જ્યારે અમે માજુલીના એક નાના શહેર ગરમુરમાં, નવેમ્બરમાં એક સુખદ બપોરે રસ્તા પર ફરતા હોઈએ છીએ ત્યારે પાર્થ પ્રતિમ બરુઆ મને કહે છે, “મારામાં ભણવા માટે વધારે ધીરજ નથી વધી. હું જાણું છું કે હું ભણીશ તો પણ મને નોકરી મળવાની નથી.” આ 16 વર્ષીય યુવક આસામ જિલ્લાના ગરામુર સારુ હાત્રના યુવાન ગાયન-બાયનોમાંથી એક છે.

હત્રિયા સંસ્કૃતિનું એક મહત્ત્વપૂર્ણ પાસું છે ગાયન-બાયન, જે મુખ્યત્વે આસામના હત્રો (વૈષ્ણવ મઠો) માં કરવામાં આવતું ધાર્મિક લોક પ્રદર્શન છે. આ લોક પ્રદર્શન કરનારા ગાયકોને ગાયનો કહેવામાં આવે છે જેઓ તાલ (ઝાંઝ) પણ વગાડે છે, જ્યારે ખોલ ડ્રમ અને વાંસળી વગાડતા વાદ્યવાદકોને બાયન કહેવામાં આવે છે. માજુલીમાં, ગાયન અથવા બાયન બનવું એ કોઈ વ્યવસાય નથી પરંતુ લોકો આ કામ કરીને ગર્વ અનુભવે છે અને તેને તેમની ઓળખનો એક ભાગ માને છે.

પાર્થ સીધો સવાલ કરે છે, “જો મને શાળાનો અભ્યાસ કર્યા પછી પણ નોકરી ન મળે, જો તે મારા નસીબમાં જ ન હોય તો હું શું કરીશ?” તેઓ 12મા ધોરણની પરીક્ષા પછી વ્યાવસાયિક રીતે સંગીતનો અભ્યાસ કરવા માંગે છે. તેમનાં મોટી બહેન પહેલેથી જ ઉત્તર પ્રદેશના એક ગામમાં સંગીત શિક્ષક તરીકે ફરજ બજાવી રહ્યાં છે.

તેઓ કહે છે, “મારા માતા-પિતાએ પણ [ગુવાહાટીની સંગીત શાળામાં પ્રવેશ મેળવવાના] વિચારને ટેકો આપ્યો છે. તેમનો ટેકો ખૂબ મહત્ત્વનો છે. તેના વગર હું સંગીતને કેવી રીતે આગળ ધપાવી શકીશ?” તેમના પિતા ચોખા અને બળતણનું લાકડું વેચવાના નાના વ્યવસાયના માલિક છે. તેઓ આ વિચાર સાથે સંમત તો થયા છે પરંતુ તેમનાં માતા તેનાથી વધુ ખુશ નથી. પાર્થ તેના અભ્યાસ માટે ઘરથી દૂર જાય તેનો વિચાર સુધ્ધા તેમને પસંદ નથી.

જ્યારે પ્રદર્શનનો સમય આવે છે, ત્યારે એક કલાકાર તરીકે પાર્થ પરંપરાગત સફેદ કુર્તો, ધોતી અને પાગ તરીકે ઓળખાતી પાઘડી  પહેરે છે અને આખા શરીરમાં સેલેંગ નામનું કાપડ લપેટે છે. કલાકારો મોટામોની મણકાની દોરી પણ પહેરે છે અને તેમના કપાળ પર ચંદનનું તિલક લગાવવામાં આવે છે.

પાર્થ એ એવા ઘણા યુવાન કલાકારોમાંથી એક છે જેમનું હું તેમના એક પ્રદર્શન દરમિયાન ઇન્ટરવ્યુ લઈ રહ્યો છું. મંચના પાછળના ભાગમાં, પાગ બાંધતી વખતે અને પિનની મદદથી સલેંગને ઠીક કરવામાં એકબીજાને મદદ કરતી વખતે તેઓ આત્મવિશ્વાસથી ભરેલા દેખાય છે.

