বিধ্বংসী কীট আৰু প্ৰাণঘাটি কীটনাশক

২০১৭ৰ জুলাইৰ পৰা নৱেম্বৰ মাহৰ ভিতৰত হঠাৎ দেখা গ’ল কপাহ উংপাদনকাৰী বিদৰ্ভ জিলা, বিশেষকৈ ইয়াৰ য়াভাতমাল অঞ্চলৰ বহুলোক সংজ্ঞাহীন হৈ পৰা, মূৰ ঘূৰোৱা, দৃষ্টিশক্তি লোপ পোৱা আৰু পেটৰ বিষৰ বাবে চিকিৎসালয়লৈ ঢাপলি মেলিব লগা হৈছিল৷ তেওঁলোকে সকলো কপাহ খেতিয়ক অথবা কপাহ খেতিপথাৰত কাম কৰা কৃষি বনুৱা৷ কপাহ খেতিত কীটনাশক চটিয়াবলৈ গৈ সেই কীটনাশকৰ দ্বাৰা তেওঁলোক আক্ৰান্ত হৈছিল৷ কমেও এনে আক্ৰান্ত কৃষকৰ ৫০ জনৰ মৃত্যু হৈছিল আৰু ১০০০ জন গুৰুতৰভাৱে আক্ৰান্ত হৈ পৰিছিল৷ কিছুসংখ্যক লোক কেইবাজনৰ বাবে ৰোগাক্ৰান্ত হৈ আহিছিল৷ কপাহ আৰু ছয়াবিনত অপ্ৰশমিত আৰু প্ৰচুৰ পৰিমানে কীটনাশক ব্যৱহাৰৰ দিশটো এই বিপৰ্যয়ৰ পিছত পোহৰলৈ আহিল আৰু বিদৰ্ভৰ কৃষি অৰ্থনীতিৰ ওপৰত ইয়াৰ দীৰ্ঘস্থায়ী প্ৰতিক্ৰিয়া অৱশ্যম্ভাৱী হৈ পৰিল৷

তিনিটা খণ্ডত তুলি ধৰা এই প্ৰতিবেদনৰ প্ৰথম খণ্ডত এই অঞ্চলত কি ঘটিছিল, তাৰ ওপৰত পাৰি গোটে পৰ্যালোচনা কৰে আৰু মহাৰাষ্ট্ৰৰ চৰকাৰৰ বিশেষ তদন্তকাৰী গোটে কি পালে, এই দিশত আলোকপাত কৰে।

এলানি পৰৱৰ্তী প্ৰতিবেদনত প্ৰকাশ পাইছে এই অঞ্চলত অত্যাধিক পৰিমাণৰ কীটনাশক ব্যৱহাৰৰ অন্তৰালৰ কাহিনী৷ বৈজ্ঞানিকভাৱে উন্নত মান বিশিষ্ট কৰা বিটি-কটন (BT-COTTON) ৰ ঠাইত শুঁৰপোক প্ৰতিৰাধী ক্ষমতা জন্মগত৷ কিন্তু দেখা গ’ল এনে এবিধ শুঁৰপোক প্ৰতিৰোধী ঠাইৰ পৰা খেতি কৰা কপাহ এবিধ পুৰণি শুঁৰপোকৰ দ্বাৰা ক্ষতিগ্ৰস্ত হ’ল৷ পাছত দেখা গল বেঙুনীয়া শুঁৰপোক বিধে প্ৰতিশোধ পৰায়ণ হৈ কপাহ খেতি ধংস কৰিবলৈ ধৰিলে৷ আশংকা কৰা মতে ই ব্যাপক হাৰত ক্ষতি কৰিছে৷

নামদেৱ সয়ম নামৰ দিশহাৰা কৃষকবলে অতি ধীৰ গতিৰে দিওঁ-নিদিওঁকৈ প্ৰশ্নবোৰৰ উত্তৰ দিবলৈ ধৰিলে, তেওঁ যেন বহু দূৰতহে আছে৷ কিছু নিলগৰ পৰা তেওঁৰ পত্নী ভনিতাই নীৰৱে চাই থাকিল৷ তেওঁৰ নিকটাত্মীয় এজনে লাহেকৈ ক’লে ‘সি খুব ভয় খাই আছে৷’

