ସୃଜନଶୀଳ ସତରଞ୍ଜିରୁ ପଥର ଭାଙ୍ଗିବା

ଗୋଥି ପଡ଼ାର ଅଣଓସାରିଆ ମୁଖ୍ୟ ଗଳି। ପ୍ରାୟ ସବୁ ଘର ଆଗରେ କିଛି ବସ୍ତା ସହ କଂକ୍ରିଟ୍ ଗଦା ହୋଇଛି। ସବୁ ବୟସର ମହିଳା, ଏପରିକି ସ୍କୁଲ ଝିଅମାନେ ମଧ୍ୟ ଆବଡ଼ାଖାବଡ଼ା କଂକ୍ରିଟ୍ ଗଦା ଉପରେ ବସି ହାମର ଓ କ୍ଲାମ୍ପ ସାହାଯ୍ୟରେ ଗୋଟେ ପରେ ପରେ ଗୋଟେ ପଥର ଭାଙ୍ଗୁଛନ୍ତି। ପାହାଡ ଓ ନଦୀ ଶଯ୍ୟାରୁ ପଥର ସଂଗ୍ରହ କରି ଆଣିବା ପରେ ପୁରୁଷ ଲୋକମାନେ ଗଳିର ଘର ବାହାରେ ବସି କ୍ୟାରମ୍ ଆଉ ତାସ୍ ଖେଳୁଛନ୍ତି।

ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡର ପୂର୍ବ ପିଥୋରଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର ଜଉଲଜିବି ବଜାର ଅଞ୍ଚଳରୁ ଧାରଚୁଲା ସହରକୁ ଯିବା ବାଟରେ କାଳିକା ପଞ୍ଚାୟତ ଗାଁରେ ଗୋଥି ପଡ଼ା ଅବସ୍ଥିତ। ଜଉଲଜିବିରେ ଦୁଇ ନଦୀ କାଳୀ ଓ ଗୋରୀ ମିଶିଛନ୍ତି। ଏଠି ସବୁବେଳେ ପାଣିର ଶବ୍ଦ ଶୁଭିଥାଏ। ଏଠାରୁ ନେପାଳ ମାତ୍ର କେଇ ମିଟର ଦୂର। କେତେକ ଅଣଓସାରିଆ ପାଦଚଲା ସେତୁ ଦୁଇ ଦେଶକୁ ସଂଯୋଗ କରୁଛନ୍ତି। ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନ ଭଳି ସେତୁଗୁଡ଼ିକ ଦୋଦୁଲ୍ୟମାନ।

ସ୍ଥାନୀୟ ମଧ୍ୟସ୍ଥି ପଥର କିଣି ନେଇ ରାସ୍ତା ଓ ଘର ତିଆରି କରୁଥିବା ଠିକାଦାରଙ୍କୁ ବିକ୍ରି କରନ୍ତି। ଏହା ପ୍ରାୟ ବର୍ଷ ତମାମ ଚାଲେ। ୨୦୧୩ ବନ୍ୟା ପରେ ଏହା ବଢିଛି। ସେବର୍ଷ ଜୁନ ମାସରେ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡର ପ୍ରାୟ ସବୁ ଜାଗାରେ ଆକସ୍ମିକ ବର୍ଷା ହୋଇଥିଲା। କାଳୀ ନଦୀର ଉଛୁଳା ପାଣିରେ ଧାରଚୁଲା ବ୍ଲକ୍‌ର ଗୋଥି ନୟା ବସ୍ତି, କାଳିକା ଓ ବଲୱାକୋଟ ଗାଁର ବହୁ ଘର ଓ ରାସ୍ତା ଧୋଇ ଯାଇଥିଲା। ସେହି ଘର ଓ ରାସ୍ତାର ପୁନଃନିର୍ମାଣ ଏବଂ ନୂଆ ଘର ନିର୍ମାଣରେ ଏହି ପଥର ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ।