Left: Backstage at the Garamur Saru Satra, Partha Pratim Baruah, 16, checks his motamoni mala .
PHOTO • Prakash Bhuyan
Right: Manash Dutta (in blue t-shirt) helps Subhashish Borah tie the traditional headgear called paag
PHOTO • Prakash Bhuyan

ડાબેઃ ગરમુર સારુ હાત્ર ખાતે મંચના પાછળના ભાગમાં, 16 વર્ષીય પાર્થ પ્રતિમ બરુઆ, તેમની મોટામોની માળાને તપાસે છે. જમણેઃ માનસ દત્તા (વાદળી ટી-શર્ટમાં) સુભાશીષ બોરાહને પાગ તરીકે ઓળખાતી એક પરંપરાગત પાઘડી બાંધવામાં મદદ કરે છે

The young gayan-bayans of the satra perform with taals and khols . In Majuli, being a gayan or bayan is not a profession but a part of people’s identity
PHOTO • Prakash Bhuyan
The young gayan-bayans of the satra perform with taals and khols . In Majuli, being a gayan or bayan is not a profession but a part of people’s identity
PHOTO • Prakash Bhuyan

હાત્રના યુવાન ગાયન-બાયન તાલ અને ખોલ સાથે પ્રદર્શન કરે છે. માજુલીમાં ગાયન અથવા બાયન બનવું એ કોઈ વ્યવસાય નથી પરંતુ તેને લોકો પોતાની ઓળખનો એક ભાગ માને છે

તેમનાથી દસ વર્ષ મોટા, માનસ દત્તા આ જૂથમાં બાયનની ભૂમિકા ભજવે છે અને તેમણે તાજેતરમાં જ ગુવાહાટીમાં એક ટેલિવિઝન નેટવર્ક માટે જુનિયર એડિટર તરીકે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું છે.

નવ વર્ષની ઉંમરે તેમણે તેમના કાકા અને અન્ય વડીલો સાથે આ કળા શીખવાની શરૂઆત કરી દીધી હતી. તેઓ કહે છે, “અમે હાત્રીય વાતાવરણમાં જન્મ્યા હોવાથી, અમે નાની ઉંમરથી જ અવલોકન કરીને તેને શીખવા લાગીએ છીએ.” અને તેથી જ તેમણે તેમની મેટ્રિકની પરીક્ષા આપતા પહેલાં જ ખોલ ડ્રમમાં સંગીત વિશારદની પરીક્ષા પાસ કરી હતી.

ગાયન-બાયન તેમના પરિવારમાં વારસાગત ચાલ્યું આવે છે અને તેમના કાકા ઇન્દ્રનીલ દત્તા ગરમુર સારુ હાત્રના સાંસ્કૃતિક જીવનમાં એક મહત્ત્વપૂર્ણ વ્યક્તિ છે. “તેઓ અત્યારે લગભગ 85 વર્ષના છે. તેમ છતાં અત્યારે પણ, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ ખોલ વગાડે છે, ત્યારે તેઓ પોતાને નાચવાથી રોકી નથી શકતા.”

ગાયન-બાયન રજૂ કરવાની શૈલી તાલ, માન, રાગ અને મુદ્રાની સંખ્યા અને પ્રકારોના આધારે જુદા જુદા હાત્રોમાં અલગ અલગ હોય છે. આવો જ એક પ્રકાર ઢુરા, ગરમુર સારુ હાત્ર અને ગરમુર બોર હાત્ર માટે અનન્ય છે જ્યાં તે વર્ષમાં માત્ર એક જ વાર બોરખોબાહના દિવસે કરવામાં આવે છે. બોરખોબાહ આસામના અહર મહિનામાં યોજાતો વાર્ષિક સામુદાયિક તહેવાર છે, જે સામાન્ય રીતે જૂન-જુલાઈ મહિનામાં આવે છે. અન્ય બે સામાન્ય સ્વરૂપો બારપેટા હાત્રમાંથી બારપેટિયા અને માજુલીમાં કમલાબારી હાત્રમાંથી કમલાબારિયા છે. માજુલીના મોટાભાગના હાત્રો કમલાબારિયા શૈલીને અનુસરે છે. અહીં પ્રદર્શન કરતા કલાકારો દરેક જગ્યાએથી આવે છે.

