প্রথমে অনাবৃষ্টি, তারপর আকাশভাঙা বেমরসুমি বৃষ্টি, দুইয়ে মিলে ছত্র দেবীর ফসল তছনছ করে দিয়েছে। "বাজরা [পার্ল মিলেট] লাগিয়েছিলাম, ফলনও ভালো হয়েছিল। কিন্তু সেচের সময় একটা ফোঁটাও বৃষ্টি পড়ল না। তারপর, ফসল কাটার সময়ে এমন বৃষ্টি হল যে সমস্ত বাজরাই বরবাদ হয়ে গেল," জানালেন রাজস্থানের কারৌলি জেলার খিরখিরি গাঁয়ের ৪৫ বছর বয়সি ছত্র দেবী।

কারৌলির অর্থনীতি মূলত কৃষিনির্ভর, এখানকার অধিকাংশ বাসিন্দা হয় চাষি কিংবা খেতমজুর (জনগণনা ২০১১)। ইতিহাস এই রাজ্যের চির-জলসংকটের সাক্ষী, রাজস্থানে যেটুকু চাষবাস হয় তার সিংহভাগই বৃষ্টির উপর নির্ভরশীল।

ছত্র দেবী মীনা জাতির (রাজ্যে অন্যান্য অনগ্রসর জাতিসমূহের তালিকায় নিবন্ধিত) মানুষ; গত ১০ বছরে বৃষ্টিপাতের নকশা যে বদলে গেছে, সেটা তিনি নিজের চোখে দেখেছেন। আয়তনের নিরিখে রাজস্থান এদেশের বৃহত্তম অঙ্গরাজ্য, এখানকার ৭০ ভাগ মানুষ কৃষি ও পশুপালনের উপর বেঁচে আছেন।

ভিডিওটি দেখুন: আকালের বৃষ্টি

বৃষ্টিবাদলার বদলাতে থাকা ছাঁদ খিরখিরির চাষিদের বাধ্য করেছে দুধ বেচে পেট চালাতে। কিন্তু, জলবায়ু পরিবর্তন জন্তু জানোয়ারদেরও ছাড়েনি। হরেক কিসিমের রোগজ্বালায় আক্রান্ত হচ্ছে গবাদি পশুরা। ছত্র দেবীর জবানে: "আমার গরুটা গত ৫-১০ দিন ঠিকমতন খেতেও পারছে না।"

খিরখিরির মহাত্মা গান্ধী উচ্চমাধ্যমিক স্কুলের শিক্ষক, অনূপ সিং মীনাও (৪৮) আগামী দিনগুলো নিয়ে চিন্তিত। "আমার গাঁয়ের ভবিষ্যৎ নিয়ে যখন ভাবি, বর্ষানির্ভর চাষবাসে নানান ধরনের পরিবর্তন আসতে চলেছে, আগামীর দিনগুলো কেমন আঁধার ঠেকে আমার কাছে," তিনি বললেন।

খিরখিরির প্রেক্ষাপটে তৈরি এ তথ্যচিত্রে উঠে এসেছে জমিনির্ভর কিছু মানুষ এবং দিনকে-দিন আরও খাপছাড়া হয়ে ওঠা আবহাওয়া মোকাবিলা করার কথা।

অনুবাদ: জশুয়া বোধিনেত্র

Kabir Naik

கபீர் நாயக் காலநிலை தகவல்தொடர்புகளில் பணிபுரிகிறார். கிளப் ஆஃப் ரோமில் 2024ம் ஆண்டுக்கான கம்யூனிகேஷன் மானியப் பணியாளராக உள்ளார்.

Other stories by Kabir Naik
Text Editor : Sarbajaya Bhattacharya

சர்பாஜயா பட்டாச்சார்யா பாரியின் மூத்த உதவி ஆசிரியர் ஆவார். அனுபவம் வாய்ந்த வங்க மொழிபெயர்ப்பாளர். கொல்கத்தாவை சேர்ந்த அவர், அந்த நகரத்தின் வரலாற்றிலும் பயண இலக்கியத்திலும் ஆர்வம் கொண்டவர்.

Other stories by Sarbajaya Bhattacharya
Translator : Joshua Bodhinetra

ஜோஷுவா போதிநெத்ரா, பாரியின் இந்திய மொழிகளுக்கான திட்டமான பாரிபாஷாவின் உள்ளடக்க மேலாளராக இருக்கிறார். கொல்கத்தாவின் ஜாதவ்பூர் பல்கலைக்கழகத்தில் ஒப்பீட்டு இலக்கியத்தில் ஆய்வுப்படிப்பு படித்திருக்கும் அவர், பன்மொழி கவிஞரும், மொழிபெயர்ப்பாளரும், கலை விமர்சகரும், ச்மூக செயற்பாட்டாளரும் ஆவார்.

Other stories by Joshua Bodhinetra