‘মোৰ পত্নীৰ সংক্ৰমণ কেনেকৈ হ’ব পালে?’

যোৱা তিনি বছৰত আপুনি কিমানখন চিকিৎসালয় দেখা কৰিছিল?

এই প্ৰশ্ন সোধোতে সুশীলা দেৱী আৰু তেওঁৰ স্বামী মনোজ কুমাৰৰ মুখ ক্লান্তিৰ ছাঁ আৰু হতাশাই আৱৰি পেলাইছিল। ২০১৭ৰ জুনত বান্দিকুই নগৰৰ মাধুৰ হাস্পতালত সুশীলাৰ প্ৰথম বন্ধ্যাকৰণ কৰাৰ পিছৰ পৰা দুয়োজনে (দুয়োজনৰ নাম সলনি কৰা হৈছে) কিমান চিকিৎসালয়লৈ গৈছিল, তাৰ সীমা-সংখ্যা নাই, কিমান পৰীক্ষা কৰিলে আৰু কিমান পৰস্পৰবিৰোধী ৰোগনিৰ্ণয়ৰ নিদান পালে, তাৰ হিচাপ মনত নাই।

দহ বছৰীয়া বৈবাহিক জীৱনত তিনিজনী ছোৱালীৰ পিছত এটা ল’ৰা সন্তান জন্মৰ এবছৰৰ পিছত এই দম্পতীহালে ভাবিলে ২৭ বছৰীয়া সুশীলা দেৱীৰ জন্ম নিৰোধৰ ব্যৱস্থা কৰা হওঁক। তেওঁলোকে আশা কৰিছিল যে তেওঁলোকৰ পৰিয়াল আৰু জীৱন ভাল হৈ পৰিব। ৰাজস্থানৰ দাউছা তহচিলৰ তেওঁলোকৰ গাওঁ ধানি জামাৰ পৰা ২০ কিলোমিটাৰ দূৰত থকা বান্দিকুইৰ এখন ব্যক্তিগত চিকিৎসালয়লৈ যোৱাৰ চিন্তা কৰিলে, যদিও তেওঁলোকৰ ধানী জামা গাঁৱৰ পৰা মাত্ৰ তিনি কিলোমিটাৰ দূৰত কুন্দল গাঁৱত চৰকাৰী জনস্বাস্থ্য কেন্দ্ৰ এখন আছিল।

“সাধাৰণতে শীতকালৰ মাহবিলাকত চৰকাৰী স্বাস্থ্যকেন্দ্ৰবিলাকত বন্ধ্যাকৰণ শিবিৰ অনুষ্ঠিত হয়। সোনকালে আৰোগ্য লাভ কৰে কাৰণে মহিলাসকলে বন্ধ্যাকৰণ শীতকালত কৰিবলৈ ভাল পায়। গ্ৰীষ্মকালীন মাহত বন্ধ্যাকৰণ অস্ত্ৰোপচাৰ কৰিম বুলি কোৱাৰ পিছত মই তেওঁলোকক দাউছা বা বান্দিকুইৰ ব্যক্তিগত চিকিৎসালয়লৈ লৈ যাওঁ,” স্বীকৃত সামাজিক স্বাস্থ্যকৰ্মী চমুকৈ আশাকৰ্মী ৩১ বছৰীয়া সুনীতা দেৱীয়ে কয়। ২৫ খন বিচনাযুক্ত মাধুৰ হাস্পতাললৈ এই দম্পত্তীৰ লগত সুনীতাও গ’ল। চিকিৎসালয়খন ৰাজ্যিক পৰিয়াল কল্যাণ আঁচনিৰ অধীনত পঞ্জীভূক্ত হেতুকে বন্ধ্যাকৰণ অস্ত্ৰোপচাৰ কৰোতে সুশীলাৰ পৰা পইছা লোৱা নাছিল। ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে তেওঁ চৰকাৰৰ পৰা উদগনিমূলক ১৪০০ টকা পালে।

