ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ರೇಷನ್‌ ಕಾರ್ಡಿಗಾಗಿ ಮುಗಿಯದ ಓಟ

ದಶರಥ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಈ ವರ್ಷದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಪಡಿತರ ಚೀಟಿ ಪಡೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಪ್ರತಿ ಬಾರಿ ಉಮರಿಯಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸ್ಥಳೀಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕಚೇರಿಗೆ ಹೋದಾಗಲೂ ಅವರ ಅರ್ಜಿ ಇನ್ನೂ ಪಾಸ್‌ ಆಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅಲ್ಲಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

"ರೂ. 1,500 ನೀಡಿದರೆ ಅರ್ಜಿ ಸ್ವೀಕೃತವಾಗುತ್ತದೆಂದು ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಲಹೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು ದಶರಥ್ ಆರೋಪಿಸುತ್ತಾರೆ. "ಆದರೆ ನಾನು ಕೊಟ್ಟಿಲ್ಲ ..."

ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಉಮರಿಯಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಂದೋಗಘರ್ ತಹಸಿಲ್‌ನ ಕಟಾರಿಯಾ ಎಂಬ ಹಳ್ಳಿಯ ನಿವಾಸಿಯಾದ ದಶರಥ್ ಅವರು ತನ್ನ ಹೊಲದಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಜೊತೆಗೆ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಉದ್ಯೋಗ ಖಾತರಿ ಯೋಜನೆಯ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ತಿಂಗಳ ಕೆಲವು ದಿನ ಸುಮಾರು 100 ರೂಪಾಯಿ ದಿನಗೂಲಿ ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಈ ಸಂಪಾದನೆ ಅವರ ಬದುಕಿನ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಾಲದೆ ಆಗಾಗ ಸ್ಥಳೀಯ ಖಾಸಗಿ ಲೇವಾದೇವಿಗಾರರಿಂದ ಸಣ್ಣ ಸಾಲಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಲಾಕ್‌ಡೌನ್‌ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ರೂಪಾಯಿ 1,500 ಸಾಲವಾಗಿ ಪಡೆದಿದ್ದರು.

ಬಡ ಕುಟುಂಬಗಳ ಪಾಲಿಗೆ ಪಡಿತರ ಚೀಟಿಯೆನ್ನುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಬಹಳ ನಿರ್ಣಾಯಕ. ಲಾಕ್‌ಡೌನ್‌ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇದು ಇನ್ನಷ್ಟು ಉಪಯುಕ್ತವೆನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ರೇಷನ್‌ ಕಾರ್ಡ್‌ ಇಲ್ಲದ ಕಾರಣ ದಶರಥ್‌ ಕುಟುಂಬ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಿಂದ ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯ ಖರೀದಿಸಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಗೆ ಈಡಾಗಿದೆ. "ಕೃಷಿ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದೆ" ಎಂದು ದಶರಥ್ ಅವರ ಪತ್ನಿ 25 ವರ್ಷದ ಸರಿತಾ ಸಿಂಗ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಕುಟುಂಬವು 2.5 ಎಕರೆಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಗೋಧಿ ಮತ್ತು ಮೆಕ್ಕೆಜೋಳದ ಜೊತೆಗೆ ಕೊಡೋ ಮತ್ತು ಕುಟ್ಕಿ ಕಿರುಧಾನ್ಯಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಈ ನಡುವೆ 40 ವರ್ಷದ ದಶರಥ್‌ ಪಡಿತರ ಚೀಟಿಯನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ತನ್ನ ಅದೃಷ್ಟವನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದಾರೆ. "ಈ ವರ್ಷ ಜನವರಿ 26 ರಂದು [ಕಟಾರಿಯಾದಲ್ಲಿ] ನಡೆದ ಗ್ರಾಮ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ, ಕಾರ್ಡ್‌ ಪಡೆಯಲು ಒಂದು ಅರ್ಜಿ  ತುಂಬಿಸುವುದು ಬಾಕಿಯಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಲಾಯಿತು" ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಅವರ ಸರಪಂಚರು ಆ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ತುಂಬಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಗ್ರಾಮದಿಂದ 70 ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಮನ್ಪುರ ಪಟ್ಟಣದ ಲೋಕ ಸೇವಾ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಬೇಕು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆ ಒಂದು ಕಡೆಯ ಪ್ರಯಾಣಕ್ಕೆ 30 ರೂಪಾಯಿಗಳು ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ದಶರಥ್ ಫೆಬ್ರವರಿ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಚ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಾರಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಿ ಬಂದರು. ಎಂದರೆ ನಾಲ್ಕು ಟಿಕೇಟುಗಳು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ಬಸ್‌ ಪ್ರಯಾಣ. ಮಾರ್ಚ್ 23 ರಂದು (ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ) ಲಾಕ್‌ಡೌನ್ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಮೊದಲು, ಅವರು ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದಿಂದ 30 ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಬಂಧೋ‌ಘರ್ ಪಟ್ಟಣದ ತಹಸಿಲ್ ಮಟ್ಟದ ಕಚೇರಿಗೆ ಹೋದರು.‌ ಅಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ ಮಾಡಿಸುವಂತೆ ಹೇಳಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅಂದೂ ಅವರು ಅರ್ಜಿಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ.

ಆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗುರುತು ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ ಪಡೆಯಲು ಮನ್ಪುರದಲ್ಲಿನ ಕೇಂದ್ರದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ದಶರಥ್ ಅವರನ್ನು ಸುಮಾರು 40 ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಕಾರ್ಕೆಲಿಯ ಬ್ಲಾಕ್-ಲೆವೆಲ್ ಕಚೇರಿಗೆ ಕಳಿಸಿದರು, “ನನ್ನ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. ನನ್ನ ಅಣ್ಣ-ತಮ್ಮಂದಿರು ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ನನ್ನ ಕಾರ್ಡ್ ಜಂಟಿಯಾಗಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ನಾನು ಕಾರ್ಕೆಲಿಗೆ ಹೋಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡೆ ”ಎಂದು 10ನೇ ತರಗತಿವರೆಗೆ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಹೊಂದಿರುವ ದಶರಥ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ದಶರಥ್ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಿರುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಸಮಗ್ರ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ (ಸಮಗ್ರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಭದ್ರತಾ ಮಿಷನ್) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಸರ್ಕಾರದ ವಿಶೇಷ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ (ಯುಐಡಿ) ಎಂದೂ ಕರೆಯಬಹುದು. ಈ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ ಯೋಜನೆಯನ್ನು 2012ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿ ಆಹಾರ ಭದ್ರತಾ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಎಂಜಿಎನ್‌ಆರ್‌ಇಜಿಎ ಸಂಬಳ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ, ಪಿಂಚಣಿ ಮತ್ತು ಅಂತಹುದೇ ಯೋಜನೆಗಳ ಹಣವನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅಥವಾ ಕುಟುಂಬದ ಖಾತೆಗೆ ಜಮಾ ಮಾಡುವುದು ಸರ್ಕಾರದ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ ಯೋಜನೆಯಡಿ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಒಂಬತ್ತು ಅಂಕಿಗಳ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ  ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಎಂಟು ಅಂಕೆಗಳ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ ಸರ್ಕಾರದ ಲೋಕ ಸೇವಾ ಖಾತರಿ ಕಾಯ್ದೆ ಪಡಿತರ ಚೀಟಿಯ ಸಲುವಾಗಿ ದಶರಥ ಅವರ ವ್ಯರ್ಥ ಓಡಾಟಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲವಾಗಿಸಬೇಕಿತ್ತು. ಸರ್ಕಾರಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಸುಗಮಗೊಳಿಸಲು ಹಾಗೂ ಆಧಾರ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು, ಪಿಂಚಣಿ, ಪಡಿತರ ಚೀಟಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಅರ್ಜಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳ ಕಾಟವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಈ ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು (ಎಂ.ಪಿ. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವೆಗಳ ಖಾತರಿ ಕಾಯ್ದೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) 2010ರಲ್ಲಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಲಾಯಿತು . ಈ ಯೋಜನೆಯು ಸರಕಾರಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿಗದಿತ ಸಮಯದೊಳಗೆ ಜನರಿಗೆ ತಲುಪಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಜೊತೆಗೆ‌ ಸೇವೆ ನೀಡುವುದು ತಡವಾದಲ್ಲಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಬಳಸಿ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ದೂರು ನೀಡುವ ಸೌಲಭ್ಯವನ್ನು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಇ-ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ಪೋರ್ಟಲ್ ಮೂಲಕ ಲಭ್ಯಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು.

ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳಿಂದ ದಶರಥ್‌ ಅಥವಾ ಕಟಾರಿಯಾ ಗ್ರಾಮದ ರೈತರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಅವರು ಈಗಲೂ ಅರ್ಜಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಚೇರಿಗಳೆಂಬ ಗೋಜಲಿನಲ್ಲಿಯೇ ಸುತ್ತುತ್ತಾ ಪರದಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. "ನಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದು ಕಿರಾಣಿ ಅಂಗಡಿಯಿದೆ. ಅದರ ಮಾಲಿಕರು ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್‌ ಬಳಕೆಗೆ ಶುಲ್ಕ ವಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ನಾವು ಅದನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ನನಗೆ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಹೋಗಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸುವುದೇ ಹೆಚ್ಚು ಅನುಕೂಲಕರ" ಎಂದು ದಶರಥ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇದೇ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಮತ್ತು ಇತರರಿಗೆ ಇದು ಜಿಲ್ಲಾ ಮಟ್ಟದ ಕಚೇರಿಗಳು ಅಥವಾ ಲೋಕ ಸೇವಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು, ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸುಲಭದ ತಾಣಗಳಾಗಿವೆ.