ગાયન બાયન પછી સૂત્રધારી નૃત્ય કરવામાં આવે છે. તે ભાઓના (પરંપરાગત લોક નાટક) શરૂ કરતા પહેલાં રજૂ કરવામાં આવે છે. માનસ મને કહે છે, “તેમના વિના, કોઈ પણ ભાઓના ક્યારેય પૂર્ણ થઈ શકતું નથી. સૂત્રધાર ભાઓનાનો પ્રસંગ વર્ણવે છે અને વાર્તાનો સાર કહે છે. આજકાલ સૂત્રધારી અમારી માતૃભાષા આસામીમાં પણ થાય છે, પરંતુ તેની મૂળ ભાષા બ્રજવલી છે.”

‘જો હવે કોઈએ આને શીખવું હોય તો તેમને લાંબો સમય લાગશે. પણ કારણ કે અમે આ વાતાવરણમાં જન્મ્યા છીએ અને ખૂબ જ નાની ઉંમરથી [આ કલાનું] અવલોકન કર્યું છે, તેથી અમારા માટે આને શીખવું સરળ છે’

વિડિઓ જુઓ: આસામના ગાયન-બાયન

*****

હાત્રમાં, યુવાનો લગભગ ત્રણ વર્ષની ઉંમરથી જ આ કલાને શીખવાની શરૂઆત કરી દે છે. આવી જ એક શરૂઆત માજુલીના મુખ્ય તહેવારોમાંના એક એવા રાસ દરમિયાન થાય છે, જ્યારે બાળકો માતાપિતા સાથે પ્રેક્ટિસ હોલમાં જાય છે. વાંચોઃ રાસ મહોત્સવ અને માજુલીના હાત્રો

આ જૂથના સભ્ય અને 19 વર્ષીય બાયન એવા સુભાશીષ બોરાહની સફર ત્યારે શરૂ થઈ હતી, જ્યારે તેઓ ચોથા ધોરણમાં ભણતા હતા. માનસના સંબંધી સુભાશીષે પણ આ કળા તેમના કાકાઓને જોઈને શીખી છે. તેમના કાકા ખિરોદ દત્તા બોરબાયન છે. હાત્રો દ્વારા આ ખિતાબ નિષ્ણાંત બાયનોને આપવામાં આવે છે.

જો કે તેમણે રાસ ઉત્સવમાં નૃત્ય પણ કરેલું હતું અને બાળપણમાં ભગવાન કૃષ્ણની ભૂમિકા પણ ભજવી હતી, છતાં સુભાશીષ ખોલને સંગીત શાળામાં લગભગ 10 અન્ય યુવાન છોકરાઓ અને છોકરીઓ સાથે મળીને શીખ્યા હતા. 1979માં સ્થપાયેલી શ્રી શ્રી પીતાંબરદેવ હાંગસ્ક્રિતિક મહાવિદ્યાલય શાળા અમુકવાર બંધ થઈ જતી હોય છે. 2015માં શિક્ષકોની અછતને કારણે તે ફરીથી બંધ થઈ ગઈ હતી.

સુભાશીષે, 19 વર્ષીય પ્રિયબ્રત હઝારિકા અને અન્ય 27 વિદ્યાર્થીઓ સાથે 2021માં શરૂ થયેલા માનસ અને ખિરોદ દત્તાના ગાયન-બાયન વર્ગોમાં ભાગ લેવાનું શરૂ કર્યું. પ્રિયબ્રતે આ મહાવિદ્યાલય બંધ થઈ ગયું એ પહેલાં ત્યાં સુધી ત્રણ વર્ષ સુધી ખોલનો અભ્યાસ કર્યો હતો.

