मी गेलो तो चौथा दिवस होता. आणि मी पोचेपर्यंत दुपार झाली होती.
चेन्नई ते वायनाडच्या प्रवासात अनेक
भागात स्वयंसेवकांची गर्दी झालेली दिसत होती. बस वगैरे काहीच वाहनं नाहीत. अनोळखी
लोकांना विनंती करून मला त्यांच्यासोबत प्रवास करावा लागला.
एका पाठोपाठ रुग्णवाहिकांची ये-जा
सुरू असल्याने जणू काही युद्धभूमीवर आल्यासारखं वाटत होतं. लोक मृतदेहांचा शोध घेत
होते. त्यासाठी मोठमोठाली अवजारं आणि यंत्रं कामाला लागली होती. चूरमाला, अट्टामला
आणि मुंडक्कई ही नगरं पूर्णपणे उद्ध्वस्त झाली होती. इथे वस्तीच्या, निवारा असेल
अशी एकही खूण उरली नव्हती. इथल्या रहिवाशांचं आयुष्य पूर्णपणे उद्ध्वस्त झालं
होतं. आपल्या जिवलगांचे मृतदेह त्यांना ओळखू देखील येत नव्हते.
नदीकिनारी शव आणि राडारोडा पसरलेला
होता. त्यामुळे मृतदेह शोधणारे सगळेच काठीचा आधार घेत नदीच्या काठाने फिरत होते.
त्या मलब्यात पाय रुतू नये यासाठी सगळी धडपड सुरू होती. माझा पाय मात्र रुतला.
मृतदेहांची ओळख पटवणं अशक्यप्राय होतं. काही अवशेष इथे तिथे विखुरले होते.
निसर्गाशी माझं फोर खोल असं नातं आहे. पण हा अनुभव माझ्यासाठी भयानक होता.
भाषेचा अडसर असल्याने मी झालेला
विध्वंस केवळ पाहू शकत होतो. मी तिथल्या कुणालाही कसलीही तसदी दिली नाही. मी लवकर
येणार होतो पण तब्येतीच्या कारणाने येऊ शकलो नाही.
पाण्याचा प्रवाह जात होतो
त्याच्यासोबत मी देखील तीनेक किलोमीटर चालत गेलो. घरं जमिनीत गाडलेली दिसत होती.
काहींची निशाणी देखील उरली नव्हती. सगळीकडे सेवाभावी कार्यकर्ते मृतदेहांचा शोध
घेत होते. सैन्यदलही अथकपणे शोधकाम करत होतं. सगळे जण एकमेकांच्या साथीने काम करत
होते. एकमेकांना खाणं-पाणी देत देत आशा न सोडता काम सुरू होतं. त्यांच्यातल्या
एकजुटीचं मला खरंच आश्चर्य वाटत होतं.
८ ऑगस्ट २०१९ रोजी शेजारच्याच पुतुमलामध्ये अशीच घटना घडल्याचं लोक सांगत होते. त्यात ४० माणसं मेली. २०२१ साली झालेल्या अशाच आपत्तीत १७ लोकांचा जीव गेला. आता ही तिसरी वेळ आहे. ४३० लोक मरण पावल्याचा अंदाज आहे. १३० जणांचा पत्ता नाही.
मी निघालो त्या दिवशी मला समजलं की
पुतुमलापाशी आठ मृतदेह मलब्यात पुरलेले मिळाले. सर्व धर्माचे (हिंदू, मुस्लिम,
ख्रिश्चन व इतर) सेवाभावी कार्यकर्ते उपस्थित होते आणि त्यांनी सगळ्या धर्मांच्या
रिवाजानुसार अंत्यविधी केले. मृत पावलेले आठ जण कोण होते कुणालाच माहीत नव्हतं.
त्यामुळे सगळ्यांनी त्यांच्यासाठी प्रार्थना केली आणि त्यांना एकत्र दफन केलं.
रडण्याचा कणही आवाज नव्हता. पाऊस
तसाच कोसळत होता.
इथे या अशा आपत्ती वारंवार का बरं
येतात? सगळीकडे केवळ माती आण मोठमोठाल्या शिळा दिसत होत्या. कदाचित त्यामुळेच इथली
माती सुटी झाली असेल. मी फोटो काढत असताना सगळीकडे मला केवळ हेच दृश्य दिसत होतं.
एक डोंगर किंवा एखादी शिळा असं चित्रच नव्हतं.
या भागात पाऊस लागून राहत नाही. पण
रात्री १ ते पहाटे ५ सलग पाऊस कोसळला आणि भुसभुशीत झालेला डोंगर कोसळला. त्यानंतर
रात्रीतच तीन दरडी कोसळल्या. प्रत्येक शाळा किंवा इमारत पाहताना माझ्या मनात हाच
विचार येत होता. सेवाभावी कार्यकर्त्यांशी बोलताना मला हेच जाणवत होतं, की
सगळ्यांना अगदी हाच प्रश्न पडलाय. शोधमोहीम हाती घेतलेल्यांनाही काही उत्तर सापडत
नव्हतं. आणि तिथल्या रहिवाशांचं तर काय सांगावं? ते या आघातातून कधी बाहेर येतील
असं वाटत नाही.