ಸಮಗ್ರ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ ಯೋಜನೆಯಡಿ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಸರ್ಕಾರವು 22 ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದೆ, ಉದಾ. ಬಡತನ ರೇಖೆಗಿಂತ ಕೆಳಗಿರುವ ಕುಟುಂಬಗಳು, ಭೂಹೀನ ಕಾರ್ಮಿಕರು, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಹಾರ ಭದ್ರತಾ ಕಾಯ್ದೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರುವ ಕುಟುಂಬಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ. ಆದರೆ, ಭೋಪಾಲ್ ಮೂಲದ ವಿಕಾಸ್ ಸಂವಾದ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕ ಸಚಿನ್ ಜೈನ್, ಈ ಯೋಜನೆಯು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಜಟಿಲವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಸಂಸ್ಥೆ ಆಹಾರ ಭದ್ರತಾ ಕಾನೂನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವಿಕೆ ಕುರಿತು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಇದಲ್ಲದೆ, ಈ ಯೋಜನೆಗಳ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆಯುವ ಅರ್ಹತೆ ಇಲ್ಲದವರೂ ಈ ಯೋಜನೆಯ ಲಾಭ ಪಡೆಯಲು ಮುಂದಾದರು ಎಂದು ಜೈನ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. "ಇಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೇ ವ್ಯಕ್ತಿ ಒಂದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸಾಮಾಜಿಕ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ಸೇರಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಭೂಹೀನ ಕೃಷಿ ಕಾರ್ಮಿಕ.ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಸಮಗ್ರ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವು ತನ್ನ ವಾರ್ಷಿಕ ನವೀಕರಣ ಚಟುವಟಿಕೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಮರು-ನಕಲು ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ”ಎಂದು ಜೈನ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಕುಟುಂಬ ಘಟಕಗಳಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಐಡಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ದಶರಥ್ ಅವರ ಅವಿಭಜಿತ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ 2012ರಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಸಮಗ್ರ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು, ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಕೆಲಿ ತಾಲ್ಲೂಕು ಕಚೇರಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವಾ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ಅವರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸಮಗ್ರ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ ನೀಡುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡಿತು. ಫೆಬ್ರವರಿ 2020ರಲ್ಲಿ ದಶರಥ್ ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಮಗ್ರ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ ಪಡೆದ ನಂತರ, ಉಮರಿಯಾದ ಜಿಲ್ಲಾ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವಾ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಪಡಿತರ ಚೀಟಿಗಾಗಿ 1,500 ರೂ.ಗಳ ಲಂಚದ ಬೇಡಿಕೆ ಇಡಲಾಯಿತು (ಈ ವರದಿಗಾರರಿಗೆ ಆರೋಪದ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಉಮರಿಯಾದ ಜಿಲ್ಲಾ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವಾ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ದೂರವಾಣಿ ಕರೆಗೆ ಯಾವ ಸ್ಪಂದನೆಯೂ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಇಲಾಖೆಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದ ಇಮೇಲ್‌ಗೆ ಯಾವುದೇ ಮಾರುತ್ತರ ಬಂದಿಲ್ಲ.)

"ಅಂದು ನಾನು ಹಣವನ್ನು ನೀಡಲಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ನಂತರವೂ ಕೊಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ" ಎಂದು ದಶರಥ್ ಮೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಈ ವರದಿಗಾರರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದ್ದರು, ಆಗ ಅವರು ಉದ್ಯೋಗ ಖಾತರಿ ಯೋಜನೆಯ ಕೆಲಸಗಳಿಲ್ಲದೆ ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳು ಹೇಗೆ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಿಸುವುದೆನ್ನುವ ಚಿಂತೆಯಲ್ಲಿದ್ದರು.

ದಶರಥ್ ಮತ್ತು ಸರಿತಾ ದಂಪತಿಗೆ ನರ್ಮದಾ ಎಂಬ ಎರಡು ವರ್ಷದ ಮಗಳಿದ್ದಾಳೆ. ದಶರಥ್ ಅವರ ತಾಯಿ 60 ವರ್ಷದ ರಾಮ್‌ಬಾಯಿ ಅವರೊಂದಿಗೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. "ನಾನು ಒಂದಿಷ್ಟು ಹೊಲಿಗೆ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ ಅದರಿಂದ ನನಗೆ ತಿಂಗಳಿಗೆ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ಗಳಿಕೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಅದು ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಮದುವೆಗಳು ಇದ್ದಾಗ ಮಾತ್ರ. ನಮ್ಮ ಜಮೀನಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ಬೆಳೆಗಳು ನಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದ ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಸಾಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರಿಂದ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಆದಾಯ ಬರುವುದಿಲ್ಲ." ಎಂದು ಸರಿತಾ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಕೂಡ ಎಂಜಿಎನ್‌ಆರ್‌ಇಜಿಎ ಸೈಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಲಭ್ಯವಿದ್ದಾಗ, ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ಕಾಲ, 100 ರೂ ದಿನಗೂಲಿಗೆ ದುಡಿಯುತ್ತಾರೆ.

