ਓਡੋ ਜਾਮ ਅਤੇ ਹੋਥਲ ਪਦਮਨੀ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀ ਅਜੇ ਵੀ ਕੱਛ ਅਤੇ ਸੌਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਹੋਰ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਾਂਗ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਘੁੰਮਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਬਦਲੇ ਹੋਏ ਵੇਰਵੇ ਹਨ, ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੰਸ਼ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤੇ ਓਡੋ ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਬੀਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹਾਦਰ ਨੇਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਕਿਓਰ ਦਾ ਇੱਕ ਖੱਤਰੀ ਯੋਧਾ ਅਤੇ ਹੋਥਲ ਇੱਕ ਕਬੀਲੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ ਇੱਕ ਬਹਾਦਰ ਔਰਤ ਹੈ; ਇਸ ਲਈ ਕਈ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇੱਕ ਸਰਾਪ ਦੇ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲ਼ੀ ਸਵਰਗ ਦੀ ਸੁੰਦਰੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਭਾਬੀ ਮੀਨਾਵਤੀ ਨਾਲ਼ ਸਰੀਰਕ ਸਬੰਧ ਬਣਾਉਣ ਸੱਦੇ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਓਡੋ ਜਾਮ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਉਹ ਪਿਰਾਨਾ ਪਾਟਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਵਿਸ਼ਾਲਦੇਵ ਨਾਲ਼ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਊਠਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਧ ਦੇ ਨਗਰ-ਸਮੋਈ ਦੇ ਮੁਖੀ ਬੰਭਨੀਆ ਨੇ ਲੁੱਟਿਆ ਹੈ। ਓਡੋ ਨੇ ਲੁੱਟੇ ਗਏ ਊਠਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।

ਹੋਥਲ ਪਦਮਨੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕ ਕਬੀਲੇ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਦੀ ਬੰਭਾਨੀਆ ਨਾਲ਼ ਆਪਣੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਹੋਥਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਸ਼ੂ ਵੀ ਚੋਰੀ ਕਰ ਲਏ। ਹੋਥਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਰ ਰਹੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਵਾਅਦੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਜਦੋਂ ਹੋਥਲ, ਓਡੋ ਜਾਮ ਨੂੰ ਮਿਲ਼ਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹਨੇ ਪੁਰਸ਼ ਯੋਧੇ ''ਹੋਥੋ'' ਦਾ ਭੇਸ ਵਟਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ "ਹੋਥੋ" ਅਤੇ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ "ਏਕਲਮਲ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਓਡੋ ਜਾਮ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਹਾਦਰ ਜਵਾਨ ਸਿਪਾਹੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਹੱਥ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ, ਓਡੋ ਜਾਮ ਅਤੇ ਹੋਥਲ ਇੱਕ ਪਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਮਿਲ਼ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਬੰਭਨੀਆ ਦੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਲੜਦੇ ਅਤੇ ਊਠ ਨਾਲ਼ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਨਗਰ-ਸਮੋਈ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆ ਕੇ, ਉਹ ਵੱਖ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਓਡੋ ਪੀਰਾਨਾ ਪਾਟਣ ਅਤੇ ਹੋਥੋ ਕਨਾਰਾ ਪਹਾੜ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, ਹੋਥੋ ਨੂੰ ਭੁੱਲਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ, ਓਡੋ ਜਾਮ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਦੀ ਭਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਝੀਲ਼ ਦੇ ਨੇੜੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿਪਾਹੀ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਹੋਥਲ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਨਹਾਉਂਦਾ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਹੋਥਲ ਦੀ ਅਸਲ ਪਛਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਪਿਆਰ 'ਚ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ ਓਡੋ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ। ਹੋਥਲ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਕਬੂਲ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਵਿਆਹ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਤਾਂ ਹੀ ਓਡੋ ਨਾਲ਼ ਵਿਆਹ ਕਰੇਗੀ ਜੇ ਉਹ ਹੋਥਲ ਦੀ ਪਛਾਣ ਗੁਪਤ ਰੱਖੇਗਾ। ਉਹ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਬਹਾਦਰ ਮੁੰਡੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਜਾਂ (ਕਈ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹੀ ਹਵਾਲਾ ਹੈ) ਜਨਤਕ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ, ਓਡੋ ਨੇ ਹੋਥਲ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਅਸਾਧਾਰਨ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੀ ਵੀ ਫੜ੍ਹ ਮਾਰੀ। ਇੰਝ ਹੋਥਲ ਓਡੋ ਨੂੰ ਛੱਡ ਗਈ।

ਇੱਥੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਗੀਤ ਭਦਰੇਸਰ ਦੇ ਜੁਮਾ ਵਾਘੇਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਓਡੋ ਜਾਮ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਿਰਹਾ ਦੇ ਇਸ ਪਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਓਡੋ ਜਾਮ ਉਦਾਸ ਹੈ ਅਤੇ ਹੰਝੂ ਵਹਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੇ ਦੁੱਖ ਤੇ ਕਿਰਦੇ ਹੰਝੂਆਂ ਨਾਲ਼ ਹਜਾਸਰ ਦੀ ਝੀਲ ਨੱਕੋਨੱਕ ਭਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗੀਤ ਵਿੱਚ ਹੋਥਲ ਪਦਮਨੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਆਰਾਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਦੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

ਭਦਰੇਸਰ ਦੇ ਜੁਮਾ ਵਾਘੇਰ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਲੋਕ ਗੀਤ ਸੁਣੋ

કચ્છી

ચકાસર જી પાર મથે ઢોલીડા ધ્રૂસકે (2)
એ ફુલડેં ફોરૂં છડેયોં ઓઢાજામ હાજાસર હૂબકે (2)
ઉતારા ડેસૂ ઓરડા પદમણી (2)
એ ડેસૂ તને મેડીએના મોલ......ઓઢાજામ.
ચકાસર જી પાર મથે ઢોલીડા ધ્રૂસકે
ફુલડેં ફોરૂં છડેયોં ઓઢાજામ હાજાસર હૂબકે
ભોજન ડેસૂ લાડવા પદમણી (2)
એ ડેસૂ તને સીરો,સકર,સેવ.....ઓઢાજામ.
હાજાસર જી પાર મથે ઢોલીડા ધ્રૂસકે
ફુલડેં ફોરૂં છડેયોં ઓઢાજામ હાજાસર હૂબકે
નાવણ ડેસૂ કુંઢીયું પદમણી (2)
એ ડેસૂ તને નદીએના નીર..... ઓઢાજામ
હાજાસર જી પાર મથે ઢોલીડા ધ્રૂસકે
ફુલડેં ફોરૂં છડયોં ઓઢાજામ હાજાસર હૂબકે
ડાતણ ડેસૂ ડાડમી પદમણી (2)
ડેસૂ તને કણીયેલ કામ..... ઓઢાજામ
હાજાસર જી પાર મથે ઢોલીડા ધ્રૂસકે (2)
ફુલડેં ફોરૂં છડ્યોં ઓઢાજામ હાજાસર હૂબકે.

ਪੰਜਾਬੀ

ਚਕਾਸਰ ਝੀਲ਼ ਕੰਢੇ ਢੋਲਚੀ ਪਏ ਵਿਰਾਗ ਕਰਨ,
ਰੋਣ ਤੇ ਕੁਰਲਾਉਣ (2)
ਫੁੱਲਾਂ ਨੇ ਮਹਿਕਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਮਹਿਕਾਂ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਚਲੀਆਂ ਗਈਆਂ,
ਤੇ ਓਡੋ ਜਾਮ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗਰ ਝੀਲ਼ ਨੱਕੋਨੱਕ ਹੋ ਰਹੀ। (2)
ਤੈਨੂੰ ਰਹਿਣ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਕਮਰੇ ਦਿਆਂਗੇ, ਪਦਮਿਨੀ (2)
ਉੱਚੇ ਮਹਿਲ ਦਿਆਂਗੇ,
ਓਡੋ ਜਾਮ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗਰ ਹਜਾਸਰ ਝੀਲ਼ ਨੱਕੋਨੱਕ ਹੋ ਰਹੀ
ਹਜਾਸਰ ਝੀਲ਼ ਕੰਢੇ ਢੋਲਚੀ ਪਏ ਵਿਰਾਗ ਕਰਨ,
ਰੋਣ ਤੇ ਕੁਰਲਾਉਣ।
ਫੁੱਲਾਂ ਨੇ ਮਹਿਕਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਮਹਿਕਾਂ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਚਲੀਆਂ ਗਈਆਂ,
ਓਡੋ ਜਾਮ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗਰ ਹਜਾਸਰ ਝੀਲ਼ ਨੱਕੋਨੱਕ ਹੋ ਰਹੀ
ਨਹਾਉਣ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਤਲਾਅ, ਪਦਮਿਨੀ (2)
ਨਦੀਆਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਦਿਆਂਗੇ...
ਹਜਾਸਰ ਝੀਲ਼ ਕੰਢੇ ਢੋਲਚੀ ਪਏ ਵਿਰਾਗ ਕਰਨ,
ਰੋਣ ਤੇ ਕੁਰਲਾਉਣ।
ਫੁੱਲਾਂ ਨੇ ਮਹਿਕਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਮਹਿਕਾਂ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਚਲੀਆਂ ਗਈਆਂ,
ਓਡੋ ਜਾਮ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗਰ ਹਜਾਸਰ ਝੀਲ਼ ਨੱਕੋਨੱਕ ਹੋ ਰਹੀ
ਦੰਦ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਨੂੰ ਅਨਾਰ ਦੀ ਦਾਤਣ ਦਿਆਂਗੇ (2)
ਕਨੇਰ ਜਿਹਾ ਮੁਲਾਇਮ ਦਾਤਣ ਦਿਆਂਗੇ।
ਹਜਾਸਰ ਝੀਲ਼ ਕੰਢੇ ਢੋਲਚੀ ਪਏ ਵਿਰਾਗ ਕਰਨ,
ਰੋਣ ਤੇ ਕੁਰਲਾਉਣ (2)
ਫੁੱਲਾਂ ਨੇ ਮਹਿਕਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਮਹਿਕਾਂ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਚਲੀਆਂ ਗਈਆਂ,
ਤੇ ਓਡੋ ਜਾਮ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗਰ ਝੀਲ਼ ਨੱਕੋਨੱਕ ਹੋ ਰਹੀ।

