مدھیہ پردیش کے پنّا اور اس کے ارد گرد موجود غیر قانونی، کھلی کانوں میں – جن میں کچھ ٹائیگر ریزرو اور اس سے ملحق جنگلاتی علاقوں میں آتی ہیں – بچے، جوان اور بزرگ ایسے پتھروں کی تلاش میں مصروف رہتے ہیں جو اُن کی قسمت کو بدل دے گی۔

زیادہ تر گونڈ آدیواسی برادری (ریاست میں درج فہرست قبائل کے طور پر درج) سے تعلق رکھنے والے یہ بچے یہاں ریت اور مٹی کھودنے کا کام کرتے ہیں، اور وہیں ان کے والدین ہیرے کی کانوں میں کام کرتے ہیں۔

ان میں سے ایک بچہ ہمیں بتاتا ہے، ’’اگر مجھے ہیرا مل گیا، تو اس سے میں اپنی آگے کی پڑھائی پوری کر سکتا ہوں۔‘‘

بچہ مزدوری کی روک تھام اور اس کے ضابطوں سے متعلق ترمیمی قانون، ۲۰۱۶ کے تحت کانکنی کی صنعت – جسے اس قانون میں خطرناک پیشہ قرار دیا گیا ہے – میں (۱۴ سال سے کم عمر کے) بچوں اور (۱۸ سال سے کم عمر کے) نو عمروں کو روزگار دینے پر پابندی ہے۔

یہاں سے تقریباً ۳۰۰ کلومیٹر دور، اتر پردیش کے مرزا پور میں بھی بچے اپنے والدین کے ساتھ کام پر جاتے ہیں۔ اس معاملے میں، یہ پتھر کی غیر قانونی کانیں ہوتی ہیں۔ ان میں سے بہت سے کنبے، جن کا تعلق حاشیہ بردار طبقوں سے ہے، کانوں کے آس پاس ہی رہتے ہیں، جو کہ بیحد خطرناک ہے۔

ایک بچی کہتی ہے، ’’میرا گھر اس کان کے پیچھے ہے۔ ایک دن میں یہاں تقریباً پانچ دھماکے ہوتے ہیں۔ [ایک دن] میرے گھر کے اوپر ایک بڑی چٹان آ کر گری اور [گھر کی] چاروں دیواریں پھٹ گئیں۔‘‘

یہ فلم اُن معصوم بچوں پر مبنی ہے جو کانکنی کے غیر منظم شعبہ میں مزدوری کرتے ہیں، اور جن کے ہاتھوں سے کتابیں چھین کر انہیں تعلیم کے بنیادی حق سے محروم کر دیا گیا ہے۔

دیکھیں: کانوں میں مزدوری کرنے والے بچے

مترجم: محمد قمر تبریز

Kavita Carneiro

கவிதா கார்னெய்ரோ புனேவை சேர்ந்த ஒரு சுயாதீன ஆவணப்பட இயக்குநர். கடந்த பத்தாண்டுகளாக சமூக தாக்கம் ஏற்படுத்தும் படங்களை எடுத்து வருகிறார். ரக்பி விளையாட்டு வீரர்கள் பற்றிய ஜஃப்ஃபர் & டுடு படமும் உலகின் பெரும் நீர்ப்பாசன திட்டத்தை வைத்து எடுக்கப்பட்ட காலேஷ்வரம் என்கிற படமும் முக்கியமானவை.

Other stories by Kavita Carneiro
Text Editor : Sarbajaya Bhattacharya

சர்பாஜயா பட்டாச்சார்யா பாரியின் மூத்த உதவி ஆசிரியர் ஆவார். அனுபவம் வாய்ந்த வங்க மொழிபெயர்ப்பாளர். கொல்கத்தாவை சேர்ந்த அவர், அந்த நகரத்தின் வரலாற்றிலும் பயண இலக்கியத்திலும் ஆர்வம் கொண்டவர்.

Other stories by Sarbajaya Bhattacharya
Translator : Qamar Siddique

கமார் சித்திக்கி, பாரியில் உருது மொழிபெயர்ப்பு ஆசிரியராக இருக்கிறார். அவர் தில்லியை சார்ந்த பத்திரிகையாளர் ஆவார்.

Other stories by Qamar Siddique