લક્ષદ્વીપ દ્વીપસમૂહના ટાપુઓ નાળિયેરીના અસંખ્ય વૃક્ષોથી છવાયેલા છે, અને નાળિયેરના બહારના સૂકાયેલા છોડામાંથી રેસા (કોયર) કાઢવા એ અહીંનો મુખ્ય ઉદ્યોગ છે.

માછીમારી અને નાળિયેર ઉત્પાદનની સાથેસાથે નાળિયેરના બહારના સૂકાયેલા છોડામાંથી કાઢેલા રેસાને કાંતી, તાંતણાને વળ ચડાવી કાથીના દોરડા બનાવવા એ અહીંના મુખ્ય વ્યવસાયોમાંનો એક છે. (2011 ની વસ્તીગણતરી પ્રમાણે) લક્ષદ્વીપમાં નાળિયેરના છોડામાંથી રેસા કાઢવાના સાત, રેસા કાંતીને તેમાંથી તાંતણા બનાવવાના છ અને તાંતણાને વળ ચડાવી કાથીના દોરડા બનાવવાના સાત એકમો છે.

આ ક્ષેત્ર દેશના સાત લાખથી વધુ શ્રમિકોને રોજગારી આપે છે, તેમાંથી 80 ટકા મહિલાઓ છે, આ મહિલાઓ નાળિયેરના છોડામાંથી રેસા (કોયર) કાઢી તે ને કાંતીને તેમાંથી તાંતણા બનાવવામાં રોકાયેલી છે. ટેક્નોલોજીના વિકાસ અને હાથબનાવટથી યાંત્રિકીકરણ તરફ આગળ વધવા છતાં નાળિયેરના છોડામાંથી કાઢેલા રેસાઓમાંથી ચીજવસ્તુઓ બનાવવાનું કામ ઘણી મહેનત માગી લે છે.

લક્ષદ્વીપના કાવારત્તીમાં કોયર પ્રોડક્શન કમ ડેમોન્સ્ટ્રેશન સેન્ટર ખાતે 14 મહિલાઓનું એક જૂથ નાળિયેરના છોડામાંથી રેસા કાઢીને દોરડા બનાવવા માટેના છ મશીન ચલાવે છે. સોમવારથી શનિવાર સુધી રોજ આઠ કલાકની પાળીમાં કામ કરીને તેઓ દર મહિને લગભગ 7700 રુપિયા કમાય છે. 50 વર્ષના શ્રમિક રહેમત બેગમ બી કહે છે કે આ આઠ કલાકની પાળીનો પહેલો ભાગ દોરડા બનાવવામાં જાય છે અને બીજો ભાગ ઉપકરણો અને મશીનોની સફાઈમાં. આ દોરડા કેરલાના કોયર બોર્ડને 35 રુપિયે કિલોના ભાવે વેચવામાં આવે છે.

છોડામાંથી રેસા કાઢવાના અને તાંતણાને વળ ચડાવી કાથીના દોરડા બનાવવાના મશીનો આવ્યા એ પહેલાં નાળિયેરના છોડામાંથી પરંપરાગત ઢબે હાથ વડે રેસા કાઢી, કાંતીને તાંતણા બનાવવામાં આવતા અને તાંતણાને વળ ચડાવી સાદડીઓ, દોરડા અને (માછલી પકડવાની) જાળ બનાવવામાં આવતી. ફાતિમા કહે છે, "અમારા દાદા-દાદી સવારે પાંચ વાગ્યે ઊઠીને કાવરત્તીની ઉત્તરે દરિયા પાસે રેતીમાં નારિયેળ દાટવા માટે જતા. આખો મહિનો નારિયેળ આ રેતીમાં દટાયેલા રહેતા."

ઓલ ઈન્ડિયા રેડિયો, કાવરત્તી ખાતેના સમાચારવાચક 38 વર્ષના ફાતિમા ઉમેરે છે, "પછી રેસા કાઢવા [ઝાડની મોટી ડાળી વડે નારિયેળને] આ રીતે (હાથ વડે અભિનય કરી બતાવે છે) કૂટતા ને પછી તેમાંથી દોરડા બનાવતા. આજકાલના દોરડાની ગુણવત્તા સારી નથી હોતી, તે (વજનમાં) ખૂબ જ હલકા હોય છે."

લક્ષદ્વીપના બિત્રા ગામના અબ્દુલ ખાદર તેઓ કાથીના દોરડા હાથથી કેવી રીતે બનાવતા હતા એ યાદ કરે છે. 63 વર્ષના આ માછીમાર કહે છે કે તેઓ આ દોરડાનો ઉપયોગ તેમની હોડી બાંધવા માટે કરતા. વાંચો: લક્ષદ્વીપ ટાપુઓના પરવાળાના ખડકોનું દુઃખ

આ વીડિયોમાં અબ્દુલ ખાદર અને કાવારત્તી કોયર પ્રોડક્શન સેન્ટરના કામદારોને નાળિયેરના છોડાના રેસામાંથી અનુક્રમે પરંપરાગત ઢબે (હાથેથી) અને આધુનિક ઢબે (મશીન વડે) કાથીના દોરડા બનાવતા જોઈ શકાય છે.

વિડીયો જુઓ: લક્ષદ્વીપમાં નાળિયેરથી કાથીના દોરડા સુધીની સફર

અનુવાદ: મૈત્રેયી યાજ્ઞિક

Sweta Daga

ஸ்வேதா தாகா பெங்களூருவை சேர்ந்த எழுத்தாளர் மற்றும் புகைப்படக் கலைஞர் ஆவார். 2015ம் ஆண்டில் பாரி மானியப் பணியில் இணைந்தவர். பல்லூடக தளங்களில் பணியாற்றும் அவர், காலநிலை மாற்றம் மற்றும் பாலின, சமூக அசமத்துவம் குறித்தும் எழுதுகிறார்.

Other stories by Sweta Daga
Editor : Siddhita Sonavane

சித்திதா சொனாவனே ஒரு பத்திரிகையாளரும் பாரியின் உள்ளடக்க ஆசிரியரும் ஆவார். மும்பையின் SNDT பெண்களின் பல்கலைக்கழகத்தில் 2022ம் ஆண்டு முதுகலைப் பட்டம் பெற்றவர். அங்கு ஆங்கிலத்துறையின் வருகை ஆசிரியராக பணியாற்றுகிறார்.

Other stories by Siddhita Sonavane
Video Editor : Urja

உர்ஜா, பாரியின் மூத்த உதவி காணொளி தொகுப்பாளர். ஆவணப்பட இயக்குநரான அவர் கைவினையையும் வாழ்க்கைகளையும் சூழலையும் ஆவணப்படுத்துவதில் ஆர்வம் கொண்டிருக்கிறார். பாரியின் சமூக ஊடகக் குழுவிலும் இயங்குகிறார்.

Other stories by Urja
Translator : Maitreyi Yajnik

Maitreyi Yajnik is associated with All India Radio External Department Gujarati Section as a Casual News Reader/Translator. She is also associated with SPARROW (Sound and Picture Archives for Research on Women) as a Project Co-ordinator.

Other stories by Maitreyi Yajnik