PHOTO • Priyanka Borar

ਗੀਤ ਦੀ ਕਿਸਮ : ਰਵਾਇਤੀ ਲੋਕ ਗੀਤ

ਸਮੂਹ : ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਤਾਂਘ ਦੇ ਗੀਤ

ਗੀਤ : 10

ਗੀਤ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ : ਚਕਾਸਾਜੀ ਪਾਰ ਮਥੇ ਢੋਲੀਦਾ ਧਰੂਸਕੇ

ਰਚੇਤਾ : ਦੇਵਲ ਮਹਿਤਾ

ਗਾਇਕ : ਜੁਮਾ ਵਾਘੇਰ ਮੁੰਦਰਾ ਤਾਲੁਕਾ ਦੇ ਭਾਦਰੇਸਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਾਸੀ

ਵਰਤੀਂਦੇ ਸਾਜ : ਢੋਲ਼, ਹਰਮੋਨੀਅਮ, ਬੈਂਜੋ

ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਦਾ ਵਰ੍ਹਾ : 2012, ਕੇਐੱਮਵੀਐੱਸ ਸਟੂਡੀਓ

ਲੋਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਰੇਡੀਓ ਸੁਰਵਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਹ 341 ਗੀਤ ਕੱਛ ਮਹਿਲਾ ਵਿਕਾਸ ਸੰਗਠਨ (ਕੇਐੱਮਵੀਐੱਸ) ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ਼ ਪਾਰੀ ਵਿੱਚ ਆਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਰਣ ਦੇ ਗੀਤ: ਕੱਛੀ ਲੋਕਗੀਤਾਂ ਦਾ ਪਟਾਰਾ ਦੇ ਪੇਜ ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਰਿਹਾ ਕਰੋ

ਇਸ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣ ਲਈ ਪਾਰੀ ਪ੍ਰੀਤੀ ਸੋਨੀ , ਕੇਐੱਮਵੀਐੱਸ ਦੀ ਸਕੱਤਰ ਅਰੁਣਾ ਢੋਲਕੀਆ , ਕੇਐੱਮਵੀਐੱਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰ ਅਮਦ ਸਮੇਜਾ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਨੁਵਾਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਨਮੋਲ ਮਦਦ ਲਈ ਭਾਰਤੀਬੇਨ ਗੋਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਤਰਜਮਾ: ਕਮਲਜੀਤ ਕੌਰ

Text : Pratishtha Pandya

பிரதிஷ்தா பாண்டியா பாரியின் மூத்த ஆசிரியர் ஆவார். இலக்கிய எழுத்துப் பிரிவுக்கு அவர் தலைமை தாங்குகிறார். பாரிபாஷா குழுவில் இருக்கும் அவர், குஜராத்தி மொழிபெயர்ப்பாளராக இருக்கிறார். கவிதை புத்தகம் பிரசுரித்திருக்கும் பிரதிஷ்தா குஜராத்தி மற்றும் ஆங்கில மொழிகளில் பணியாற்றுகிறார்.

Other stories by Pratishtha Pandya
Illustration : Priyanka Borar

ப்ரியங்கா போரர், தொழில்நுட்பத்தில் பல விதமான முயற்சிகள் செய்வதன் மூலம் புதிய அர்த்தங்களையும் வெளிப்பாடுகளையும் கண்டடையும் நவீன ஊடக கலைஞர். கற்றுக் கொள்ளும் நோக்கிலும் விளையாட்டாகவும் அவர் அனுபவங்களை வடிவங்களாக்குகிறார், அதே நேரம் பாரம்பரியமான தாள்களிலும் பேனாவிலும் அவரால் எளிதாக செயல்பட முடியும்.

Other stories by Priyanka Borar
Translator : Kamaljit Kaur

கமல்ஜித் கவுர் பஞ்சாபை சேர்ந்த சுயாதீன மொழிபெயர்ப்பாளர். பஞ்சாபி இலக்கியத்தில் முதுகலை முடித்திருக்கிறார். சமத்துவமான நியாயமான உலகை விரும்பும் அவர், அதை சாத்தியப்படுத்துவதை நோக்கி இயங்குகிறார்.

Other stories by Kamaljit Kaur