મેરાજુદ્દીન કહે છે કે “ઇતિહાસ, પછી એ દેશનો હોય, ભાષાનો, કે  ધર્મનો, એ હંમેશા રાજાઓ, સરદારો અને નેતાઓના કાર્યોથી ભરેલો છે. સામાન્ય લોકોનું એમાં કોઈ ખાસ સ્થાન નથી, જો કે સાચો ઇતિહાસ તે સૌથી બહાર ભાગ્યે જ અસ્તિત્વ ધરાવે છે. સામાન્ય લોકો જ છે જે દેશનું નિર્માણ કરે છે, ભાષાઓને અસ્તિત્વમાં લાવે છે અને ધર્મોનો પ્રચાર બનાવે છે. પરંતુ સમયની સાથે ગણ્યાગાંઠ્યા  શક્તિશાળી લોકો તેની માલિકી મેળવે છે,” , કુનો નેશનલ પાર્કની હદ પાસે રહેતા અને પાર્કમાં અને તેની આસપાસના સમુદાયો સાથે નજીકથી કામ કરી રહેલા, આ કવિ  જંગલના લોકોને જે રીતે એમની નાગરિકતાનાથી વંચિત કરી દેવામાં આવે છે તેના સાક્ષી રહ્યા છે અને સામાન્ય લોકોની એ પીડા તેમણે કવિતાઓમાં વ્યક્ત કરી છે.

મેરાજુદ્દીન સૈયદની ઉર્દૂ કવિતા સાંભળો તેમના પોતાના અવાજમાં

પ્રતિષ્ઠા પંડ્યાના અવાજમાં સાંભળો આ કવિતાનો અંગ્રેજી અનુવાદ

સાંભળો, કારણ  હું હજી જીવું છું

ઓ મંદિર ને મસ્જિદના રખેવાળો
ઓ દેશ ને ભાષાના સરદારો
સાંભળો, કારણ  હું હજી જીવું છું.

ઓ મુગટ ધારણકારનારાઓ
ઓ હાથમાં ત્રાજવાં લઇ ન્યાય કરવાવાળાઓ
ન્યાય ને રક્ષણનો અર્થ પણ તમે ભૂલી ચૂક્યા છો
તમે નોટો પર નંબર છાપો છો
પણ માણસનું મૂલ્ય વિસરી ચૂક્યા છો
પણ સાવધાન! હું હજી જીવું છું.

માનું છું કે આ શરીર સાથ નથી આપી રહ્યું
હા, પેટમાં ભૂખની આગ છે
ને મારી શોષાઈ ગયેલી શિરાઓમાં
પાણીનું એક બુંદ નથી
પણ હા, હું લઉં છું શ્વાસ
ઊભા રહો! કારણ હું હજુ જીવું છું
સાંભળો, કે હું હજીય જીવું છું

ઓ કાયદાના ઘડવૈયાઓ, ઓ જગત કાજીઓ
ઓ બુદ્ધિજીવીઓ, તમે સૌ જે ચલાવી જાણો છો કલમ
બંધ કરો આ બડબડાટ, "હું જાણું, હું જાણું છું" ના હોંકારા
તમે પૈસા માટે રડનારા ધૂતારાઓ
બંધ કરો આ નાટક, આ કકળાટ
પાડ માનો, કે હું હજુ જીવું છું
સાંભળો, કે હું હજીય જીવું છું

કોણ ઘડે છે આ કાયદા અર્થશાસ્ત્રોના?
કોણ લખે છે નિયમો રાજકારણના
જેમાં તમે જ રાજા, ને છો તમે જ દેવ?
કોનું તોફાન છે આ બધાં પ્રકરણો?
લખો, કે હું હજુ જીવું છું.
સાંભળો, કે હું હજીય જીવું છું.

છો રહ્યા તમે ધર્મગુરુઓ
પણ પયગંબર ને કાબા બંને મારા છે.
આ મંદિર મારું છે, અને ભગવાન પણ મારો છે.
ગુરુદ્વારા ને દેવળ મારા છે.
નીકળો અહીંથી, હું હજુ જીવું છું
સાંભળો, કે હું હજુય જીવું છું.

જાઓ કહીદો એ રાજાઓને
એ જમીનદારોને, મંત્રીઓને
અને એ બધા સંસ્કૃતિના વિનાશકર્તાઓ, હિંસા ફેલાવનારોને
જાઓ કહીદો એ નિર્લજ્જ રાજકારણીઓને
કે હું હજી જીવું છું
સાંભળો કે હું હજુય જીવું છું.

