਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ

ਵੀਡੀਓ ਦੇਖੋ : ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ ਦੇ ਕੁਲੀ

ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੁਲੀ ਸਿਲੰਡਰ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੁਲੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਉਹ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡ, ਜਿਸ ਦਿਨ ਬਜ਼ਾਰ ਬੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਰੋਜ਼ ਸ਼ਾਮ 8 ਵਜੇ ਤੱਕ ਚੌਕ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। “ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਨੇੜੇ ਖੜ੍ਹੇ ਕਿਸੇ ਕੁਲੀ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਉਹਨਾਂ (ਕੁਲੀਆਂ) ਤੇ ਗਾਹਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੌਦਾ ਤੈਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,” ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਮਨੋਜ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ।

“ਨਾਸਕੇਮ ਬੋਕਚੂ ਭੰਦਾ ਭੰਦਾ 70 ਕੇਜੀ ਕੋ ਭਾਰੀ ਬੋਕਨੇ ਬਾਨੀ ਭਈਸਕਿਓ (ਮੈਨੂੰ 70 ਕਿਲੋ ਵਜ਼ਨ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਹੁਣ ਆਦਤ ਪੈ ਗਈ ਹੈ),” ਇੱਕ ਹੋਟਲ ਲਈ 70 ਕਿਲੋ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਜਾ ਰਹੀ ਸਬਜ਼ੀ ਵਾਲੀ ਕੁਲੀ, 41 ਸਾਲਾ ਮਾਨਕੁਮਾਰੀ ਥਾਮੀ ਨੇ ਕਿਹਾ। “ਜੇ ਮੈਂ ਕਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਐਨਾ ਵਜ਼ਨ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕ ਸਕਦੀ, ਤਾਂ ਇਹ ਕੰਮ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਮੈਨੂੰ 80 ਰੁਪਏ ਦਾ ਘਾਟਾ ਪੈ ਜਾਵੇਗਾ,” ਉਹਨੇ ਕਿਹਾ।

“ਆਮ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ 15 ਤੋਂ 20 ਮਿੰਟ ਲਈ ਪਹਾੜ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਆਮ ਕਰਕੇ ਹੋਟਲ ਚੌਕ ਬਜ਼ਾਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਹੀ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ 10 ਮਿੰਟ ਦੀ ਦੂਰੀ ਵਾਲੇ ਹੋਟਲਾਂ ਲਈ 60 ਤੋਂ 80 ਰੁਪਏ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੂਰੀ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ 100 ਤੋਂ 150 ਰੁਪਏ,” ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਬਜ਼ੀ ਵਾਲੀ ਕੁਲੀ ਧਨਕੁਮਾਰੀ ਥਾਮੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ।

ਸਬਜ਼ੀ ਵਾਲੀ ਕੁਲੀ, ਧਨਕੁਮਾਰੀ ਥਾਮੀ ਵੀ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: “ਕੇਤਾ ਲੇ ਮਤੇਈ ਸਾਕਚਾ ਏਸਤੋ ਕਾਮ ਤਾ ਹੈਨਾ ਰੇਸਾਊ ਬੈਨੀ, ਖਾਈ ਏਤਾ ਤਾ ਬੇਸੀ ਲੇਡੀਜ਼ ਹਰੂ ਨਈ ਚਾ ਭਾਰੀ ਬੋਕਨੇ (ਬਜਾਹਰ, ‘ਸਿਰਫ਼ ਆਦਮੀ ਹੀ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।’ ਇਹ ਗੱਲ ਬਿਲਕੁਲ ਸੱਚ ਨਹੀਂ, ਭੈਣ। ਇੱਥੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੁਲੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਹਨ)।” 15 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਗੁਆ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ।

Left: Dhankumari Thami (blue jacket), Manbahadur Thami and Manmaya Thami (red sweater) rest in Chowk Bazaar between deliveries.
PHOTO • Rhea Chhetri
Right: Asti Thami filling water in cans that she will later deliver to customers
PHOTO • Rhea Chhetri

ਖੱਬੇ : ਧਨਕੁਮਾਰੀ ਥਾਮੀ (ਨੀਲੀ ਜਾਕਟ), ਮਨਬਹਾਦੁਰ ਥਾਮੀ ਤੇ ਮਨਮਾਇਆ ਥਾਮੀ (ਲਾਲ ਕੋਟੀ) ਕੰਮ ਵਿਚਕਾਰ ਚੌਕ ਬਜ਼ਾਰ ਚ ਆਰਾਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸੱਜੇ : ਅਸਤੀ ਥਾਮੀ ਪੀਪਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ

Asti Thami (left) and Jungey Thami (right) carrying water cans for delivery
PHOTO • Rhea Chhetri
Asti Thami (left) and Jungey Thami (right) carrying water cans for delivery
PHOTO • Rhea Chhetri