କଂକ୍ରିଟ୍ ବସ୍ତା ପିଛା ଦର ୪୫ ଟଙ୍କା। ଫୁଲମତି କହନ୍ତି, ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ସେ ଦୁଇଟି ଅଖା ଭର୍ତ୍ତି କରିପାରିବେ। ସ୍କୁଲରେ ଅଣ୍ଡା ତରକାରି କରୁ କରୁ ସେ କହିଲେ, ‘‘କେତେକ ମହିଳା ଦିନକୁ ତିନି ବସ୍ତା ବିକ୍ରି କରିପାରନ୍ତି। ଏଥିପାଇଁ ବହୁ ସମୟ ଲାଗେ, କାରଣ ଏ କାମ ଛଡ଼ା ଘର କାମ ବି ଅଛି।’’

ଗୋଥି ଗାଁର ଏକ ଗଳିରେ ଦୁଇ ଜଣ ମହିଳା ବଡ଼ ପଥର ଉପରେ ଛୋଟ ​‌ଛୋଟ ପଥର ଖଣ୍ଡକୁ କ୍ଲାମ୍ପରେ ଧରି ହାମର ସାହାଯ୍ୟରେ ପିଟୁଥିଲେ। ପଥର ଖଣ୍ଡ ସବୁ ଛିଟିକି ପଡୁଥିଲା। ଗୁଣ୍ଡରେ ସେମାନଙ୍କ ହାତ, ପାଦ ଆଉ ମୁହଁ ଧୂସର ଦେଖାଯାଉଥିଲା। ସେମାନେ ସୁରକ୍ଷାକାରୀ ଗ୍ଳୋବ୍‌ସ୍ କିମ୍ବା ମାସ୍କ ପିନ୍ଧି ନଥିଲେ। ୬୫ ବର୍ଷୀୟ ବାତୁଲୀ ଦେବୀ କୁହନ୍ତି, ‘‘ବେଳେବେଳେ ଛୋଟ ଛୋଟ ପଥର ଆମ ଆଖିରେ ପଶିଯାଏ। ଆମେ ହସ୍ପିଟାଲ ଧାଉଁ [ଏଠାରୁ ୬ କିଲୋମିଟର ଦୂର ଧାରଚୂଲାରେ]। ବେଳେବେଳେ ଆମ ଆଙ୍ଗୁଠି କ୍ଷତାକ୍ତ ହୁଏ। କିନ୍ତୁ ସେ ସବୁ ଚଳିଯାଏ।’’ ସମୟ ଅପରାହ୍‌ଣ। ସେ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତା ପଥର ସଂଗ୍ରହ କରିଥିଲେ। ଦିନ ଥିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାମ କରନ୍ତି ବୋଲି ସେ କହନ୍ତି।

ଗୋଥିର ମହିଳାଙ୍କ ପାଇଁ ପଥର ଭାଙ୍ଗିବା ଏକ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମୟର ଜୀବିକା ପାଲଟି ଯାଇଛି। ଏହା କେବଳ କଂକ୍ରିଟ୍‌ର ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ନୁହେଁ, ବରଂ ହାତବୁଣା ଜିନିଷର ଚାହିଦା କମିବା କାରଣରୁ। ଅଧିକାଂଶ ମହିଳା ଭୂତିଆ ଆଦିବାସୀ ସଂପ୍ରଦାୟର। ବୁଣାବୁଣିରେ ଦକ୍ଷତା ପାଇଁ ଏମାନେ ବେଶ ପରିଚିତ। ସେମାନେ ଯେକୌଣସି ଜିନିଷ ବୁଣିପାରନ୍ତି, ମଶିଣାଠାରୁ କମ୍ବଳ, ସ୍ୱିଟରରୁ ମୌଜା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ। ସ୍ଥାନୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ମେଣ୍ଢା ଗୋଠରୁ ଉଲ୍ ସଂଗ୍ରହ ହୋଇଥାଏ। ଭୂତିଆ ମହିଳାମାନେ ବୁଣାବୁଣିରୁ ଆନନ୍ଦ ପାଆନ୍ତି। ପୂର୍ବରୁ ଏମାନେ ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଏଇଥିରୁ ରୋଜଗାର କରୁଥିଲେ। ହସ୍ତତନ୍ତ ତାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେଉଥିଲା। କିନ୍ତୁ ତାହା ଅନ୍ୟ ଏକ ସମୟ ଥିଲା ବୋଲି କୁହନ୍ତି ବାତୁଲି ଦେବୀ।

