ସେ ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ସିଲେଇ କରୁଥିଲେ, ତାଙ୍କର ଉଡ଼ନ୍ତା କ୍ରୋଧକୁ ଛୁଞ୍ଚିରେ ଭର୍ତ୍ତି କରି କନ୍ଥା ଖୋଳରେ ସିଲେଇ କରିଦେଉଥିଲେ। ସେ ଏହି ସିଲେଇ ତାଙ୍କ ଜେଜେମା’ଙ୍କ ଠାରୁ ଶିଖିଥିଲେ। ପିଲା ଦିନେ ଖୁବ୍ ଉତ୍ସୁକତାର ସହ ସେ ଦେଖୁଥିଲେ କିପରି ତାଙ୍କ ଆଙ୍ଗୁଳିର ଯାଦୁରେ ଅଦରକାରୀ କପଡ଼ା – ପୁରୁଣା ଧୋତି, ସୁତା ଶାଢ଼ି, ବହୁ ଦିନରୁ ଜମା ହୋଇ ରହିଥିବା ଚିରିଯାଇଥିବା କମିଜର ନରମ କପଡ଼ା – ସୂକ୍ଷ୍ମ ଏମ୍ବ୍ରୋଡୋରୀ ହୋଇଥିବା ରେଜେଇରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଏ। ଯେତେବେଳେ ସେ ବିବାହ କଲେ ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କ ଜେଜେମାଆଙ୍କ ହାତ ତିଆରି ଗୋଟିଏ ରେଜେଇ ତାଙ୍କ ସହ ଯୌତୁକରେ ଆସିଥିଲା। ଥଣ୍ଡା ରାତି ମାନଙ୍କରେ ସେ ଏହି କମ୍ବଳକୁ ଖୁବ୍ ଜୋର୍ରେ ଜାବୁଡ଼ି ଧରି ନିଜକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ମଣୁଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ସେ ନିଜ ପାଇଁ ସେମିତି କନ୍ଥା ଖଣ୍ଡେ ସିଲେଇ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ ସେତେବେଳେ ସେ ନାନି ଜାନ୍ଙ୍କ ସହ ଖୁବ୍ ନିବିଡ଼ ହୋଇ ଯାଇଥିବା ଅନୁଭବ କଲେ। ଯେମିତିକି ସେ ତାଙ୍କ ଭାଷା ଶିଖି ଯାଇଛନ୍ତି। ଏହା କଳ୍ପନା ନଥିଲା, ଇଶନିନ୍ଦା ନଥିଲା, କିମ୍ବା ବିଦ୍ରୋହ ନଥିଲା ଯାହା ତାଙ୍କ ଛୁଞ୍ଚିକୁ ରାସ୍ତା ଦେଖାଉଥିଲା। ଏହାର ଅଗ ଦ୍ୱାରା ସେ ଜୀବନ୍ତ ହୋଇ ଉଠୁଥିଲେ, ସେ ସୂତାକୁ ଭଲ ପାଉଥିଲେ ଏବଂ ତା’ ସହ କଥା ହେଉଥିଲେ। ଏହି ଛୁଞ୍ଚିରେ ତିଆରି ହେଉଥିବା ଡିଜାଇନ୍ଗୁଡ଼ିକରେ ସେ ବଞ୍ଚୁଥିଲେ। ସେ ଖୁବ୍ ସହଜ ଭାବରେ ଏହି ସିଲେଇ ଏବଂ ଫୁଲଗୁଡ଼ିକ ଭିତରେ ବଞ୍ଚୁଥିଲେ। ସେ ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖୁଥିଲେ ଏବଂ ଶୁଆମାନେ ଫିକା ଧଳାରେ ସେମାନଙ୍କ ଡେଣାର ଜୋର୍ରେ ଉଡ଼ୁଥିଲେ ଏହା ପାଖରେ ଥିବା ଫୁଲ ଲତା ସବୁ ଲାଲ୍, କମଳା, ଏବଂ ସବୁଜ ରଙ୍ଗରେ ଭରି