“आम्ही मेडापुरममध्ये जसा उगाडी साजरा करतो तसा दुसरीकडे कुठेच होत नाही,” पासला कोंडण्णा म्हणतात. ८२ वर्षीय कोंडण्णा शेतकरी आहेत. नव्या वर्षाची सुरुवात म्हणजे उगाडी. मार्च-एप्रिलमध्ये येणारा हा सण आंध्र प्रदेशाच्या गावांमध्ये साजरा केला जातो. कोंडण्णा अगदी भरभरून त्यांच्या उगाडीविषयी बोलतात.

श्री सत्यसाई जिल्ह्यातल्या या गावात उगाडीचं सगळं व्यवस्थापन अनुसूचित जातीचे लोक करतात.

उगाडीच्या आदल्या रात्री देवाची मूर्ती वाजत गाजत गावात आणली जाते. जवळच्या गुहांमधून देवळात मूर्ती आणली जाते तेव्हा लोक अगदी आतुरतेने आणि उत्साहात वाट पाहत असतात. देवळाचा कारभार ज्या आठ कुटुंबाच्या हातात आहे आणि ते सगळे अनुसूचित जातीचे आहेत. मेडापुरम गावाची लोकसंख्या ६,६४१ (जनगणना, २०११) असून या समाजाची संख्या तशी कमीच आहे.

उगाडीचा दिवस उजाडतो, गावात एकदम चैतन्य संचारतं. लोक सगळ्या गाड्या वगैरे सजवून सण साजरा करण्यासाठी देवळाच्या भोवती फिरवून आणतात. भाविक प्रसादम वाटतात, आणि सगळ्यांमध्ये एक आपुलकीची भावना जाणवते आणि पुढच्या वर्षभरासाठी सगळे जण देवाची कृपा व्हावी हीच मागणी करतात. गाड्यांची जत्रा संपते आणि दुपारी पंजु सेवा हा विधी केला जातो. यासाठी गाड्यांच्या जत्रेच्या मार्गानेच भाविक येतात. आदल्या रात्री ज्या रस्त्याने मूर्ती आली तो शुद्ध करून घेतला जातो.

देवाची मूर्ती गावात आणण्यासाठी माडिगा समाजाला बराच संघर्ष करावा लागला आहे. तो इतिहास सगळ्यांपुढे मांडत हा उत्सव या संघर्षाची आठवण जागती ठेवली जाते.

फिल्म पहाः मेडापुरमचा उगाडीः परंपरा, ताकद आणि अस्मिता

Naga Charan

Naga Charan is an independent filmmaker based in Hyderabad.

Other stories by Naga Charan
Text Editor : Archana Shukla

Archana Shukla is a Content Editor at the People’s Archive of Rural India and works in the publishing team.

Other stories by Archana Shukla
Translator : Medha Kale

Medha Kale is based in Pune and has worked in the field of women and health. She is the Marathi Translations Editor at the People’s Archive of Rural India.

Other stories by Medha Kale