পথাৰত হাল বাই থকাজনৰ পৰা আৰম্ভ কৰি লোণডোবাত কঠোৰ শ্ৰম কৰাজন, খনিত কাম কৰাজন, নাৱেৰে মাছ মাৰি ফুৰাজনলৈকে আটায়ে কামৰ মাজতে গীত গাই কষ্ট লাঘৱ কৰিবলৈ চায় আৰু এয়া আমাৰ পৰিচিত দৃশ্য। আমাৰ লোককৃষ্টিত কঠোৰ পৰিশ্ৰমৰ সৈতে নিৰ্দিষ্ট জীৱিকা অনুসৰি কেতবোৰ গীতৰ প্ৰচলন আগৰেপৰাই প্ৰচলিত। জীৱিকাৰ সৈতে জৰিত লোকসংগীত প্ৰায় সকলো সংস্কৃতিতে আছে। কাম এটাত সহযোগ পাবলৈ আৰু উদ্যম গোটাবলৈ উৎসাহেৰে কেতিয়াবা এই গান গোৱা হয়, কেতিয়াবা আকৌ অকলে কঠোৰ পৰিশ্ৰমত নাইবা আমনিদায়ক কামত দুখ-অৱসাদ আঁতৰাবলৈ এনে গীত গোৱা হয়।

কচ্ছৰ ১৭০ মিটাৰ দীঘল স্থলবেষ্টিত উপসাগৰখন জলমুখ, মোহনা আৰু বোকামাটিৰ পথাৰেৰে পূৰ্ণ যিখন এক বিশাল পৰিস্থিতিতন্ত্ৰ, লগতে বহু সামুদ্ৰিক জীৱৰ প্ৰজননৰ উত্তম স্থল। এই উপকূলীয় অঞ্চলটোত বহুতৰে বাবে মাছ মৰাটো এক পাৰম্পৰিক জীৱিকা। উপকূল অঞ্চলত ইটোৰ পিছত সিটো উন্নয়নমূলক নিৰ্মাণকাৰ্য্যৰ ফলত কচ্ছৰ পৰিস্থিতিতন্ত্ৰৰ লগতে মাছমৰীয়াসকলৰ জীৱন-জীৱিকাৰ ওপৰত পৰা বিৰূপ প্ৰভাৱৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত মাছমৰীয়াসকলৰ জীৱনৰ প্ৰত্যাহ্বানবোৰক লৈ ৰচিত এই কচ্ছৰ গীতবোৰ।

কচ্ছৰ মাছমৰীয়া সমাজ, বিদ্যায়তনিক সমাজ-সংগঠন আৰু আন বহুতেই এনে কাৰ্য্যকলাপৰ বিৰূপ প্ৰভাৱৰ কথা কৈছে। তেওঁলোকে দ্ৰুতগতিত সামূদ্ৰিক জীৱকূলৰ বৈচিত্ৰ হ্ৰাস পোৱাৰ বাবে মুন্দ্ৰা তাপীয় প্ৰকল্প (টাটা) আৰু মুন্দ্ৰা শক্তি প্ৰকল্প (আদানি গ্ৰুপ)ৰ বিৰুদ্ধে অভিযোগ তুলিছে। পৰিস্থিতিতন্ত্ৰৰ এনেকৈ অৱক্ষয় ঘটাৰ ফলত অঞ্চলটোৰ মাছমৰীয়াসকলৰ জীৱিকাৰ ওপৰতো প্ৰভাৱ পৰিছে। ইয়াত উল্লিখিত প্ৰাঞ্জল ভাষাৰ গীতে এই সমস্যা আৰু প্ৰত্যাহ্বানবোৰকে দাঙি ধৰিছে।

এই কৰ্মগীতটোত মুন্দ্ৰা তালুকৰ মাছমৰীয়া জুমা ৱাঘেৰে কণ্ঠ দিছে। তেওঁক মূল গায়ক হিচাপে লৈ মাছমৰীয়া সম্প্ৰদায়ক হো জামাল’ (অ’ মাছুমৰীয়া বন্ধু) বুলি কৰা সমবেত কণ্ঠৰ সম্বোধনেৰে গীতটো আৰম্ভ হৈছে।