চুলি খুৰোৱা মুৰেৰে নামদেৱৰ চকুহাল ৰঙা হৈ আছিল৷ কপালত সেন্দুৰৰ ৰেখা লৈ আমাৰ কাষত বহিল৷ ঘৰত তেতিয়া যথেষ্ট সংখ্যক আত্মীয় আৰু প্ৰতিবেশীয়ে ভিৰ কৰি আছে৷ বহুদিনৰ পূৰ্বে দুয়োখন ভৰি কাটি পেলোৱা বৰদেউতাক আৰু বৰমাক ২৫ বছৰীয়া নামদেৱৰ পিচফালে বহিল৷ তেওঁলোকে ঘনকৈ উশাহ লোৱা দেখা গ’ল৷ আত্মীয় আৰু তেওঁলোকৰ ঘৰত গোটখোৱা গাওঁবাসীয়ে তেতিয়া আহাৰ খাই উঠিছে। কিন্তু প্ৰতিজনে নীৰৱ হৈ আছিল৷

নামদেৱৰ কাষতে এখন প্লাষ্টিকৰ চকীত তেওঁলোকৰ বাহ-খেৰৰ ঘৰটোৰ তলত এখন নতুনকৈ বনোৱা ফটো সজাই থোৱা দেখা গ’ল৷ ফটোখন এজন ডেকা ল’ৰাৰ গোলাপ আৰু নাৰ্জী ফুলৰ মালা ফটোখনত আঁৰি থোৱা আছে৷

টেমভি গাওঁৰ প্ৰধান আদিবাসী পৰিয়ালটোলৈ নাম অহা বিষাদ আৰু বিভীষিকাৰ কথা ফটোখনেই প্ৰকাশ কৰিছে৷ মহাৰাষ্ট্ৰৰ য়াভাতমল জিলাৰ কেলাপুৰ তহছিলৰ পান্ধাৰকাওডা নামৰ কপাহ ব্যৱসায়ৰ চহৰখনৰ পৰা ৮০ কিলোমিটাৰ নিলগত টেমভি গাওঁখন অৱস্থিত৷

২৩ বছৰীয়া প্ৰবীণ সয়মৰ মৃত্যু হোৱা তেতিয়াওঁ ৪৮ ঘন্টা সম্পূৰ্ণ হোৱা নাছিল৷ ২৭ ছেপ্তেম্বৰৰ পৰৱৰ্তি নিশা প্ৰবীণৰ মৃত্যু হ’ল৷ ২০১৭ ৰ ২৯ ছেপ্তেম্বৰৰ পৰা আৰম্ভ হবলগীয়া দূৰ্গাৎসৱৰ আগদিনা আমি নামদেৱহতৰ ঘৰত উপস্থিত হৈছিলো৷

প্ৰবীণ নামদেৱৰ ভ্ৰাতৃ তথা বন্ধু সদৃশ৷ বিষণ্ণ লোকসকলৰ মাজত তেওঁক (নামদেৱক) সহজেই চিনাক্ত কিব পাৰি৷ নামদেৱ অসুস্থ হৈ পৰাত তেওঁৰ পিতৃয়ে মৃত্যুৰ দুদিন পূৰ্বে প্ৰবীণক কপাহৰ পথাৰত কীটনাশক দিবলৈ পঠিয়ালে৷ ‘সেইদিনা আছিল সোমবাৰ,২৫ ছেপ্তেম্বৰ’, নামদেৱৰ পিতৃ ভাউৰাৱে আমাক ক’লে, নামদেৱতকৈ প্ৰবীণৰ স্বাস্থ্য ভাল আছিল- প্ৰবীণৰ ফটোলৈ চাই পিতৃয়ে ক’লে৷