તેઓ કહે છે, “જો મને વધુ એક વર્ષ શીખવાની તક મળી હોત, તો હું અંતિમ તબક્કા, વિશારદ સુધી પહોંચી શક્યો હોત. મને એમ કે શાળા તો રહેશે જ ને.”

Left: Priyabrat Hazarika (left), Subhashish (right) and Xuruj Jyoti Borah (centre) help fellow bayan Nabajyoti Borah (sitting) tie his paag .
PHOTO • Prakash Bhuyan
Right: Priyabrat helps Siddhartha Borah pin the seleng sador to his shoulder. The seleng is a long, rectangular piece of cloth draped over the body and makes an essential part of the performance attire
PHOTO • Prakash Bhuyan

ડાબેઃ પ્રિયબ્રત હઝારિકા (ડાબે), સુભાશીષ (જમણે) અને ઝુરૂજ જ્યોતિ બોરાહ (મધ્યમાં) સાથી બાયન નબજ્યોતિ બોરા (બેઠેલા)ને પોતાનો પાગ બાંધવામાં મદદ કરે છે. જમણેઃ પ્રિયબ્રત સિદ્ધાર્થ બોરાને સેલેંગ સદોરને તેના ખભા પર ખેસવામાં મદદ કરે છે. સેલેંગ એ કપડાનો લાંબો, લંબચોરસ ટુકડો છે જે શરીર પર લપેટી લેવામાં આવે છે અને તે પ્રદર્શન પોશાકનું અભિન્ન અંગ છે

ગાયન અથવા બાયન બનવાનું શીખવા માટેનો પરંપરાગત અભ્યાસક્રમ શું તેને તેઓ આગળ સમજાવતાં કહે છે કે, વિદ્યાર્થીઓને સૌપ્રથમ વિવિધ તાલ શીખવવામાં આવે છે જેને તેઓ તાળીની મદદથી શીખે છે. આ પ્રારંભિક તબક્કામાં નૃત્ય અને ખોલ વગાડવાની મૂળભૂત બાબતો પણ શીખવવામાં આવે છે. વિદ્યાર્થીઓ માટી ખોરા પણ શીખે છે.

માનસ તેને સમજાવતાં કહે છે, “માટી અખોરા એ અમારી સંસ્કૃતિની એક રીત છે. તે કસરત જેવું હોય છે. જો કોઈ વ્યક્તિ આમાં ભાગ લે, તો તેના શરીરના તમામ 206 હાડકાં તંદુરસ્ત અને સ્વસ્થ રહેશે.” પક્ષીઓ અને પ્રાણીઓ દ્વારા કરવામાં આવતા હાવભાવોના નામ પરથી અનેક પ્રકારના અખોરાના નામ આપવામાં આવ્યા છે, જેમ કે મોરાઈ પાની ખોવા, કચાઈ પાની ખોવા, તેલટુપી, વગેરે.

આગળના તબક્કામાં વિદ્યાર્થીઓ જે વિષય શીખવા માંગતા હોય તે અનુસાર જૂથમાં વહેંચવામાં આવે છે. કેટલાક નૃત્યો શીખે છે, કેટલાક ખોલ શીખે છે તો વળી કેટલાક બોરગેટ શીખે છે. જેઓ ગાયન બનવાની યોજના બનાવી રહ્યા છે તેઓ આ તબક્કે તાલ વગાડવાનું શીખે છે.

માનસ કહે છે, “જો હવે કોઈએ આને શીખવું હોય તો તેમને લાંબો સમય લાગશે. પણ કારણ કે અમે આ વાતાવરણમાં જન્મ્યા છીએ અને ખૂબ જ નાની ઉંમરથી [આ કલાનું] અવલોકન કર્યું છે, તેથી અમારા માટે આને શીખવું સરળ છે. પણ જે લોકો આ માહોલમાં નથી ઉછર્યા તેમના માટે આને યોગ્ય રીતે શીખવામાં ઘણા વર્ષો લાગી શકે છે.”