বন্ধ্যাকৰণ অস্ত্ৰোপচাৰৰ কেইদিনমানৰ পিছত সুশীলাৰ মাহেকীয়া হয়, ইয়াৰ লগে লগে এক যন্ত্ৰণাময় বিষ আৰু অৱসাদ হ’বলৈ ধৰে, এই যন্ত্ৰণাময় অৱস্থা পৰৱৰ্তী তিনিটা বছৰৰ অধিককাল সময়তে অব্যাহত থাকিল।

“বিষ যেতিয়া প্ৰথম আৰম্ভ হৈছিল, মই তেওঁক তেতিয়া বিষ নিৰাময়ৰ ঔষধ দিছিলো। ইয়াৰ ফলত অলপ উপশম হৈছিল। প্ৰতি মাহতে মাহেকীয়াৰ সময়ত অসহ্য যন্ত্ৰণাত সুশীলা কান্দি থাকে,” ২৯ বছৰীয়া সুশীলাৰ স্বামী মনোজে কয়।

বিষ বাঢ়িবলৈ ধৰিলে। অত্যাধিক ৰক্তক্ষৰণ হোৱাৰ পিছত মোৰ বমিভাৱ আহে আৰু মই সদায় দুৰ্বল হৈ থাকো। অষ্টমমান শ্ৰেণীলৈকে অধ্যয়ন কৰা গৃহিণী সুশীলাই কয়।

যেতিয়া এই অৱস্থা তিনি মাহ ধৰি চলিবলৈ ধৰিলে, তেতিয়া যাও-নাযাওকৈ এই পৰিয়ালটো কুন্দলৰ জনস্বাস্থ্য কেন্দ্ৰলৈ গ’ল।

“চৰকাৰী স্বাস্থ্যকেন্দ্ৰবিলাকত ক’থনো কৰ্মচাৰী উপস্থিত থাকে?,” সুশীলাৰ স্বাস্থ্য পৰীক্ষা নকৰাকৈ বিষৰ উপশমৰ বাবে জনস্বাস্থ্য কেন্দ্ৰই টেবলেট দিয়ে বুলি মনোজে আমাক কয়।

সুশীলাক দুৰ্বল-শক্তিহীন কৰি তোলা বিষৰ প্ৰভাৱ তেওঁলোকৰ যুগ্মজীৱনৰ সকলো দিশতে পৰিবলৈ ধৰিলে। বন্ধ্যাকৰণৰ পাঁচ মাহৰ পিছত সুশীলাক বন্ধ্যাকৰণ অস্ত্ৰোপচাৰ কৰা চিকিৎসকজনক দেখুৱাবলৈ তেওঁ বান্দিকুইৰ মাধুৰ হাস্পতাললৈ আহিল।

তাৰপিছত কিছুমান পৰীক্ষা কৰিবলৈ দিলে, ইয়াৰ ভিতৰত তলপেটৰ ছন’গ্ৰাফি কৰিবলৈ দিলে, চিকিৎসকে ক’লে যে ডিম্ববাহী নলীৰ সংক্ৰমণ হৈছে আৰু তিনিমাহৰ বাবে ঔষধ খাবলৈ দিলে।

“মোৰ পত্নীৰ সংক্ৰমণ কেনেকৈ হ’ব পালে? আপোনালোকে অস্ত্ৰোপচাৰ ভালকৈ কৰা নাছিল?” মনোজে খঙেৰে চিকিৎসকক ক’লে। চিকিৎসকজনে কোৱা কথা তেওঁলোকৰ মনত আছেঃ “আমি আমাৰ কাম ভালকৈ কৰিছো, এয়া তোমালোকৰ ভাগ্য,” তেনেকৈ কৈ চিকিৎসকজন আঁতৰি গ’ল।

পৰৱৰ্তী তিনিমাহত প্ৰতি ১০ দিনমানৰ মুৰত এই পৰিয়ালটোৱে পুৱা ১০ বজাত ঘৰৰ পৰা মটৰ চাইকেলেৰে মাধুৰ হাস্পতাললৈ যায়। গোটেই দিনটো পৰীক্ষা-নিৰীক্ষাৰ মাজত পাৰ হয় আৰু চিকিৎসকে লিখি দিয়া ঔষধ ক্ৰয় কৰে। মনোজে কাম ক্ষতি কৰি আৰু তিনি কন্যা সন্তান (এতিয়া সিহঁতৰ বয়স ক্ৰমে ৯ বছৰ, সাত বছৰ আৰু পাঁচ বছৰ) আৰু পুত্ৰক (এতিয়া চাৰি বছৰীয়া) ধানি জামাত থকা ককা-আইতাৰ ঘৰত থৈ যায়। প্ৰতিবাৰতে চিকিৎসালয়ত ২,০০০ৰ পৰা ৩,০০০ টকা পৰ্যন্ত খৰছ হয়।