କାଠର ତନ୍ତ ସବୁ ବନ୍ୟା ପାଣିରେ ଭାସି ଯାଇଥିଲା ବା ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥିଲା, ଆଉ ଥରେ ତିଆରି କରିବାକୁ ହେଲା - ଏବେ ଘର କଣରେ ଅଳିଆ ହୋଇ ପଡ଼ିଛି। ବନ୍ୟାରୁ ବର୍ତ୍ତିଥିବା କିଛି ତନ୍ତ ଶହେ ବର୍ଷର ପୁରୁଣା। ଅମୂଲ୍ୟ ଉପହାର ଭାବେ ମା’ ତାଙ୍କ ଝିଅ ଆଉ ବୋହୂଙ୍କୁ ଦେଇଥାନ୍ତି। ପିଢି ପିଢି ଧରି ଏମାନଙ୍କର ବୁଣିବାରେ ଦକ୍ଷତା ରହିଛି। ୫୨ ବର୍ଷୀୟା କିସମତି ଦେବୀ କହନ୍ତି, ‘‘ଜଣେ ଭୂତିଆ ଝିଅ କିଛି ନଜାଣିଲେ ବି ବୁଣାବୁଣି ଜାଣିଥିବ ଆଉ କିଭଳି ମଦ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ [ଗହମରୁ] ଜାଣିଥିବ।’’

ଫୁଲମତି କହନ୍ତି ସେମାନେ ଖାଣ୍ଟି ଉଲ୍‌ରେ ଛୁଟ୍‌ଖା, ମୋଟା କମ୍ବଳ ବୁଣନ୍ତି ଆଉ ନଭେମ୍ବରରେ ବାର୍ଷିକ ଜଉଲଜୀବୀ ମେଳାରେ ବିକ୍ରି କରନ୍ତି। ଏଇ କମ୍ବଳ ଖୁବ୍ ମଜବୁତ ଆଉ କୁମାଓଁର ଥଣ୍ଡା ଜଳବାୟୁ ପାଇଁ ବେଶ୍ ଭଲ। ଫୁଲମତିଙ୍କ ମାଆ ସୁପୁ ଦେବୀ କହନ୍ତି, ‘‘ଆମ ବାପା ଆଉ ଭାଇମାନେ ଚୁଟ୍‌ଖା ବିକ୍ରି କରିବାକୁ ଆଲମୋରା ଓ ପିଥୋରଗଡ଼ ସହରକୁ ଯାଆନ୍ତି। ପ୍ରତି ଖଣ୍ଡର ଦାମ୍ ୩,୫୦୦ ରୁ ୬,୦୦୦ ଟଙ୍କା। ଉଲ୍ କେତେ ଖାଣ୍ଟି ତା ଉପରେ ଦାମ୍ ନିର୍ଭର କରେ। କିନ୍ତୁ ତିଆରି କରିବାକୁ ବହୁ ପରିଶ୍ରମ ଆଉ ସମୟ ଲାଗେ। ଜଣେ ଦିନ ତମାମ କାମ କଲେ ଗୋଟିଏ ଚୁଟ୍‌ଖା ତିଆରି ପାଇଁ ୧୫-୨୦ ଦିନ ସମୟ ଲାଗେ। ବେଳେବେଳେ ଖଣ୍ଡେ କାମ ସାରିବାକୁ ୩ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲାଗିଯାଏ।’’

ଅନୁବାଦ: ଓଡ଼ିଶାଲାଇଭ୍‍