পশ্চিম বিদৰ্ভৰ য়াভাতমল আৰু আন অঞ্চলত ২০১৭ৰ ছেপ্তেম্বৰৰ পৰা নৱেম্বৰৰ ভিতৰত প্ৰায় ৫০ জন কৃষকৰ প্ৰাণনাশ হোৱাৰ উপৰি সহস্ৰাধিক গুৰুতৰভাৱে অসুস্থ হৈ পৰে৷ (মৃত আৰু আক্ৰান্তৰ এই তথ্য চৰকাৰী আৰু ব্যক্তিগত খণ্ডৰ চিকিৎসালয়ৰ পৰা চৰকাৰে সংগ্ৰহ কৰিছে)৷ কোনোবাই দৃষ্টিশক্তি হেৰুৱাইছে, কোনো কোনোৱে এই বিষাক্ত ঔষধবিধ শৰীৰত প্ৰৱেশ কৰাৰ পৰা দৈৱক্ৰমে সাৰি যায়৷

এই ভয়াবহ সংকটৰ পৰা প্ৰতি জিলা স্বাস্থ্য বিভাগ আৰু জিলা প্ৰশাসনক দুখলগাকৈ নিষ্ক্ৰিয় হৈ থকা দেখা গ’ল৷ কিন্তু এই বিপৰ্যয়ৰ গভীৰতা আৰু পৰিসৰৰ বিশালতাই ৰাজ্য চৰকাৰক ঘটনাৰ উৎস উদঘাটন কৰিবলৈ নৱেম্বৰ মাহত বিশেষ অনুসন্ধানকাৰী গোট গঠন কৰিবলৈ বাধ্য কৰালে৷ ( বিশেষ তদন্তকাৰী গোট SIT ৰ প্ৰতিবেদন দ্ৰষ্টব্যঃ কীটৰ আক্ৰমণ অভূতপূৰ্ব আৰু ভয়াবহ )

সমগ্ৰ য়াভাতমলৰ পৰা সেই তিনি মাহত চৰকাৰী আৰু অনাচৰকাৰী চিকিৎসালয়লৈ কৃষকৰ সোঁত বৈছিল৷ সকলোৰে একে সমস্যা, দৃষ্টিশক্তি হেৰুওৱা অথবা শ্বাস-প্ৰশ্বাস বন্ধ হৈ সংজ্ঞাহীন হৈ পৰা ( দ্ৰষ্টব্যঃ য়াভাতমলত বিষাক্ত গেছ আৰু মৃত্যু ডংকা )৷

সেই সময়ত য়াভাতমলৰ বসন্তৰাও নায়ক চৰকাৰী মেডিকেল কলেজ আৰু হস্পিতালৰ চিকিৎসক তথা ডীন ডাঃ অশোক ৰাথোৰে সাংবাদিকক জনালে, ‘এয়া সম্পূৰ্ণ অস্বাভাৱিক লক্ষণ, এনেকুৱা মই আগতে কেতিয়াও দেখা নাছিলো৷ জুলাই মাহৰ শেষ সপ্তাহত আমি প্ৰথমতে এনেকুৱা ৰোগীৰ সংখ্যা হঠাৎ বৃদ্ধি পোৱা লক্ষ্য কৰিছিলো৷ বমি হোৱা, মূৰ ঘূৰোৱা, উত্সাহ লোৱাত কষ্ট পোৱা, হঠাতে দৃষ্টিশক্তি নোহোৱা হোৱা, দিশহাৰা হৈ শাৰীৰিক সামৰ্থ্য হেৰুৱাই পেলোৱাৰ লক্ষণ লৈ তেওঁলোক চিকিৎসালয়লৈ আহিছিল৷’ বিষাক্ত কীটনাশকৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত কৃষি আৰু কৃষি শ্ৰমিকেৰে চিকিৎসালয়ৰ ১২, ১৮ আৰু ১৯ নম্বৰ বোৰ্ড ভৰ্তি হৈ পৰিছিল৷