তিনি মাহ চিকিৎসা কৰাৰ শেষত মনোজে সম্পৰ্কীয় লোকৰ পৰা ধাৰলৈ অনা ৫০,০০০ টকাৰ প্ৰায় গোটেইখিনি খৰছ হয়। কলা বিভাগত স্নাতক ডিগ্ৰী থকা সত্বেও মনোজে কেৱল বেলদাৰি (অৰ্থাৎ নিৰ্মাণক্ষেত্ৰ বা পথাৰৰ শ্ৰমিক) কাম কৰি মাহে ১০,০০০ মান টকা উপাৰ্জন কৰে, যদিহে নিয়মীয়াকৈ কাম কৰিব পাৰে। সুশীলাৰ অৱস্থাৰ পৰিৱৰ্তন নহ’ল, পৰিয়ালটোৰ ঋণ বাঢ়ি গৈছে আৰু উপাৰ্জন নোহোৱা হৈছে। জীৱনটো ধূসৰ হৈ পৰিছে, সুশীলাই কয়।

“মাহেকীয়া ঋতুস্ৰাৱৰ সময়ত তীব্ৰ বিষত মোৰ জীউ ওলাই যোৱা যেন লাগে, অথবা ইমান দুৰ্বল লাগে যে ঘৰৰ কোনো কাম কৰিব নোৱাৰো,” তেওঁ কয়।

২০১৯ৰ ২৭ ডিচেম্বৰত, ৩০ মাহৰ পিছত কমেও আঠখন হাস্পতাললৈ যোৱাৰ অন্তত সুভি পালছে হাস্পতালৰ ট্ৰমা ছোণ্টাৰত অস্ত্ৰোপচাৰ কৰি সুশীলাৰ জৰায়ু আঁতৰ কৰা হ’ল - এইখনো দাউছাৰ এখন ব্যক্তিগত মালিকানাধীন চিকিৎসালয়। চিকিৎসালয়ত মনোজে দিবলগা হ’ল ২০,০০০ টকা আৰু ঔষধ-পাতি যাৱতীয়া খৰছৰ বাবদ ভৰিলে ১০,০০০ টকা।

বিষ আৰু ঋণৰ পাকচক্ৰৰ পৰা ওলাই অহাৰ বাবে সুশীলা-মনোজে জৰায়ুৰ অস্ত্ৰোপচাৰৰ প্ৰস্তাৱ মানি ল’বলৈ বাধ্য হ’ল।

বান্দিকুইৰ পাঁচখন ব্যক্তিগত চিকিৎসালয়ে কৰা জৰায়ু অপসাৰণৰ অস্ত্ৰোপচাৰৰ তদন্তৰ দাবী ২০১০ৰ নৱেম্বৰত তথ্য জনা অধিকাৰ আইনৰ অধীনত বিচাৰি এখন আবেদন অখিল ভাৰতীয় গ্ৰাহক পঞ্চায়ত নামৰ অনাচৰকাৰী সংস্থা এটাৰ লগত জৰিত অধিবক্তা দুৰ্গা প্ৰসাদ ছাইনিয়ে দাখিল কৰিছিল, আমি মনোজ-সুশীলাৰ দুৰ্বিসহ বৰ্ণনা শুনাওতে তেওঁ আমাক ক’লে।

