ਕੂੰਜ ਦੇ ਖੰਭਾਂ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ

ਸੱਜ-ਵਿਆਹੀ ਕੁੜੀ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਇਹ ਗੀਤ ਇੱਕ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੱਛ ਵਿੱਚ ਕੂੰਜ ਪੰਛੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਾੜੀ ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਆਪਣੀ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਪੰਛੀ ਵਾਂਗ ਦੇਖਦੀ ਹੈ।

ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਜਨਨ ਸਥਾਨਾਂ ਤੋਂ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨਾਜ਼ੁਕ, ਸਲੇਟੀ-ਖੰਭਾਂ ਵਾਲ਼ੇ ਪੰਛੀ ਹਰ ਸਾਲ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਖੁਸ਼ਕ ਖੇਤਰਾਂ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਗੁਜਰਾਤ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵੱਲ ਪਰਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ 5,000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਾਪਸ ਮੁੜਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਇੱਥੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਐਂਡਰਿਊ ਮਿਲਹਮ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ, ਸਿੰਗਿੰਗ ਲਾਈਕ ਲਾਰਕਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, "ਪੰਛੀ ਵਿਗਿਆਨਕ (ਆਰਨੀਥੋਲਾਜੀਕਲ) ਲੋਕ ਗੀਤ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ ਜੋ ਅਲੋਪ ਹੋਣ ਦੀ ਕਗਾਰ 'ਤੇ ਹੈ - ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਜਿਸਦੀ ਅੱਜ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਤਕਨੀਕੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਜਗ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।'' ਉਹ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਛੀਆਂ ਤੇ ਲੋਕਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹੀ ਸਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੰਭਾਂ 'ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਘਰੋਂ ਦੂਰ ਕਿਤੇ ਸੁਪਨਮਈ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾ ਸਕੇ ਹਨ।

ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਲੁਪਤ ਹੋ ਰਹੇ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ ਹਨ। ਅੱਜ, ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਇਹ ਵਿਰਸਾ ਇੱਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਗਾਇਆ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਗਾਇਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਅਕਾਸ਼ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਲ਼ੇ- ਦੁਆਲ਼ੇ ਦੀ ਦੁਨੀਆ, ਕੁਦਰਤ ਵੱਲ ਜ਼ਰੂਰ ਵੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਨੋਰੰਜਨ, ਰਚਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਲਈ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਬਕ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇਗੀ।

ਅਤੇ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲ਼ੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਪੰਛੀ ਕੱਛੀ ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉੱਡ ਕੇ ਵੱਸ ਗਏ ਹਨ। ਮੁੰਦਰਾ ਤਾਲੁਕਾ ਦੇ ਭਦਰੇਸਰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜੁਮਾ ਵਾਘਰ ਦੁਆਰਾ ਗਾਣੇ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਇਸ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਖਾਸ ਜੋੜਦੀ ਹੈ।

ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਰੇਡੀਓ ਸੁਰਵਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੁੱਲ 341 ਗੀਤ, ਕੱਛ ਮਹਿਲਾ ਵਿਕਾਸ ਸੰਗਠਨ (ਕੇਐੱਮਵੀਐੱਸ) ਦੁਆਰਾ ਪਾਰੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਧੇਰੇ ਗੀਤਾਂ ਲਈ ਇਹ ਪੰਨਾ ਦੇਖੋ : ਰਣ ਦੇ ਗੀਤ: ਕੱਛੀ ਲੋਕਗੀਤਾਂ ਦਾ ਪਟਾਰਾ

ਇਸ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣ ਲਈ ਪਾਰੀ ਪ੍ਰੀਤੀ ਸੋਨੀ , ਕੇਐੱਮਵੀਐੱਸ ਦੀ ਸਕੱਤਰ ਅਰੁਣਾ ਢੋਲਕੀਆ , ਕੇਐੱਮਵੀਐੱਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰ ਅਮਦ ਸਮੇਜਾ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਨੁਵਾਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਨਮੋਲ ਮਦਦ ਲਈ ਭਾਰਤੀਬੇਨ ਗੋਰੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਤਰਜਮਾ: ਕਮਲਜੀਤ ਕੌਰ