ডাঃ ৰাথোৰে কয় যে ২০১৭ৰ জুলাইত জিলা চৰকাৰী চিকিৎসালয়খনলৈ প্ৰথমতে ৪১ জন ৰোগী আহিছিল৷ আগষ্টত ৰোগীৰ সংখ্যা ১১১ জন হয় আৰু ছেপ্তেম্বৰত ৩০০ৰো অধিক ৰোগীৰে চিকিৎসালয় ভৰি পৰিল- সকলো একে ধৰণৰ ৰোগী৷ অক্টোবৰ আৰু নৱেম্বৰত এই সংকটে তীব্ৰৰূপ ধাৰণ কৰিলে৷ কেৱল য়াভাতমল জিলাৰ বিভিন্ন চিকিৎসালয়ত এনে ধৰণৰ ১০০০ৰো অধিক ৰোগী চিকিৎসাধীন হ’ল৷ একোলা, অমৰাৱতী, নাগপুৰ, ৱাদ্ধা আৰু ৱাশ্চিম জিলাৰ পৰাও একেধৰণৰ ৰোগত আক্ৰান্ত হোৱাৰ অভিযোগ আহিবলৈ ধৰিলে৷

ৰাজ্যৰ চৰকাৰী কৃষি বিষয়া সকল বিবুদ্ধিত পৰিল৷ একেদৰে স্বাস্থ্য বিষয়া সকলো বিভ্ৰান্ত হ’ল৷ এই সংকটৰ সময়ত ততাতয়াকৈ পদক্ষেপ গ্ৰহণত ব্যৰ্থ হোৱাৰ অভিযোগ তুলি ৰাজ্য চৰকাৰে পিচত ডাঃ ৰাথোৰক বাধ্যতামূলক ছুটি দিলে আৰু নাগপুৰ চৰকাৰী মেডিকেল কলেজৰ ফৰেনচিক বিভাগৰ ডাঃ মনিষ শ্ৰীগিৰিৱাৰৰ বিৰুদ্ধেওঁ চৰকাৰে একে শাস্তিমূলক পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিলে৷

নৱেম্বৰৰ শেষৰ ফালে ৰোগাক্ৰান্তৰ সংখ্যা প্ৰায় নোহোৱা হ’ল। শীত কাল ইতিমধ্যে আৰম্ভ হ’বলৈ ধৰে আৰু আতংকিত খেতিয়কসকলে এই মাৰাত্মক কীটনাশক খেতি পথাৰত স্প্ৰে’ কৰিবলৈ বন্ধ কৰে। কিন্তু তেতিয়ালৈকে অভূতপূৰ্ব শুঁৰপোকৰ আক্ৰমণত কপাহ নষ্ট হোৱাৰ সমান্তৰালভাৱে বহুতো মানৱ সম্পদৰ অপচয় হ’ল।

অক্টোবৰৰ প্ৰথম সপ্তাহৰ এদিন দুপৰীয়া বাৰ্ষিক চুক্তিত কৃষি কৰ্মীৰূপে কাম কৰা ২১ বছৰীয়া নিকেশ কাথানে খেতিপথাৰত কীটনাশক স্প্ৰে’ কৰি থাকোতেই সংজ্ঞাহীন হয় পৰে। পথাৰত এই কীটনাশক স্প্ৰে’ কৰা নিকেশৰ সপ্তম দিন আছিল। 'হঠাৎ মোক মূৰটো খূব গধূৰ যেন লাগিল, চকুৰে নেদেখা হৈ পৰিলো।’ য়াভাতমল চহৰৰ চৰকাৰী চিকিৎসালয়ৰ আই.চি.ইউৰ বিচনাত অক্টোবৰ মাহলৈকে চিকিৎসাধীন হৈ থকা নিকেশে কলে। নিকেশৰ কাষত তেওঁৰ উদ্বিগ্ন পিতৃ-মাতৃ ৰৈ আছিল। 'মূৰ ঘূৰাই পৰি যোৱাৰ দিনাই আমি নিকেশক চিকিৎসালয়লৈ আনিলো’ তেওঁৰ ভাতৃ লক্ষণে এই প্ৰতিবেদকক জনালে। সেয়ে ৰক্ষা পৰিল। অলপ পলম হোৱা হলেই ভয়াৱহ পৰিণতিৰ ফল ভুগিব লগা হ’লহেতেন। কীটনাশক কেতিয়াও স্প্ৰে’ নকৰো বুলি নিকেশে প্ৰতিজ্ঞা কৰিছে। বৰ্তমান তেওঁ বিপদ মুক্ত- কিন্তু আই.চি.ইউ.ৰ বিচনাত তেতিয়াওঁ মৃত্যুৰ সৈতে যুজি থকা নতুন কৃষকক দেখি নিকেশে আতংকিত হৈ পৰিছে। আমি লগ পোৱাৰ সময়লৈকে নিকেশ প্ৰায় এসপ্তাহ ধৰি আই.চি.ইউতে আছিল।