আৰটিআই তথ্যৰ পৰা দেখা গ’ল যে ২০১০ৰ এপ্ৰিল-অক্টোবৰৰ সময়খিনিত বান্দিকুইৰ পাঁচখন ব্যক্তিগত চিকিৎসালয়ৰ তিনিখনত মহিলাৰ ওপৰত চলোৱা ৩৮৫ টা অস্ত্ৰোপচাৰৰ ২৮৬ টা হ’ল গৰ্ভাশয় অপসাৰণ কৰা অস্ত্ৰোপচাৰ। মাধুৰ হাস্পতাল (য’ত সুশীলাৰ বন্ধ্যাকৰণ কৰা হৈছিল), মদন নাৰ্ছিং হোম, বালাজী হাস্পতাল, বিজয় হাস্পতাল আৰু কাট্টা হাস্পতালৰ দৰে চিকিৎসালয়ক লৈ প্ৰশ্ন উঠিছে। গৰ্ভাশয় বা জৰায়ু অপসাৰণ কৰা অস্ত্ৰোপচাৰ কৰোৱা মহিলাসকলৰ অধিকাংশ ৩০ বছৰ অনুৰ্ধ আৰু একেবাৰে কনিষ্ঠগৰাকী মাত্ৰ ১৮ বছৰ বয়সীয়া। অধিকাংশ মহিলা জিলাখনৰ অনুসূচিত জাতি আৰু অনুসূচিত জনজাতিৰ, যেনে বাইৰৱা, গুজ্জৰ আৰু মালি। মনোজ আৰু সুশীলা বাইৰৱা সম্প্ৰদায়ৰ, ধানি জামা গাঁৱৰ মুঠ জনসংখ্যাৰ ৯৭ শতাংশ এই সম্প্ৰদায়ৰ - অৰ্থাৎ অনুসূচিত জাতিৰ।

আমি কন্যা শিশুৰ ভ্ৰুণ হত্যাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰি থাকোতে এজনে আঙুলিয়াই দি প্ৰশ্ন কৰিলে যে কিমান মহিলাৰ গৰ্ভাশয় থাকে, অধিবক্তা ছাইনিয়ে এনে মন্তব্যৰ আঁৰত থকা সন্দেহৰ কথা ব্যক্তি কৰিলে।

“চিকিৎসক, জনস্বাস্থ্য কেন্দ্ৰ আৰু আশা কৰ্মীৰ মাজৰ যোগসূত্ৰৰ এয়া ফলাফল (ব্যাপক হাৰত অপ্ৰয়োজনীয় জৰায়ু অপসাৰণৰ অস্ত্ৰোপচাৰ) বুলি আমি বিশ্বাস কৰো। আমি প্ৰমাণ কৰিব নোৱাৰো,” ছাইনিয়ে কয়। ৰাজস্থানত মূল কাৰ্যালয় থকা ‘প্ৰয়াস’ নামৰ বেচৰাকাৰী সংস্থাটোৰ প্ৰতিষ্ঠাতা ডা. নৰেন্দ্ৰ গুপ্তাই ২০১৩ত ৰাজস্থান, বিহাৰ আৰু চত্তীশগড়ৰ মুনাফালোভী ব্যক্তিগত চিকিৎসায়লৰ ‘জৰায়ু অপসাৰণ অস্ত্ৰোপচাৰ’ কেলেংকাৰীৰ বিৰুদ্ধে ‘ ৰাজহুৱা স্বাৰ্থজড়িত আবেদন ’ত বান্দিকুইৰ তথ্যসমূহ অন্তৰ্ভূক্ত কৰা হৈছে। উক্ত আবেদনত এনে অস্ত্ৰোপচাৰৰ বলি হোৱা মহিলাসকলক ক্ষতিপূৰণ দিবলৈ কোৱাৰ লগতে যথোপযুক্ত নীতিৰ পৰিৱৰ্তন ঘটাবলৈও আবেদন জনোৱা হয়।

“বিহাৰ, চত্তীশগড় আৰু ৰাজস্থানৰ বহুতো মহিলাৰ সাক্ষাৎকাৰ গ্ৰহণ কৰোতে জানিব পৰা যায় যে তেওঁলোকক বিপথে পৰিচালিত কৰা হৈছিল, এই অস্ত্ৰোপচাৰ কৰা অতি জৰুৰী।” পিআইএলত উল্লেখ কৰা হৈছিল। “তেওঁলোকক বিশ্বাস কৰোৱা হৈছিল যে তেওঁলোকে যদি চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ মানি নলয়, তেন্তে কৰ্কট ৰোগ হৈ যাব পাৰে।”