ఢాక్ ల శబ్దాలతో అగర్తలా అంతా కంపిస్తోంది. అక్టోబర్ 11న దుర్గ పూజ జరుగుతోంది. ప్రతీ ఏడాది, ఈ పండుగ సన్నాహాలు కొన్ని వారాల ముందు నుంచే మొదలవుతాయి. పండగకు పండాళ్లు నిర్మిస్తారు, విగ్రహాలను తయారుచేసేవారు తమ విగ్రహాలకు తుది మెరుగులు దిద్దుతారు, కుటుంబంలో అందరూ కొత్త బట్టలు కొనుకుంటారు.
ఢాక్ అనే డ్రమ్ వంటి ఆకారం ఉన్న వాయిద్యాన్ని మెడకు తగిలించుకుని, గట్టిగా చదునుగా ఉండే స్థలం పై పెట్టి, కర్రలతో దీనిని మోగిస్తారు. పండగల్లో ఇది ఒక ముఖ్యమైన భాగం.
కానీ కాలాన్ని బట్టే ఢాక్ ని వాయించడం జరుగుతుంది. పూజ సమయమైన ఆ ఐదు రోజులూ మోగించి, చివరి రోజైన లక్ష్మి పూజకు దరువు పెంచుతారు . ఈ ఏడాది ఈ పూజ అక్టోబర్ 20న వచ్చింది. కొంతమంది ఢాకీ లకు అగర్తలాలోనేకాక త్రిపురలోని ఇంకా చాలా భాగాలలో విపరీతమైన డిమాండ్ ఉంది.
ఢాకీ లను పండాల్ కమిటీలేగాక కుటుంబాలు కూడా పీలుస్తాయి. కొన్నిసార్లు వారికి పని ఇవ్వబోయే ముందు ఒకసారి వాయించి చూపమంటారు. ఇందులో దాదాపుగా అందరు ప్రవీణులే. వీరి ఇంట్లో పెద్దవారు వీరికి ఈ వాయిద్యాన్ని చిన్నప్పటి నుంచే వాయించడం నేర్పుతారు. “నేను నాకన్నా పెద్దవారైన మా తల్లిదండ్రుల తోబుట్టువుల పిల్లలతో కలిసి వాయించేవాణ్ణి.” అన్నాడు 45 ఏళ్ళ ఇంద్రజిత్ రిషిదాస్. “నేను కషి (ఒక లోహపు వాయిద్యం, చిన్న కర్రతో వాయిస్తారు) తో మొదలుపెట్టాను, ఆ తరవాత ఢోల్ , ఇక ఆ తరవాత ఢాక్ .” ఇతను, ఇతనితో పాటు ఇంకో రిషిదాస్, రోహిదాస్, రవిదాస్ కుటుంబాలు ముంచి వర్గానికి చెందినవారు. త్రిపురలో వీరిని షెడ్యూల్ కుల జాబితాలో చేర్చారు.)
తనవంటి ఎందరో అగర్తలా ఢాకీ లలా, ఇంద్రజిత్ మిగిలిన సంవత్సరమంతా సైకిల్ రిక్షా నడుపుతాడు. కొన్నిసార్లు, మిగిలినవారిలా అతను బాండులలో వాయిస్తాడు. స్థానికంగా వీరిని ‘బ్యాండ్-పార్టీ’, అని పిలుస్తారు. ఇటువంటి సందర్భాలు లేనప్పుడు ఢాకీ లు ఎలెక్ట్రిషియన్లుగా, ప్లంబర్లుగా రోజువారీ కూలీ పని చేస్తున్నారు. కొందరు కూరగాయలు అమ్మేవారు, కొందరు దగ్గరి గ్రామాలలో ఉన్న రైతులు ఏవైనా ప్రోగ్రాములు మాట్లాడుకున్నప్పుడు వస్తారు.