Khol, an asymmetric drum played by the bayan is central to the performance. A screen is held up as the group, along with their mentors, offers a prayer before beginning.
PHOTO • Prakash Bhuyan
Khol, an asymmetric drum played by the bayan is central to the performance. A screen is held up as the group, along with their mentors, offers a prayer before beginning.
PHOTO • Prakash Bhuyan

બાયનો દ્વારા વગાડવામાં આવતું અસમરૂપ આકારનું ડ્રમ, ખોલ એ પ્રદર્શનનું કેન્દ્ર હોય છે. જ્યારે તેમનું જૂથ તેમના ગુરૂઓ સાથે પ્રદર્શનની શરૂઆત કરતા પહેલાં પ્રાર્થના કરે છે, ત્યારે તેઓ તેમની આગળ એક પડદો રાખે છે

તાજેતરના વર્ષોમાં ગાયન-બાયનની લોકપ્રિયતામાં વધારો થયો છે. આ કલા, જે અગાઉ માત્ર હાત્રોમાં જ પ્રચલિત હતી, તે આજે આસામના ગામડાઓમાં પણ રજૂ થાય છે. તેમ છતાં, ગાયન અને બાયન બનવાનું શીખતા લોકોની સંખ્યા સતત ઘટી રહી છે. યુવા પેઢી વધુ સારી આજીવિકાની શોધમાં માજુલીમાંથી બહાર સ્થળાંતર કરી રહી છે.

પ્રિયબ્રત મને કહે છે, “આ બધું ખતમ થઈ જશે એવો ડર લાગે છે.”

શંકરદેવની મોટાભાગની સંગીત રચનાઓ તેમના જીવનકાળ દરમિયાન નાશ પામી હતી. જે વારસામાં મળ્યું હતું તે બધાનો માત્ર એક નાનો ભાગ હતો, જે એક પેઢી દ્વારા બીજી પેઢીને શીખવવામાં આવ્યો હતો. માનસ આ વારસાને લઈને ઘણા સંવેદનશીલ છે.

તેઓ કહે છે, “પેઢી દર પેઢી બદલાતી રહેશે પણ શંકરદેવની રચનાઓ અમર રહેશે. આ રીતે તે અમારી અંદર જીવતા રહેશે. મારો જન્મ માજુલીમાં થયો એ મારા માટે એક મહત્ત્વપૂર્ણ બાબત છે. [આ પરંપરા] માજુલીમાં જીવંત છે અને જીવંત જ રહેશે. તે હું ખાતરીપૂર્વક કહી શકું છું.”

Tulasi Borah (centre) and Priyabrat (right) help Jyotishman Dutta roll his paag in the namghar (prayer house) of the Garamur Saru Satra
PHOTO • Prakash Bhuyan

જ્યોતિષ્માન દત્તને ગરામુર સારુ હાત્રના નામઘર (પ્રાર્થના ગૃહ)માં પાગ પહેરવામાં મદદ કરતા તુલસી બોરા (મધ્યમાં) અને પ્રિયબ્રત (જમણે)

Xuruj, a gayan in the group, arranges the motamoni mala around the neck of his fellow artist Subhashish
PHOTO • Prakash Bhuyan

આ જૂથના ઝુરુજ નામના એક ગાયન, તેમના સાથી કલાકાર સુભાશીષના ગળામાં મોટામોણીની માળા પહેરાવે છે

A chain of bakul flowers (Indian Medlar) adorns the paag of gayan Samudra Hazarika. It is part of the traditional attire worn by performers
PHOTO • Prakash Bhuyan

