ગોકુલને દિવસ-રાત આગ સાથે ખેલ ખેલવાના હોય છે. તેઓ લોખંડને તપાવીને લાલ કરે છે, તેની પર હથોડો ટીપે છે અને તેને આકાર આપે છે. લોખંડને આગમાં તપાવતી વખતે કે પછી ટીપતી વખતે ઝરતા તણખાને કારણે તેમના કપડાંમાં અને તેમના જૂતામાં નાના-મોટા કાણા પડી જાય છે; તેમના હાથ પરના ડામ (દાઝ્યાના નિશાન) ભારતીય અર્થતંત્રનાં પૈડાં ફરતા રહે એ માટે તેમણે કરેલી તનતોડ મહેનતના પુરાવા છે.

તેમણે બજેટ વિષે સાંભળ્યું છે કે કેમ એમ પૂછવામાં આવતા તેઓ કહે છે, "ક્યા હુંદા હૈ [તે વળી શું છે]?"

સંસદમાં 2025 નું કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ થયાને 48 કલાકથી પણ ઓછો સમય થયો છે અને આ સમાચાર દેશભરમાં પ્રસારિત થઈ ગયા છે. પરંતુ બાગડિયા સમુદાયના વિચરતા લુહાર ગોકુલ માટે કશું જ બદલાયું નથી.

ચાલીસેક વર્ષના આ લુહાર કહે છે, “જુઓ, વાત એમ છે કે અમારે માટે કોઈએ કંઈ જ કર્યું નથી. લગભગ 700-800 વર્ષ આમ ને આમ જ વીતી ગયા છે. અમારી પેઢીઓની પેઢીઓને પંજાબની ભૂમિમાં દફન થઈ ગઈ છે. આજ સુધી કોઈએ અમને કંઈ આપ્યું નથી."

PHOTO • Vishav Bharti
PHOTO • Vishav Bharti

પંજાબના મોહાલી જિલ્લાના મૌલી બૈદવાન ગામમાં પોતાની કામચલાઉ ઝૂંપડીમાં કામ કરી રહેલા ગોકુલ

ગોકુલે પંજાબના મોહાલી જિલ્લાના મૌલી બૈદવાન ગામને પાદરે એક કામચલાઉ ઝૂંપડીમાં પડાવ નાખ્યો છે. તેઓ પોતાના સમુદાયના બીજા લોકો સાથે અહીં રહે છે, તેઓ બધા મૂળ રાજસ્થાનના ચિત્તોડગઢના છે.

તેઓ પૂછે છે, "(આજ સુધી જેમણે કંઈ આપ્યું નથી) એ લોકો હવે શું ધૂળ આપશે અમને?" સરકારે ગોકુલ જેવા લોકોને કદાચ કંઈ આપ્યું નહીં આપ્યું હોય પરંતુ તેમ છતાં પોતે ખરીદેલા લોખંડના એકેએક ટુકડા માટે ૧૮ ટકા; એ લોખંડને ઘડવા માટે તેને ગરમ કરવા સળગાવાવા પડતા કોલસા માટે પાંચ ટકા તેમણે સરકારને ચૂકવવા પડે છે એ નક્કી. હથોડા અને દાતરડા જેવા પોતાના ઓજારો માટે, અરે! પોતે જે અનાજ ખાય છે તેના એકેએક દાણા માટે પણ તેઓ સરકારને ચૂકવણી કરે છે.

Vishav Bharti

ਵਿਸ਼ਵ ਭਾਰਤੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਤੇ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖ ਰਹੇ ਹਨ।

Other stories by Vishav Bharti
Editor : Priti David

ਪ੍ਰੀਤੀ ਡੇਵਿਡ ਪੀਪਲਜ਼ ਆਰਕਾਈਵ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਇਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪਾਰੀ ਵਿਖੇ ਐਜੁਕੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਹਨ। ਉਹ ਪੇਂਡੂ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕਲਾਸਰੂਮ ਅਤੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖਿਅਕਾਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜਾ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹਨ ।

Other stories by Priti David
Translator : Maitreyi Yajnik

Maitreyi Yajnik is associated with All India Radio External Department Gujarati Section as a Casual News Reader/Translator. She is also associated with SPARROW (Sound and Picture Archives for Research on Women) as a Project Co-ordinator.

Other stories by Maitreyi Yajnik