સાવ પોતીકાં દુશ્મન

એક બેડલું કાંખમાં ને બે ઘડા માથા પર લઈને, પરંપરાગત વસ્ત્રોમાં સજ્જ થઇ કૂવે પાણી ભરવા જતી યુવાન અને વૃદ્ધ સ્ત્રીઓની છબીઓમાં ભારતની ગ્રામીણ મહિલાઓનું જીવન ઘણા વર્ષોથી રજૂ કરાતું આવ્યું છે. ભારતના ગામડાઓમાંના કૂવાઓ, ક્યારેક નયનરમ્ય, ક્યારેક સાવ સામાન્ય ભલે રહ્યા હોય તે  માત્ર પાણી લાવવાના સ્થળ તો નથી રહ્યા. જીગરજાન મિત્રતાથી લઈને ગામની તાજેતરની પંચાત હોય કે પાણી સુધ્ધાંની  માલિકી નક્કી કરતા જ્ઞાતિના અન્યાયપૂર્ણ સંબંધો, બધું જ કૂવાની આસપાસ બન્યા કર્યું છે.

વિડંબના એ છે કે, આ જીવન ટકાવી રાખનાર કૂવાએ જ સાસરિયાંમાં પીડાતી ઘણી સ્ત્રીઓને એમના જીવનમાંથી છૂટકારો પણ અપાવ્યો છે. અહીં આ ગીતમાં તો એના સુખદુઃખનો  એકમાત્ર સાથી એ કૂવો સુદ્ધાં એ સ્ત્રીની વિરુદ્ધ થયો છે,  જેના લગ્ન એની મરજી વિરુદ્ધ કોઈ કુટુંબમાં લેવાયા છે. અને એથી હવે  તેની પાસે એના પોતાના પરિવારના પુરુષો વિશે, જેમણે તેને જાણે કોઈ દુશ્મનને ઘેર પરણાવી દીધી છે, એમના વિષે ફરિયાદ કરવા માટે પણ કોઈ રહ્યું નથી.

અંજારના શંકર બારોટ દ્વારા અહીં પ્રસ્તુત કરાયેલા આ ગીત જેવા બીજા દુઃખભર્યાં ગીતો કે જેમાં સ્ત્રી તેના પરિવારના નિર્દયી પુરુષો વિશે ફરિયાદ કરે છે, તે લગ્ન પ્રસંગોમાં ગાવામાં આવતા અનેક પ્રકારના ગીતોમાં પોતાનું વિશિષ્ટ સ્થાન ધરાવે છે.