ਮੇਰੀ ਸੱਸ ਕਰੇਲੇ ਵਰਗੀ ਨੂੰ ਮਿੱਠੀ ਕਿਵੇਂ ਕਰਾਂ

ਛਾਇਆ ਉਬਾਲੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਚੱਕੀ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ਚੱਕੀ-ਲੋਕਗੀਤ (ਗ੍ਰਾਇੰਡਮਿਲ ਸੌਂਗਸ) ਗਾਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਗੀਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰਕ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਤੇ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਸੀ

"ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗਾਣੇ ਗਾਏ ਪਰ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰ ਪਾਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ," ਛਾਇਆਬਾਈ ਉਬਾਲੇ ਨੇ ਪਾਰੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, ਜਦੋਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਪੁਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਿਰੂਰ ਤਾਲੁਕਾ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗਾਇਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਮਿਲ਼ਣ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ਼ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਨਿਕਲ਼ੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 2017 ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਗ੍ਰੀਂਡਮਿਲ ਗੀਤ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ (ਜੀਐਸਪੀ) ਲਈ ਗਾਣੇ ਗਾਏ ਸਨ। ਸੋ ਅਸੀਂ ਸਵਿੰਦਾਨੇ ਪਿੰਡ ਗਏ ਅਤੇ ਪਵਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਬੂਹਾ ਜਾ ਖੜ੍ਹਕਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੁੱਤਰ, ਧੀਆਂ, ਨੂੰਹਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਸਨ।

ਅਸੀਂ ਉਸ ਘਰ ਅੰਦਰ ਗਏ ਪਰ ਸਾਡੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਗੀਤਾ ਪਵਾਰ ਨਾਲ਼ ਨਾ ਹੋ ਸਕੀ ਕਿਉਂਕਿ ਚਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗਾਏ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਗਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਛਾਇਆ ਉਬਾਲੇ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ 'ਤੇ ਆਣ ਪਈ। 43 ਸਾਲਾ ਔਰਤ ਨੇ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ਼ ਸਾਨੂੰ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਜੋਡਾਵੇ (ਬਿਛੁਵੇ) ਦਿਖਾਏ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਪਹਿਨਿਆ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਸਾਡੇ ਕੋਲ਼ੋਂ ਵਾਪਸ ਲੈ ਕੇ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਤੇ ਮਲ਼੍ਹਕੜੇ ਜਿਹੇ ਗੀਤਾ ਪਵਾਰ ਦੀ ਫ਼ੋਟੋ ਕੋਲ਼ ਰੱਖ ਦਿੱਤੇ।

ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਸੁਣੀ ਓਵੀ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਛਾਇਆ ਨੇ ਚੱਕੀ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਚਾਰ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋ ਛੋਟੇ ਲੋਕਗੀਤ ਗੁਣਗੁਣਾਉਂਦਿਆਂ ਸੁਣਾਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੀਤ ਉਦਾਸੀ ਤੇ ਦੂਜਾ ਖੇੜਿਆਂ ਭਰਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੋ ਸਤਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਤੇ ਜੋ ਭਦਰ ਦੇ ਅਸੀਸੜੇ ਰਾਜਾ ਅਸ਼ਵਪਤੀ ਦੀ ਧੀ ਸਾਵਿਤਰੀ ਦੇ ਚੰਗੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਥਾ ਤੋਂ ਲਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਦੋਹਾ ਅੱਗੇ ਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਤਾਣ ਨੂੰ ਸੁਨਿਸ਼ਿਚਤ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪਕੇਰਾ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਲਾ (ਧੁਨ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਇੱਕ ਸਧਾਰਣ ਪਰੰਪਰਾ ਵੀ ਹੈ।

ਪਹਿਲੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੌ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਕੌਰਵਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪਾਂਡਵ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਇੱਕ ਇਕੱਲੀ ਔਰਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਹਨੂੰ ਬੜੇ ਵੱਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰੀ ਇਕੱਲਿਆਂ ਚੁੱਕਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਡਰਪੁਰ ਦੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਵਿਠੱਲ-ਰੁਕਮਣੀ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣਾ ਭਗਤੀਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵਾਂਗਰ ਪੂਜਣਯੋਗ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦਿਆਂ ਛਾਇਆ ਦਾ ਗਲ਼ਾ ਭਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਕਿਰ ਰਹੇ ਹੰਝੂਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ। ਇਓਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਯਕਦਮ ਬੱਦਲ ਫਟ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤੇ ਟੀਨ ਦੀ ਛੱਤ ਤੇ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਕਿਣੀਆਂ ਡਿੱਗਣ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਣ।

ਗੀਤ ਦੀਆਂ ਅਗਲੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਕੋਲ਼ ਆਪਣੇ ਦੁੱਖ ਦੱਸਦੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪਤੀ ਦੇ ਚਾਰ ਭਰਾਵਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਦਿਆਂ-ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਹਯਾਤੀ ਬੀਤ ਰਹੀ।

ਲੋਕ ਗੀਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਗਲੀਆਂ ਚਾਰ ਓਵੀ ਵਿੱਚ, ਛਾਇਆ ਉਸ ਪਿਆਰ ਤੇ ਅਤੇ ਤੋਹਫ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਉਹਦੇ ਚਾਚਾ ਤੇ ਚਾਚੀ ਤੋਂ ਮਿਲ਼ਿਆ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹਦੇ ਮਾਮਾ ਨੇ ਇੱਕ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀ ਅੰਗੀਆ ਤੇ ਇੱਕ ਟੋਪੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬੱਚਾ ਭੁੱਖ ਨਾਲ਼ ਰੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਗਾਇਕਾ ਉਹਨੂੰ ਦਹੀ-ਚੌਲ਼ ਖੁਆਉਣ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਉਹਦੇ ਹੰਝੂ ਪੂੰਝਦਿਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਦੁਖ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ਼ਦਿਆਂ ਛਾਇਆ ਇੱਕ ਲੋਕਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਾਸਾ-ਮਜਾਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਕਰੇਲੇ ਵਰਗੀ ਕੁੜੱਤਣ ਨਾਲ਼ ਭਰੀ ਸੱਸ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਬਿਪਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਤੇ ਲੰਘਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਦੇ ਅੰਦਰ ਮਿਠਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਕਿੰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਕੰਮ ਹੈ।

ਲੋਕ ਗੀਤ:

ਓਵਿਸ (ਗਰਾਇੰਡਮਿਲ ਸੌਂਗਸ):

ਲੋਕ ਗੀਤ:

ਪੇਸ਼ਕਰਤਾ/ਗਾਇਕ : ਛਾਇਆ ਉਬਾਲੇ

ਪਿੰਡ : ਸਵਿੰਦਾਨੇ

ਤਾਲੁਕਾ : ਸ਼ਿਰੂਰ

ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ : ਪੂਨੇ

ਮਿਤੀ : ਇਹ ਗੀਤ ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਉਸੇ ਵੇਲ਼ੇ ਖਿੱਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