ಕಟಾರಿಯಾ ಗ್ರಾಮದ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ನಿವಾಸಿ ಧ್ಯಾನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಫುಡ್‌ ಕೂಪನ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಕ್ಲರಿಕಲ್‌ ದೋಷದಿಂದಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ಪಡಿತರ ಸಿಗುವ ಹಾಗಾಗಿದೆ. ಸಮಗ್ರ ಐಡಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ ಸರ್ಕಾರವು ಪಡಿತರ ವಿತರಣೆಯಲ್ಲಿನ ಸೋರಿಕೆಯನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲೆಂದು 2013ರಲ್ಲಿ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿಯೊಂದಿಗೆ ಜೋಡಿಸಲಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಫುಡ್‌ ಕೂಪನ್‌ನಂತಹ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. "ನನ್ನ ಬಳಿ ಪಡಿತರ ಚೀಟಿ ಯಾವತ್ತೂ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ ಕುರಿತು ನನಗೆ ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಧ್ಯಾನ್ ಸಿಂಗ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. 2011ರಲ್ಲಿ ಅವರು ‘ಕರ್ಮಕಾಜ್’ ಯೋಜನೆಯಡಿ (ಯೋಜನೆಯ ಜನಪ್ರಿಯ ಹೆಸರು) ತಮ್ಮ ಹೆಸರನ್ನು ನೋಂದಾಯಿಸಿಕೊಂಡಿರುವುದು ಅವರಿಗೆ ನೆನಪಿದೆ. ಮೇ 10, 2012ರಂದು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಗೊಂಡ್ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಧ್ಯಾನ್ ಸಿಂಗ್ ಸರ್ಕಾರಿ ನೇತೃತ್ವದ ಸನ್ನಿರ್ಮಾಣ್ ಕರ್ಮಕಾರ್ ಮಂಡಲ್ ಯೋಜನೆಯಡಿ ಒಂದು ಕಾರ್ಡ್ ಪಡೆದರು.

ಧ್ಯಾನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಕುಟುಂಬದ ಮೂವರು ಸದಸ್ಯರ ಹೆಸರನ್ನು ಕರ್ಮಕಾರ್ ಕಾರ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ - ಅವರ ಪತ್ನಿ ಪಂಚಿ ಬಾಯಿ, 35, ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಾದ ಕುಸುಮ್, 13, ಮತ್ತು ರಾಜ್‌ಕುಮಾರಿ, 3. ಕುಟುಂಬವು ಐದು ಎಕರೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಧ್ಯಾನ್ ಸಿಂಗ್ ಬೇರೆಯವರ ಜಮೀನಿನಲ್ಲಿಯೂ ದುಡಿಯುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ದಿನಕ್ಕೆ 100ರಿಂದ 200 ರೂಪಾಯಿ ಕೂಲಿ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಎಂಜಿಎನ್‌ಆರ್‌ಇಜಿಎ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ದುಡಿಮೆಗೆ ದಿನಕ್ಕೆ 100 ರೂಪಾಯಿ ಕೂಲಿ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ಕೆಲಸ ತಿಂಗಳ 10-12 ದಿನಗಳು ಮಾತ್ರ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ

ದಶರಥ್ ಅವರಂತೆ, ಧ್ಯಾನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಕುಟುಂಬವೂ ತಮ್ಮ ಜಮೀನಿನಲ್ಲಿ ಕೊಡು ಮತ್ತು ಕುಟ್ಕಿ ಕಿರುಧಾನ್ಯಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಅದರ ಇಳುವರಿ ಕುಟುಂಬದ ಆಹಾರಕ್ಕೂ ಸಾಲುವುದಿಲ್ಲ. ʼಪಡಿತರ ಚೀಟಿ ಪಡೆಯಲು ನಾವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ, ಆದರೆ ಇದುವರೆಗೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಎರಡು ಮಕ್ಕಳು ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಾರಾದರೂ ಅದು ಸಾಲುವುದಿಲ್ಲʼ ಎಂದು ರೈತ ಮಹಿಳೆ ಮತ್ತು ಗೃಹಿಣಿಯಾಗಿರುವ ಪಂಚಿ ಬಾಯಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಅನುವಾದ: ಶಂಕರ ಎನ್. ಕೆಂಚನೂರು