ਅਸਤੀ ਥਾਮੀ (ਖੱਬੇ) ਤੇ ਜੂੰਗੇ ਥਾਮੀ (ਸੱਜੇ) ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੀਪੇ ਘਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲਿਜਾ ਰਹੇ ਹਨ

ਪਾਂਦਾਂਮ ਟੀ ਗਾਰਡਨ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਦੰਪਤੀ ਅਸਤੀ ਥਾਮੀ ਤੇ ਜੂੰਗੇ ਥਾਮੀ, ਜੋ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੀਪੇ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਣੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ ਦੇ ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕੰਮ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

“ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰਾ ਪਤੀ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ 6 ਵਜੇ ਪਾਂਦਾਂਮ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਲੈਣ ਲਈ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਜੈਰੀ ਕੈਨ (ਪੀਪੇ) ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜਿਹਨਾਂ ਘਰਾਂ ਨੇ ਪਾਣੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਾਂ,” ਅਸਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ। ਪੰਡਮ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਿਰਾਏ ਦਾ ਕਮਰਾ ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੋਂ 2 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।

ਜੂੰਗੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੀਟ ਵੇਚਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਅਜ਼ਮਾਇਆ ਪਰ ਕੋਵਿਡ ਕਾਰਨ ਇਸ ਧੰਦੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਮੁੜ ਪਾਣੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਲਿਆ।

*****

'Until [my children] Bhawana and Bhawin finish studying, I will carry cylinders,' says Maya Thami
PHOTO • Rhea Chhetri

ਜਦ ਤੱਕ (ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ) ਭਾਵਨਾ ਤੇ ਭਾਵਿਨ ਪੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ, ਮੈਂ ਸਿਲੰਡਰ ਚੁੱਕਦੀ ਰਹਾਂਗੀ, ਮਾਇਆ ਥਾਮੀ ਨੇ ਕਿਹਾ

ਮਾਇਆ ਥਾਮੀ ਦਾ ਪਤੀ ਬੌਧੇ ਥਾਮੀ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਉਹਦੇ ਮਾਪੇ ਵੀ ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਕੁਲੀਆਂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਹੋਟਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਮਾਇਆ ਤੇ ਬੌਧੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ, ਚੌਕ ਬਜ਼ਾਰ ਤੋਂ 50 ਮਿੰਟ ਦੂਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਗਊਸ਼ਾਲਾ ਨੇੜੇ 2,500 ਰੁਪਏ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ ਇੱਕ ਕਮਰਾ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ ਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਕਈ ਸਾਰੇ ਕੁਲੀ, ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਸਮੇਤ, ਇਸ ਇਲਾਕੇ ’ਚ ਕਮਰਾ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਅਨੁਸਾਰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਕੁਝ ਹੀ ਜਗ੍ਹਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।

ਮਾਇਆ ਤੇ ਬੌਧੇ ਦੇ ਬੱਚੇ, ਭਾਵਨਾ ਤੇ ਭਾਵਿਨ ਅਜੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ; ਮਾਇਆ ਦੀ ਤਰਜੀਹ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਹੈ: “ਭਾਵਨਾ ਰਾ ਭਾਵਿਨ ਪਰੀਂਜਲ ਮੋ ਮੇਰੋ ਨਾਮਲੋ ਲੇ ਸਿਲੰਡਰ ਬੋਕਚੂ (ਜਦ ਤੱਕ ਭਾਵਨਾ ਤੇ ਭਾਵਿਨ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ, ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਨਾਮਲੋ ਨਾਲ ਸਿਰ ’ਤੇ ਸਿਲੰਡਰ ਚੁੱਕਦੀ ਰਹਾਂਗੀ)।”

ਪੰਜਾਬੀ ਤਰਜਮਾ: ਅਰਸ਼ਦੀਪ ਅਰਸ਼ੀ

Student Reporter : Rhea Chhetri

Rhea Chhetri recently completed her Master's in Mass Communication and Journalism from Amity University, Noida. She is from Darjeeling and wrote this story during an internship with PARI in 2023.

यांचे इतर लिखाण Rhea Chhetri
Editor : Sanviti Iyer

Sanviti Iyer is Assistant Editor at the People's Archive of Rural India. She also works with students to help them document and report issues on rural India.

यांचे इतर लिखाण Sanviti Iyer
Translator : Arshdeep Arshi

अर्शदीप अर्शी चंदिगड स्थित मुक्त पत्रकार आणि अनुवादक असून तिने न्यूज १८ पंजाब आणि हिंदुस्तान टाइम्ससोबत काम केलं आहे. पतियाळाच्या पंजाबी युनिवर्सिटीमधून अर्शदीपने इंग्रजी विषयात एम फिल केले आहे.

यांचे इतर लिखाण Arshdeep Arshi