ఒక సైకిల్ రిక్షా నడిపేవాడిగా ఇంద్రజిత్ కు రోజుకు 500 రూపాయిలు వస్తాయి. “సంపాదించడానికి మేము ఏదో ఒక మార్గం వెతుక్కోవాలి. రిక్షా అన్నిటికన్నా తేలికైనదిగా అనిపించింది.” అన్నాడు. “ఇంకా మంచి పని దొరుకుతుందనుకుని ఎదురుచూడడంలో అర్థం లేదు. దుర్గ పూజా సమయం లో, రిక్షా లాగి ఒక నెలలో సంపాదించేది ఒక వారంలో ఢాకీ గా మారి సంపాదించవచ్చు. ఈ ఏడాది 2021 లో ఒక పండాల్ కమిటీ వద్ద అతను 15,000 రూపాయలకు సరిపడా పనిని సంపాదించుకున్నాడు. కొందరు అతనికి ఇవ్వవలసిన దాని కంటే తక్కువ ఇచ్చినా కూడా.
అన్ని పండాళ్లలోనూ ఢాకీ లను(అగర్తలాలో మగవారు మాత్రమే ఈ వాయిద్యాన్ని వాయిస్తారు) ఈ ఐదు పూజ రోజులూ పనికి తీసుకుంటారు. ఇంద్రజిత్ అన్నాడు, “పంతులు ఏ సమయానికి మేము అక్కడ ఉండాలో చెబితే ఆ సమాయానికి మేము అక్కడ ఉండాలి. మేము పొద్దున్న పూజ కు మూడు గంటలు, సాయంత్రం పూజాకి 3-4 గంటలు ఉండాలి.”
ఈ బ్యాండ్-పార్టీ పనులు ఎప్పుడో గాని రావు. “మేము మామూలుగా ఒకా ఆరుగురు బృందంగా పనిచేస్తాము - ఎక్కువగా పెళ్లిళ్లకాలంలో. ఎన్ని రోజులు పని చేస్తే అన్ని డబ్బులు వారి వద్ద నుండి తీసుకుంటాము. కొంత మంది మమ్మల్ని 1-2 రోజులకు మాత్రమే పిలిస్తే కొందరు 5-6 రోజులు కోసం కూడా పిలుస్తారు,” అన్నాడు ఇంద్రజిత్. అలా పిలుస్తే మొత్తం బృందానికి 5,000 నుంచి 6,000 రూపాయిల వరకు వస్తాయి.
పోయిన ఏడాది, కోవిడ్ మహారోగం మూలంగా, చాలా మంది పూజ చేయలేదు. దీనివలన ఢాకీ లకు వారి రిక్షా పని తోనూ, పొదుపు చేసుకున్న డబ్బుతోను బతుకును నడపవలసి వచ్చింది. అతి కొద్దిమందికి మాత్రమే చివరి నిముషంలో ఢాక్ ని వాయించే పని దొరికింది. (ఈ ఫొటోలన్నీ పోయిన ఏడాది తీసినవే)
దుర్గ పూజకు మొదలైన వారం తరవాత వచ్చే లక్ష్మి పూజ, ఢాకీల పనికి ఆఖరుకు రోజు. ఆ సాయంత్రం వారు అగర్తలా వీధుల మీదకు ఒంటరిగా లేక జంటగా వారి డోలు లన్నీ పట్టుకువస్తారు. వీధిలో నివసిస్తున్న కుటుంబాలు, ఈ శుభసమయాన వీరిని, వారి ఇంటి ముందు 5-10 నిముషాలు వాయించమని అడుగుతారు. ఇందుకు ప్రతిఫలంగా వారికి 20-50 రూపాయిల వరకు ప్రతి ఇంటి నుంచి వస్తుంది. చాలామంది ఈ పని ఆచారాన్ని కొనసాగించడం కోసం చేస్తున్నామని చెబుతారు.
అనువాదం: అపర్ణ తోట