তেওঁ চীনত নিৰ্মিত বেটাৰী চালিত এটা স্প্ৰে’ মিচিন ব্যৱহাৰ কৰিছিল- এই মেচিনেৰে স্প্ৰে’ কৰিবলৈ সহজ হয় আৰু খৰকৈ স্প্ৰে কৰিব পাৰি- কিন্তু বেছি বিপদজ্জনক। 'কম সময়ৰ ভিতৰতে এই মেচিনটোৰে বেছিকৈ স্প্ৰে’ কৰিব পাৰি’- নিকেশে ক’লে।

য়াভাতমল চহৰৰ পৰা ৩০ কিলোমিটাৰ নিলগৰ ৰালোগাওঁ তহচিলৰ দাহেগাঁৱত কাথানে পৰিয়ালৰ ঘৰ। একেখন চিকিৎসালয়ৰে আন ৱাৰ্ডত থকা তেওঁলোকৰ গাঁৱৰ আৰু পাঁচ জন কৃষক আৰোগ্য হ’বলৈ ধৰিছে বুলি লক্ষণে কয়। তেওঁলোক বেছি আক্ৰান্ত হোৱা নাছিল। কিন্তু বিষাক্ত কীটনাশকৰ দ্বাৰা তেওঁলোকো ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছিল।

চাৰি একৰ মাটিৰ গৰাকী ডিগ্ৰছ তহছিলৰ ৱাৰগাঁৱৰ ২৯ বছৰীয়া কৃষক ইন্দাল ৰাথোৰ এইখন চিকিৎসালয়ৰে ১৮ নম্বৰ ৱাৰ্ডত ভৰ্তি হৈছিল। তেওঁ ১০ দিন ধৰি চিকিৎসাধীন হৈ থকা বুলি ইন্দালৰ ভাতৃ অনিলে আমাক জনায় আৰু এতিয়াওঁ আৰোগ্য লাভ কৰা নাই।

ৰোগীৰে ভৰি থকা চিকিৎসালয়তে নহয়, সমগ্ৰ জিলাখনতে ভয়-আতংক বিয়পি পৰিছিল।

২০১৭ৰ চেপ্তম্বৰৰ পৰা নৱেম্বৰৰ সময়চোৱাত ভীতিগ্ৰস্ত হৈ বহুতো কৃষকে খেতিৰ পথাৰত কীটনাশক দ্ৰব্য স্প্ৰে’ কৰা বন্ধ কৰি দিয়ে বুলি প্ৰতিবেদকক জনায়। আন এখন গাঁওবাসীৰ পৰা ১০ একৰ ভূমি লীজত লৈ কৰা খেতিত প্ৰ’ফেক্স ছুপাৰ স্প্ৰে’ কৰাৰ পিছতে তেওঁৰ  মুৰ আচন্দ্ৰই কৰে বুলি মানলি গাৱঁৰ নাৰায়ণ কোট্ৰাংগে কয়। ’ ইতিমধ্যে মই ৯ বাৰ স্প্ৰে’ কৰিলো। যেতিয়া দশম বাৰ স্প্ৰে’ কৰিবলৈ  ধৰোতে মই ভাবিলো স্প্ৰে’ বন্ধ কৰি দিয়াই ভাল। ইয়াৰ পিচত গোটেই সপ্তাহ মই কাম কৰিব পৰা নাছিলো। মই ৰুগীয়া হৈ পৰিলো।’ নাৰায়ণে কয়।