બકુલના ફૂલોની હારમાળા જ્ઞાન સમુદ્ર હઝારિકાના પગને શણગારે છે. તે કલાકારો દ્વારા પહેરવામાં આવતા પરંપરાગત પોશાકનો એક ભાગ છે

Anurag Saikia, one of the youngest in the group, waits near the wings of the stage. The children in the satra start their lessons early
PHOTO • Prakash Bhuyan

આ જૂથમાં સૌથી નાની વયના કલાકારો પૈકીના એક અનુરાગ સૈકિયા મંચની પાસે રાહ જોઈને ઊભા છે. હાત્રમાં બાળકો તેમના પાઠ વહેલા શરૂ કરે છે

Shantanu Bhuyan poses for a portrait on the first evening of the Raas Mahotsav, one of the major festivals in Majuli
PHOTO • Prakash Bhuyan

માજુલીના મુખ્ય તહેવારોમાંના એક રાસ મહોત્સવની પ્રથમ સાંજે શાંતનુ ભુયાન પોટ્રેટ માટે પોઝ આપી રહ્યા છે

Thirteen-year-old bayan Jyotishman Dutta waits to perform during Raas Mahotsav
PHOTO • Prakash Bhuyan

રાસ મહોત્સવ દરમિયાન પ્રદર્શન કરવાની રાહ જોતા તેર વર્ષીય બાયન જ્યોતિષ્માન દત્તા

Riki Bora will be the sutradhar (narrator) who describes the context of the Bhaona (folk play) and narrates the gist of the story ahead
PHOTO • Prakash Bhuyan

રિકી બોરાહ સૂત્રધાર (કથાવાચક) હશે જે ભોના (લોક નાટક)ના સંદર્ભનું વર્ણન કરે છે અને આગળની વાર્તાનો સારાંશ વર્ણવે છે

Nityananda Dutta applies mrittika tilak on Jyotishman as the group of young gayan-bayans gets ready to go on stage
PHOTO • Prakash Bhuyan

નિત્યાનંદ દત્તા જ્યોતિષ્માન પર મૃતિકા તિલક લગાવે છે કારણ કે યુવાન ગાયન-બાયનોનું જૂથ મંચ પર જવા માટે તૈયાર થાય છે

Subhashish Borah, Priyabrat Hazarika and Jyotishman Dutta pose for a portrait in traditional attire
PHOTO • Prakash Bhuyan

સુભાશીષ બોરા, પ્રિયબ્રત હઝારિકા અને જ્યોતિષ્માન દત્તા પરંપરાગત પોશાકમાં પોટ્રેટ માટે પોઝ આપે છે

Samudra Hazarika offers a prayer during the performance of the Nri Simha Jatra Bhaona in the namghar of the Garamur Saru Satra
PHOTO • Prakash Bhuyan

સમુદ્ર હઝારિકા ગરમુર સરુ હાત્રના નામઘરમાં નરી સિંહ જાત્રા ભાઓના દરમિયાન પ્રાર્થના કરે છે

The group prays to the Nri Simha mask before their performance
PHOTO • Prakash Bhuyan

તેમના પ્રદર્શન પહેલાં નરી સિંહના મુખોટાની પ્રાર્થના કરતું જૂથ

Nabajyoti Borah checks the khol held by Priyabrat as their fellow bayans Jyotishman (left) and Partha (right) look on
PHOTO • Prakash Bhuyan

નવજ્યોતિ બોરાહ પ્રિયબ્રત દ્વારા પકડાયેલા ખોલની તપાસ કરે છે જ્યારે તેમના સાથી બાયન જ્યોતિષ્માન (ડાબે) અને પાર્થ (જમણે) જોઈ રહ્યા છે

Performance at the namghar; a traditional gayan-bayan curriculum begins with learning to play different taals on the palm of your hands
PHOTO • Prakash Bhuyan

નામઘર ખાતેનું એક પ્રદર્શન; એક પરંપરાગત ગાયન-બાયનની તાલીમ હાથની હથેળી પર વિવિધ તાલ વગાડવાનું શીખવાથી શરૂ થાય છે