ଯାଉଥିଲେ। ତାଙ୍କର କ୍ରୋଧ ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ପତଳା, ଧାରୁଆ କଡ଼ରେ ଚିକ୍ମିକ୍ କରୁଥିଲା; ଅସନ୍ତୋଷ ଫୁଲଗୁଡ଼ିକର ମଝିକୁ ଆହୁରି ଗାଢ଼ା କରି ଦେଉଥିଲା। ମାଛ, ଘୋଡ଼ା, ହାତୀ, ଏବଂ ମହୁମାଛି ମାନେ ତାଙ୍କ ଅବ୍ୟକ୍ତ କାହାଣୀଗୁଡ଼ିକର ତାଳରେ ଆଗେଇ ଚାଲୁଥିଲେ।
مادری زبانیں
شاید نہ میری
اور نہ ہماری ماں کی کوئی زبان تھی
زبان تو مردوں کوملتی ہے
مردانیت کی وراثت میں
جس کو وہ جیسے چاہیں استعمال کر سکتے ہیں،
گالیاں ایجاد کرکے
غصہ کر،
قانون بنا کر،
چلاّ کر
کھوکھلے عشق کے خطوں میں،
دیواریں گود کر،
تاریخیں گڑھ کر
مردوں کی زبانیں ملتی ہیں
دفتی کی لغتوں میں
اس کو چھاپنے کے لیے
مشینوں کا ایجاد ہوا ہے
ماں کی زبانوں میں لکھی
کویتاؤں کےنیچے
خود کا نام گُدا ہے
بڑے بڑے کتاب گھروں میں
ان کی زبانوں کی ہی کتابیں اور میگزینوں کی
لمبی دھول بھری، جالا لگی الماریاں موجود ہیں
پارلیامنٹوں میں، ریلیوں میں
مردوں کی زبانیں ہی
بولی گئی ہیں
سنی گئی ہیں
لکھی گئی ہیں
سمجھی گئی ہیں
اشتہاروں میں چھاپی گئی ہیں
ہماری ماؤں کی زبانوں کی
تصویر و تاثیر الگ
انداز الگ
تاریخ الگ
بھاؤ الگ
باریک الگ
ڈبو کے عشق میں
بھگو کے لوبان کی دھونیوں میں
جہد کے دریا میں نہلا کر
مٹی کے قلم تیار کیے گئے ہیں
پھر چھپا کر انہیں رکھا گیا ہے
ساڑیوں کی پرتوں میں
ٹرنک میں دبا کر
انوکول موقعوں پر نکال کر
خون کی سیاہی سے ہتھیلیوں پر
مٹی کے قلم نے لکھی ہیں
ہماری مادری زبانیں
جب جب قلم بنا نہ سکیں
تو، بند کمروں کے کونوں میں
رانیوں نے، داسیوں نے
پھسپھسائی ہیں ہماری مادری زبانیں
جنہیں کمرے اور محل نہیں ملے
انہوں نے کھیتوں
اور جھونپڑیوں کی کچی زمینوں پر
ہنسیے اور کھرپیوں سے گودی ہیں