কীটনাশক স্প্ৰে’ কৰাৰ পিচত প্ৰতিজনৰ কমেও এজন হ’লেও চিকিৎসাধীন হ’ব লগা হৈছিল৷ ‘ৰক্ত পৰীক্ষাৰ দ্বাৰা জানিব পৰা গৈছিল যে তেওঁলোকৰ স্নায়ুতন্ত্ৰত বিষৰ আক্ৰমণ হৈছিল৷’ আই চি ইউত থকা নিখিল আৰু আন ৰোগীৰ চিকিৎসাৰ দায়িত্বত থকা কনিষ্ঠ আবাসিক চিকিৎসক ডাঃ পৰাগ মানাপে এই কথা জানিবলৈ দিয়ে। চিকিৎসকলে কোৱা মতে শ্বাস প্ৰশ্বাসত এই বিষাক্ত কীটনাশক শৰীৰত প্ৰৱেশ কৰা সেৱন কৰা একে৷ কিন্তু এই বিষাক্ত কীটনাশক পেটলৈ গ’লে ‘ৱাশ্ব’ কৰি সম্পূৰ্ণ বিষমুক্ত কৰিব নোৱাৰি,সেয়ে চিকিৎসা অধিক জটিল হৈ পৰে। নাৰায়ণৰ শৰীৰত এই কীটনাশকৰ বিষাক্ত গেছ প্ৰৱেশ কৰি শ্বাসযন্ত্ৰ ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰে বুলি চিকিৎসকজনে কয়৷

চিকিৎসাধীন হোৱা কৃষকসকলৰ স্বাস্থ্য পৰীক্ষাৰ ফলাফলে দুটা প্ৰৱণতা ব্যাপক ৰূপত তুলি ধৰিছেঃ প্ৰথমটো পাউদাৰ বা গুড়ি হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা কোনো এবিধ কীটনাশকে ব্যৱহাৰকাৰীক প্ৰথমতে চকুত আক্ৰমণ কৰি দৃষ্টিশক্তিহীন কৰে৷ দ্বিতীয়তে, যি সকলে পনীয়া ঔষধবিধ ব্যৱহাৰ কৰিছে, ইয়াৰ পৰা ওলোৱা গেছে শ্বাসপ্ৰশ্বাসত শৰীৰত প্ৰৱেশ কৰি স্নায়ুতন্ত্ৰ বিকল কৰি দিছে৷

গুড়ি বা পাউদাৰ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা আৰু পানীত মিলাই ব্যৱহাৰ কৰা ঔষধত প্ৰফেন’ছ (এবিধ জৈৱকফেট),চাইপাৰমেথিৰিন(এবিধ ছিন্থেটিক পাইৰেথ্ৰ’ইড) আৰু ডায়েফেন্থিউৰণ থাকে৷ বিভিন্নশস্যত কীটপতংগৰ আক্ৰমণ হলে এই ঔষধ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ কোৱা হৈছে৷ এই কীটনাশক একেলগে মিহলাই ল’লে এক ভয়াবহ ৰাসায়নিক দ্ৰব্যলৈ ৰূপান্তৰ হয়, ইমানেই ভয়াবহ হয় যে এজন মানুহ সহজেই মৃত্যুৰ মুখত পৰিব পাৰে বুলি কৃষকসকলে জানিবলৈ দিয়ে৷

টেমভি গাৱৰ সয়মৰ পৰিয়ালত, প্ৰবীণৰ স্বাস্থ্যৰ ক্ৰমান্বয়ে অৱনতি ঘটিবলৈ ধৰে। প্ৰথমতে প্ৰৱীনে বুকুৰ বিষ বুলি কৈছিল, তাৰ পিছত বমি কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু ওকালি থাকে, তাৰ পিছত সজ্ঞাহীন হ’বলৈ ধৰে। ২৪ ঘণ্টাৰ ভিতৰত প্ৰবীণৰ অৱস্থা সংকটজনক হৈ পৰে। পিচৰ দিনা প্ৰবীণৰ মৃত্যু হয়। পান্ধাৰকাওডাৰ ক্ষুদ্ৰ চিকিৎসালয়ত ভৰ্তি কৰাৰ তিনি ঘণ্টাৰ পিচত শেষ নিশ্বাস ত্যাগ কৰে। এই গোটেইখিনি ঘটনা মাত্ৰ দুটা দিনৰ ভিতৰত ঘটি গ’ল।