(original)  سن لو کہ ابھی میں زندہ ہوں

اے دیر و حرم کے مختارو
اے ملک و زباں کے سردارو
سن لو کہ ابھی میں زندہ ہوں

اے تاج بسر میزان بکف
تم عدل و حمایت بھول گئے
کاغذ کی رسیدوں میں لکھ کر
انسان کی قیمت بھول گئے
لکھو کہ ابھی میں زندہ ہوں

سن لو کہ ابھی میں زندہ ہوں

مانا کہ طبیعت بھاری ہے
اور بھوک بدن پر طاری ہے
پانی بھی نہیں شریانوں میں
پر سانس ابھی تک جاری ہے
سنبھلو کہ ابھی میں زندہ ہوں

سن لو کہ ابھی میں زندہ ہوں

اے شاہ سخن فرزانہ قلم
یہ شورش دانم بند کرو
روتے بھی ہو تم پیسوں کے لیے
رہنے دو یہ ماتم بند کرو
بخشو کہ ابھی میں زندہ ہوں

سن لو کہ ابھی میں زندہ ہوں

آئین معیشت کس نے لکھے
آداب سیاست کس نے لکھے
ہے جن میں تمہاری آغائی
وہ باب شریعت کس نے لکھے
لکھو کہ ابھی میں زندہ ہوں

سن لو کہ ابھی میں زندہ ہوں

اے پند گران دین و دھرم
پیغمبر و کعبہ میرے ہیں
مندر بھی مرے بھگوان مرے
گرودوارے کلیسا میرے ہیں
نکلو کہ ابھی میں زندہ ہوں

سن لو کہ ابھی میں زندہ ہوں

کہہ دو جا کر سلطانوں سے
زرداروں سے ایوانوں سے
پیکار تمدّن کے حامی
بے ننگ سیاست دانوں سے
کہہ دو کہ ابھی میں زندہ ہوں

سن لو کہ ابھی میں زندہ ہوں

ઉર્દુમાંથી ગુજરાતી અનુવાદ પ્રતિષ્ઠા પંડ્યા

Poem and Text : Syed Merajuddin

ਸਈਦ ਮੇਰਾਜੂਦੀਨ ਇੱਕ ਕਵੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਹਨ। ਉਹ ਆਦਰਸ਼ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਮਤੀ ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਸਕੱਤਰ ਹਨ, ਜੋ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁਨੋ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸਥਾਪਿਤ ਆਦਿਵਾਸੀ ਅਤੇ ਦਲਿਤ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਉੱਚ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ।

Other stories by Syed Merajuddin
Illustration : Labani Jangi

ਲਾਬਨੀ ਜਾਂਗੀ 2020 ਤੋਂ ਪਾਰੀ ਦੀ ਫੈਲੋ ਹਨ, ਉਹ ਵੈਸਟ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਨਾਦਿਆ ਜਿਲ੍ਹਾ ਤੋਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਸਿੱਖਿਅਤ ਪੇਂਟਰ ਵੀ ਹਨ। ਉਹ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਸਟੱਡੀਜ ਇਨ ਸੋਸ਼ਲ ਸਾਇੰਸ, ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪ੍ਰਵਾਸ 'ਤੇ ਪੀਐੱਚਡੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹਨ।

Other stories by Labani Jangi
Editor : PARI Desk

ਪਾਰੀ ਡੈਸਕ ਸਾਡੇ (ਪਾਰੀ ਦੇ) ਸੰਪਾਦਕੀ ਕੰਮ ਦਾ ਧੁਰਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਟੀਮ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ, ਖ਼ੋਜਕਰਤਾਵਾਂ, ਫ਼ੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰਾਂ, ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦਕਾਂ ਨਾਲ਼ ਮਿਲ਼ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਡੈਸਕ ਪਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਟੈਕਸਟ, ਵੀਡੀਓ, ਆਡੀਓ ਅਤੇ ਖ਼ੋਜ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵੀ।

Other stories by PARI Desk
Translator : Pratishtha Pandya

ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਪਾਂਡਿਆ PARI ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਸੰਪਾਦਕ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਉਹ PARI ਦੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਲੇਖਣ ਭਾਗ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੀ ਹਨ। ਉਹ ਪਾਰੀਭਾਸ਼ਾ ਟੀਮ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹਨ। ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆਂ ਹਨ।

Other stories by Pratishtha Pandya