ہماری مادری زبانیں
جن کے ہاتھوں میں فن تھا انہوں نے
برقعوں اور ساڑیوں پر کاڑھی ہیں
آری، زردوزی و مقیش کی
مادری زبانیں
قبروں کی اینٹوں پر گدی
مادری زبانیں
چتاؤں کی راکھ میں بجھی
مادری زبانیں
خوابیدہ پلکوں سےکھلے لال آسمان پر لکھی
مادری زبانیں
آندولنوں کی گلابی پکار
مادری زبانیں
دلوں کی دھڑک، عشق کی جھنکار
مادری زبانیں
تمنا کی طلب گار
مادری زبانیں
مردوں کی زبانوں کا
رنگ ایک
طریقہ ایک
آواز ایک
مگر رنگ برنگی اٹھلاتی
رس دار، نانا پرکار
مادری زبانیں
اختری کے حلق سے گرے الفاظ
فاطمہ کا انداز
عشق میں سرفراز
مادری زبانیں
ان ساری زبانوں کو چن کر
لفظوں کو سمیٹ کر
ہم لکھ رہے ہیں
نئے سرے سے
ہماری خود کی
مزیدار، جرار، تیز طرار، لمبی
مادری زبانیں
ମା’ମାନଙ୍କର ଭାଷା
ମତେ ଲାଗୁଛି ମୋ ମା’ କି ମୋର କେବେ
ଭାଷା ନଥିଲା
ପୁରୁଷମାନେ ପାଇଛନ୍ତି ଭାଷାର ଏ ଉପହାର।
ଏକ ପୁରୁଷୋଚିତ ଐତିହ୍ୟ
ଯାହାକୁ ସେ ନିଜ ଇଚ୍ଛାରେ ଭାଙ୍ଗି ପାରିବେ ଗଢ଼ିପାରିବେ,
କଳଙ୍କର ଆରୋପ ସଜାଡ଼ି ଦେବକୁ,
କ୍ରୋଧ ଢାଳି ଅଜାଡ଼ି ଦେବାକୁ,
ହୁକୁମ୍ ଦେବାକୁ,
ଚିତ୍କାର କରିବାକୁ,
ଫମ୍ପା ପ୍ରେମପତ୍ର ଲେଖିବାକୁ,
କାନ୍ଥରେ ଖୋଦେଇ କରିବାକୁ,
ଜାଲ୍ ଇତିହାସ ଗଢ଼ିବାକୁ।
ପୁରୁଷଙ୍କ ଭାଷା ଗୁଡ଼ାଇ ହୋଇ ରହିଛି
ମୋଟା ମଲାଟର ଅଭିଧାନରେ।
ତାକୁ ଛାପିବାକୁ ମେସିନ୍ ବି
ବାହାରି ଯାଇଛି।
ସେମାନଙ୍କ ମା’ଙ୍କ ହାତଲେଖା କବିତା ସବୁ
ସେମାନଙ୍କ ନାମରେ ଛପା ହୋଇଛି।
ସେମାନଙ୍କ ନିଜ ଭାଷାରେ ଲେଖା ବହିସବୁ
ସାଇତା ହୋଇଛି
ବଡ଼ ବଡ଼ ପାଠାଗାରରେ
ବୁଢ଼ିଆଣି ଜାଲ ଘେରା ଧୂଳିଆ ଥାକରେ।
ସଂସଦ ହେଉ କି ରାଲି ହେଉ
ସେମାନଙ୍କ ଭାଷା ହିଁ
କୁହାଯାଏ
ଶୁଣାଯାଏ
ଦଲିଲ ହୁଏ
ଲେଖାଯାଏ
ବୁଝାଯାଏ
ବିଜ୍ଞାପିତ ହୁଏ।
ଆମ ମା’ମାନଙ୍କ ଭାଷା ହେଉଛି ଅଲଗା-
ସେମାନଙ୍କ ଛବି
ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରଭାବ
ସେମାନଙ୍କ ଶୈଳୀ
ସେମାନଙ୍କ ଇତିହାସ
ସେମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା।
ସେମାନେ ଏଇ ମାଟି ମା’ରୁ ସେମାନଙ୍କ କଲମ ତିଆରି କରିଛନ୍ତି
ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଆଉ ପ୍ରେମରେ ବୁଡ଼େଇଛନ୍ତି,
ଝୁଣାର ସମ୍ମୋହକ ଧୁଆଁରେ ଭିଜେଇଛନ୍ତି
ମଧୁର ସାଗରରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଧୋଇଛନ୍ତି
ଆଉ ଲୁଚେଇ ରଖିଛନ୍ତି
ଆଲମାରୀ କି ଟ୍ରଙ୍କ୍ର ତଳେ
ପୁରୁଣା ଶାଢ଼ିର ଭାଙ୍ଗ ଭିତରେ।
ସେମାନଙ୍କ ଏହି ମାଟି କଲମରେ,
ବେଳେ ବେଳେ ଠିକଣା ସମୟରେ,
ଲେଖାଯାଇଛି ଆମ ହାତ ପାପୁଲିରେ,
ସ୍ୟାହି ପାଲଟିଥିବା ରକ୍ତରେ
ଆମ ମାତୃଭାଷାରେ।
ଆଉ ଯେତେବେଳେ ସେମାନେ କଲମ ଗଢ଼ିପାରି ନାହାଁନ୍ତି,
କୋଠରୀର ବନ୍ଦ କବାଟ ପଛରେ
ସେମାନେ ଖୁବ୍ ଧୀରେ ଉଚ୍ଚାରିଛନ୍ତି ଆମର ମାତୃଭାଷା,
ରାଣୀମାନେ ହୁଅନ୍ତୁ କି ଦାସୀମାନେ।
ଆଉ ଯାହାର କୋଠରୀ ନାହିଁ, କି ପ୍ରସାଦ ନାହିଁ
ସେମାନେ ନିଜ ନିଜ କ୍ଷେତରେ,
ସେମାନଙ୍କ କୁଡ଼ିଆର ଚଟାଣରେ,
ଦା’ ଆଉ କରଣୀରେ ମାଟି ମା’ ଉପରେ
ଆଙ୍କିଛନ୍ତି ନିଜର ମାତୃଭାଷା।
ଯାହାର ଅଙ୍ଗୁଳି ଅଗରେ ଯାଦୁ ଅଛି
ଆମର ମାତୃଭାଷା
ଆରି, ମୁକୈଶ ଏବଂ ଜର୍ଦ୍ଦୋଜିର
ଏମ୍ବ୍ରୋଡୋରୀ କରିଛନ୍ତି
ଆବାୟା ଆଉ ଶାଢ଼ିରେ
ଆମର ମାତୃଭାଷା –
ସମାଧି ପଥରରେ ଖୋଦେଇ ହୋଇଛି
ଚିତାର ନିଆଁରେ ପାଉଁଶ ପାଲଟିଛି
ନାଲି ଆକାଶରେ ଲେଖାଯାଇଛି
ସ୍ୱପ୍ନ ଭରା ନିଦୁଆ ଆଖି ଭିତରେ।
ଆମର ମାତୃଭାଷା-
ଲାଜର ଲାଲିମା
ପ୍ରେମର ସଙ୍ଗୀତ
ଦୃଢ଼ ଅଭିଳାଷା!
ଆମର ମାତୃଭାଷା -
ପୁରୁଷଙ୍କ ଭାଷା ସବୁ ସମାନ
ସମାନ ରଙ୍ଗ
ସମାନ ଶୈଳୀ
ସମାନ ଶବ୍ଦ
ଏସବୁଠାରୁ ଅଲଗା
ଅନେକ ରଙ୍ଗରେ ରଙ୍ଗେଇ ହୋଇଥିବା, ବିବିଧ,
ସଙ୍ଗୀତମୟ ଆମ ମା’ମାନଙ୍କର ଭାଷା।
ଆମ ମାତୃଭାଷା,
ଯେମିତି ଅଖ୍ତାରିଙ୍କ କଣ୍ଠ ନିଃସୃତ ବାଣୀ
ଯେମିତି ଫତିମାର ଶିକ୍ଷା
ଯେମିତି ପ୍ରେମର କଳିକା।
ସେସବୁରୁ ତୋଳି
ସବୁ ଶବ୍ଦ ଏକାଠି କରି
ଆମେ ଏବେ ଲେଖୁଛୁ
ଏକ ନୂଆ ଆରମ୍ଭ,
ଆମ ନିଜର ଉତ୍ସାହ ଭରା, ସାହସୀ,
ତାର୍କିକ, ତୀକ୍ଷ୍ନ ବୁଦ୍ଧିମତା ଭରା,
ଲମ୍ବା ମାତୃଭାଷାରେ।
ଅନୁବାଦ: ଓଡ଼ିଶାଲାଇଭ୍