চিকিৎসালয়ৰ চিকিৎসকসকলে অনুমান কৰে যে কীটনাশক দ্ৰব্য স্প্ৰে’ কৰাৰ সময়ত প্ৰৱীনে সাৱধানতা অৱলম্বন নকৰাৰ বাবেই বিষাক্ত কীটনাশকৰ সংস্পৰ্শলৈ আহি মৃত্যুক আকোৱালি ল’ব লগা হয়। মাৰাত্মক কীটনাশক স্প্ৰে’ কৰাৰ সময়ত এই অ়ঞ্চলৰ কোনো লোকে কেতিয়াও গ্ল’ভছ্, মাস্ক আৰু শৰীৰত প্ৰতিৰোধী ব্যৱস্থা থকা পোচাক ব্যৱহাৰ কৰি পোৱা নাই।

‘নামদেৱ অসুস্থ হৈ পৰাৰ বাবে কপাহ খেতিত গোটেইখিনি কীটনাশক স্প্ৰে’ কৰি দিবলৈ মই প্ৰৱীনক ক’লো', ভাউৰাৱে কয়। এই বছৰ এই অঞ্চলৰ সিহঁতৰ গাৱঁৰ আন খেতিয়কৰ দৰে ২০১৭ত সিহঁতৰ পথাৰৰ শস্যত বিভিন্ন ধৰণৰ কীট পতংগৰ আক্ৰমণ সয়মে লক্ষ্য কৰিছিল। ফলস্বৰূপে ভিন ভিন কীট পতংগ এবাৰতে যোৱাকৈ কেইবাবিধো মাৰাত্মক কীটনাশক মিহলাই শস্যৰ পথাৰত প্ৰয়োগ কৰিবলৈ ঠিৰাং কৰিছিল।

স্প্ৰে’ কৰাৰ পিচত প্ৰবীণে দুৰ্বল অনুভৱ কৰিছিল। কিন্তু চিকিৎসকৰ ওচৰলৈ যাব নিবিচাৰিলে । ‘আমি ভাবিলো গৰম বাঢ়িছে বাবেই তাৰ গা বেয়া লাগিছে । বতৰ উত্তপ্ত আৰু প্ৰতিকূল হোৱাৰ বাবেই আমাৰ গাৱঁত এই সময়চোৱাত বিভিন্নজনৰ জ্বৰ হোৱা দেখা যায় ।‘ ভাউৰাৱে ক’লে । পিছ নিশা যেতিয়া প্ৰবীণৰ অৱস্থা বেয়াৰ ফালে গতি কৰিলে, তেতিয়া নামদেৱ আৰু তেওঁৰ  মাতৃ বেবীবাঈয়ে কাষৰ গাওঁখনত থকা প্ৰাথমিক স্বাস্থ্য কেন্দ্ৰলৈ লৈ যায় । তাত থকা এজন লোকে প্ৰৱীনৰ অৱস্থাৰ অৱনতি ঘটা দেখি ৪০ কিলোমিটাৰ দূৰত থকা পান্ধাৰকাওডা চৰকাৰী চিকিৎসলায়লৈ নিবলৈ ক’লে ।

সন্ধিয়া ৭ বজাত সময়মতে গৈ চিকিৎসালয়ত উপস্থিত হ’ল- বেবীবাঈয়ে ক’লে । ১০ বজাত নিশা প্ৰবীণৰ মৃত্যু হয় । মৰোণোত্তৰ পৰীক্ষাৰ প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হ’ল-‘ অৰ্গেনফছফেটৰ বিষক্ৰিয়াৰ ফলত মৃত্যু ।‘