ভদ্ৰেশ্বৰৰ জুমা ৱাঘেৰে গোৱা লোকগীতটো শুনক

કરછી

હો જમાલો રાણે રાણા હો જમાલો (2), હી આય જમાલો લોધીયન જો,
હો જમાલો,જાની જમાલો,
હલો જારી ખણી ધરીયા લોધીયું, હો જમાલો
જમાલો રાણે રાણા હો જમાલો,હી આય જમાલો લોધીયન જો.
હો જમાલો જાની જમાલો, હો જમાલો
હલો જારી ખણી હોડીએ મેં વીયું.
જમાલો રાણે રાણા હો જમાલો,હી આય જમાલો લોધીયન જો.
હો જમાલો જાની જમાલો,
હલો લોધી ભાવર મછી મારીયું, હો જમાલો
જમાલો રાણે રાણા હો જમાલો,હી આય જમાલો લોધીયન જો.
હો જમાલો જાની જમાલો,
હલો મછી મારે બચા પિંઢજા પારીયું, હો જમાલો
જમાલો રાણે રાણા હો જમાલો, હી આય જમાલો લોધીયન જો.
હો જમાલો જાની જમાલો,
હલો પાંજો કંઠો પાં ભચાઈયું, હો જમાલો
જમાલો રાણે રાણા હો જમાલો, હી આય જમાલો લોધીયન જો.(૨)

অসমীয়া

আহা আহা অম্বুনিধিৰ অধিপতি
আহা মোৰ মাছমৰীয়া ভাই-ভাগী
একেলগে মাছলৈ যাও আহা।
জালবোৰ হাতে হাতে লোৱা
ব’লা, জলাৰণ্যলৈ বুলি ওলোৱা
আহা আহা মোৰ মাছমৰীয়া ভাই-ভাগী,
লগে-ভাগে ধৰো দুবেলা-দুমুঠিৰ মাছ
জালবোৰ হাতে হাতে লোৱা
আহা আহা, নাৱত উঠাহি
ঘৰত এৰি আহিছো পোনাটি
আহা আহা মোৰ মাছমৰীয়া ভাই-ভাগী
আমিয়েই বচাব লাগিব আমাৰ বন্দৰ
বচাব লাগিব আমাৰ ঘৰ
আহা আহা মোৰ মাছমৰীয়া ভাই-ভাগী

গীতৰ প্ৰকাৰ : পৰম্পৰাগত লোকগীত

গীতৰ শ্ৰেণী : মাটি আৰু মানুহৰ গান

গীতৰ সংখ্যা : ১৩

গীতৰ শিৰোনাম : জামাল’ ৰানে ৰানা হো জামাল’

গীতিকাৰ : দেৱল মেহতা

গায়ক : মুন্দ্ৰা তালুকৰ ভদ্ৰেশ্বৰ গাঁৱৰ জুমা ৱাঘেৰ

ব্যৱহৃত বাদ্যযন্ত্ৰ : ঢোল, হাৰম’নিয়াম, বেঞ্জো

ৰেকৰ্ডিং কৰা সময়ঃ ২০১২, কেএমভিএছ ষ্টুডিঅ’

কমিউনিটি পৰিচালিত ৰেডিঅ’ সুৰবাণীয়ে ৰেকৰ্ড কৰা এই ৩৪১ টা গীত কচ্ছ মহিলা বিকাশ সংগঠন(কেএমভিএছ)ৰ জৰিয়তে পাৰিলৈ আহিছে। আৰু এনে গীত শুনিবৰ বাবে ৰাণৰ সুৰ আৰু গীতবোৰ: কচ্ছী লোগসংগীতৰ ভঁৰাল - এই পৃষ্ঠাটি চাব পাৰে।

কেএমভিএছৰ সম্পাদিকা প্ৰীতি ছ’নি, অৰুণা ঢ’লাকীয়া, কেএমভিএছৰ প্ৰজেক্ট সমন্বয়ক আমাদ ছামেজালৈ  তেওঁলোকে আগবঢ়োৱা সহযোগিতা আৰু ভাৰ্তিবেন গৰে আগবঢ়োৱা অমূল্য সহায়ৰ বাবে বিশেষ ধন্যবাদ।

অনুবাদ: পংকজ দাস

Series Curator : Pratishtha Pandya

Pratishtha Pandya is a Senior Editor at PARI where she leads PARI's creative writing section. She is also a member of the PARIBhasha team and translates and edits stories in Gujarati. Pratishtha is a published poet working in Gujarati and English.

Other stories by Pratishtha Pandya
Illustration : Jigyasa Mishra

Jigyasa Mishra is an independent journalist based in Chitrakoot, Uttar Pradesh.

Other stories by Jigyasa Mishra
Translator : Pankaj Das

Pankaj Das is Translations Editor, Assamese, at People's Archive of Rural India. Based in Guwahati, he is also a localisation expert, working with UNICEF. He loves to play with words at idiomabridge.blogspot.com.

Other stories by Pankaj Das