झुक झुक झुक झुक आगीन गाडी...

१९ व्या शतकात जेव्हा भारतात आगगाडीचं आगमन झालं तेव्हा विविध प्रादेशिक रेल्वेमार्ग आणि नेटवर्क तयार झाले. ग्वाल्हेर संस्थानाच्या सिंदियांनी ग्वालियर लाइट रेल्वे सुरू केली. ही गाडी २१० किमी अंतर कापते आणि ती आजतागायत चालू असणारी जगातली सर्वात लांब नॅरो गेज रेल्वे आहे.

गाडी नं. ५२१७१ ही शिवपूर कलान आणि ग्वाल्हेर शहराला जोडणारी एकच थेट गाडी आहे. ती ताशी सरासरी १८ किमी अशा शाही वेगात धावते. याचा अर्थ असा की हा प्रवास पूर्ण करण्यासाठी तुम्हाला मोजून साडे दहा तास लागतात.

ही गाडी आता भारतीय रेलच्या अखत्यारीत आहे. सकाळी ६.२५ वाजता ती ग्वाल्हेर स्थानकाहून सुटते त्यामुळे मी त्या आधी अर्धा तास तिथे पोचलो आणि २९ रुपयांचं तिकिट काढून गाडीत जाऊन बसलो. गाडी आधीच खचाखच भरलेली होती. “ग्वाल्हेर शिवपूर एनजी पॅसेंजर” या गाडीला सात छोटे डबे आहेत आणि प्रवासी क्षमता आहे २००. पण ही गाडी या क्षमतेच्या किमान दुप्पट प्रवासी रोज घेऊन जाते. लोक आत दाटीवाटी करून बसतात, दारात लटकतात आणि वर टपावर चढून बसतात.

इतक्या घाईगर्दीतही माझ्या सहप्रवाशांनी मला गाडीत चढायला मदत केली आणि मला जागा करून देण्याचाही प्रयत्न केला. घोसीपुरा स्थानकात मी चालकाच्या केबिनमध्ये गेलो. चालक अन्वर खान यांनी मला काही काळ त्यांच्यासोबत प्रवास करण्याची संधी दिली. टपावर बसून जाण्याची मला फार ओढ होती पण मग माझ्याच लक्षात आलं की त्यात बराच धोका आहे. या संपूर्ण मार्गावर पुलांच्या कमानी लागतात. [या लोखंडी कमानी त्रिकोणांनी बनलेल्या असतात आणि काही ठिकाणी त्या गाडीच्या अगदी जवळ आहेत.] टपावरचे बरेचसे प्रवासी या कमानींना आदळून कपाळमोक्ष होऊ नये म्हणून पटकन वरनं खाली उतरून खिडक्यांना लटकतात तर काही जण तिथेच उताणे झोपतात.

मोहरीची सुंदर शेतं, ओढे आणि निष्पर्ण माळ पार करत गाडी पुढे जाते. पण माझ्या सगळ्यात जास्त लक्षात राहिली ती माझ्या सहप्रवाशांची मायेची ऊब.

या चित्रकथेची एक आवृत्ती Roads & Kingdoms मध्ये २२ फेब्रुवारी २०१६ रोजी प्रसिद्ध झाली आहे.

अनुवादः मेधा काळे