The style of performing differs across satras on the basis of the number and types of taal, maan, raga and mudra
PHOTO • Prakash Bhuyan

તાલ, માન, રાગ અને મુદ્રાની સંખ્યા અને પ્રકારોના આધારે હાત્રોમાં પ્રદર્શન કરવાની શૈલી અલગ અલગ હોય છે

In the initial stages of study, the students are also taught the basics of nrityo . Later, students are grouped according to their choice of discipline – nrityo, khol and borgeet among others.
PHOTO • Prakash Bhuyan

તાલીમના પ્રારંભિક તબક્કામાં વિદ્યાર્થીઓને નૃત્યની મૂળભૂત બાબતો પણ શીખવવામાં આવે છે. બાદમાં, વિદ્યાર્થીઓને તેમના વિષયની પસંદગી અનુસાર જુદા જુદા જૂથોમાં વહેંચવામાં આવે છે, જેમ કે નૃત્ય કરનારા, ખોલ અને બોરગિતમાં રાગ લેનારા વગેરે

Debojit Dutta (centre) sings with the group of gayans to provide the background music in the folk play, Nri Simha Jatra
PHOTO • Prakash Bhuyan

દેબોજીત દત્તા (મધ્યમાં) લોક નાટક, નરી સિંહ યાત્રામાં પાર્શ્વ સંગીત પૂરું પાડવા માટે ગાયકોના જૂથ સાથે ગાય છે

Riki Bora performs the sutradhari nritya without which a Bhaona is never complete
PHOTO • Prakash Bhuyan

રિકી બોરા સૂત્રધાર નૃત્ય કરે છે, જેના વિના ભાઓના હંમેશાં અધુરું હોય છે

Riki holds up a xorai as he exits the stage after his performance
PHOTO • Prakash Bhuyan

તેમના પ્રદર્શન પછી મંચમાંથી બહાર નીકળતી વખતે ખોરાઈ પકડી રાખેલા રિકી

આ વાર્તા મૃણાલિની મુખર્જી ફાઉન્ડેશન (એમ.એમ.એફ.) ની ફેલોશિપ દ્વારા સમર્થિત છે.

અનુવાદક: ફૈઝ મોહંમદ

Prakash Bhuyan

ਅਸਾਮ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲ਼ੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਭੁਯਾਨ ਕਵੀ ਤੇ ਫ਼ੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ਰ ਹਨ। ਉਹ ਇੱਕ 2022-23 ਐੱਮਐੱਮਐੱਫ-ਪਾਰੀ ਫੈਲੋ ਹਨ ਜੋ ਮਾਜੁਲੀ, ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

Other stories by Prakash Bhuyan
Editor : Swadesha Sharma

ਸਵਦੇਸ਼ਾ ਸ਼ਰਮਾ ਪੀਪਲਜ਼ ਆਰਕਾਈਵ ਆਫ ਰੂਰਲ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੋਜਕਰਤਾ ਅਤੇ ਸਮੱਗਰੀ ਸੰਪਾਦਕ ਹੈ। ਉਹ ਪਾਰੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਲਈ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਲਈ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।

Other stories by Swadesha Sharma
Photo Editor : Binaifer Bharucha

ਬਿਨਾਈਫਰ ਭਾਰੂਚਾ ਮੁੰਬਈ ਅਧਾਰਤ ਫ੍ਰੀਲਾਂਸ ਫ਼ੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ਰ ਹਨ ਅਤੇ ਪੀਪਲਸ ਆਰਕਾਈਵ ਆਫ਼ ਰੂਰਲ ਇੰਡੀਆ ਵਿਖੇ ਫ਼ੋਟੋ ਐਡੀਟਰ ਹਨ।

Other stories by Binaifer Bharucha
Translator : Faiz Mohammad

Faiz Mohammad has done M. Tech in Power Electronics Engineering. He is interested in Technology and Languages.

Other stories by Faiz Mohammad