তামিলনাডুৰ ট্ৰান্সজেণ্ডাৰ (হিজড়া) সম্প্ৰদায়ে মোৰ সৈতে আন্তৰিকতাৰে খুব ভালদৰেই সময় কটালে৷ তেঁওলোকে নিজকে আৰাৱানি বুলি ক’বলৈ ভাল পায়৷ অৱশ্য বহুসময় পিছত মই জানিলো যে তেঁওলোকৰ মাজৰেই বহুতেই আকৌ এই নামটোৰ পৰিৱৰ্তে নিজকে থিৰুনাংগাই বুলি পৰিচয় দিবলৈ ভাল পায়৷ সন্মানপূৰ্ৱকভাবে মই তেঁওলোকে যি নামেৰে ভাল পায় সেই নামেৰেই মাতি গ’লো৷

“এয়া আমাৰ উৎসৱ। ১০ টা দিনৰ বাবে আমি এক ভিন্ন জীৱন উদযাপন কৰোঁ। ইয়াতে আহি মই এইকেইদিনতে মোহত বন্দী হৈছো, ওলাই যাবলৈ মন নাই।’’ বিলুপ্পুৰম জিলাৰ কুভগাম গাঁৱত ২০১৪ বৰ্ষত লগ পোৱা এগৰাকী ২৬ বৰ্ষীয় লিংগপৰিৱৰ্তিত আৰৱানি জয়মালাই কয়। (তামিলনাডুত লিংগপৰিৱৰ্তিত লোকক আৰাৱানি বুলি কোৱা হয়)। তামিল কেলেণ্ডাৰ মতে চিথৰাই মাহত (এপ্ৰিল মাহৰ মাজভাগৰ পৰা মে’ মাহৰ মাজভাগলৈ) উদযাপিত হোৱা বাৰ্ষিক কুভগাম উৎসৱত ভাগ ল’বলৈ আহিছে জয়মালাই। এয়া ১৮ দিনৰ বাবে চলিব।

দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ পৰা আৰাৱানিসকলে কুভগাম উৎসৱত সৌন্দৰ্য প্ৰতিযোগীতা, নাচ-গানৰ প্ৰতিযোগীতাকে ধৰি বিভিন্ন অনুষ্ঠানত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ আহে। ভালেমানে আকৌ আহে ভগৱান আৰাৱানৰ সৈতে 'বিবাহ’ পাশত আৱদ্ধ হ’বলৈ। এই 'বিবাহ’ সম্পন্ন কৰা হয় কুথানডাৱৰ (আৰাৱানৰ স্থানীয় নাম)ক পুজা কৰা এটা মন্দিৰত। উল্লেখ্য যে এয়া মহাভাৰতৰ কাহিনীৰ এটা অংশ।

কাহিনীটো এনেধৰণৰঃ অৰ্জুন আৰু নাগা ৰাজকুমাৰী উলুপীৰ পুত্ৰ আৰাৱানে কালি দেৱীৰ হাতত নিজকে উচৰ্গা কৰিবলৈ সন্মত হয় যাতে কৌৰৱৰ বিৰুদ্ধে পাণ্ডবে ৰণত জয়ী হ’ব পাৰে। তেঁওৰ শেষ ইচ্ছা হৈছে বিয়া হোৱা। ইফালে পিছদিনাই তেঁওক বলি দিয়া হ’ব হেতুকে কোনোৱেও তেঁওৰ সৈতে বিয়াত বহাৰ ইচ্ছা প্ৰকাশ কৰা নাই। সেয়ে কৃষ্ণই মোহিনী ৰূপ ধাৰণ কৰি পিছদিনা বিধবা হ’বৰ বাবেই আৰাৱানৰ সৈতে বিয়াত বহে।

কুভগাম উৎসৱত আৰাৱানিসকলে বিয়াৰ লগতে বলি আৰু বিধবা হোৱাৰ ৰীতি-নীতি পালন কৰে। মই গৈ পাও মানে বিয়াৰ ৰং-ৰহইচ আৰম্ভ হৈছে। মন্দিৰৰ ভিতৰত পুৰোহিতে ইজনৰ পিছত সিজনৰ বিয়াৰ ৰীতি-নীতি পালন কৰি বিয়া দিছে। আনফালে মন্দিৰৰ প্ৰাংগণত ফুলৰ মালা, থালি আৰু খাৰু আদি কিনি আৰাৱানিসকলে নাচি-বাগি বিয়াৰ প্ৰস্তুতি চলাইচে।

বেংগালুৰুৰ পৰা অহা আৰাৱানিৰ দল এটা মই লগ পালো। তেঁওলোকৰ দলপতি হৈছে প্ৰজৱালা। মই যোৱা ১২ বছৰ ধৰি এই উৎসৱলৈ আহি আছো। এইখন সমাজত জীয়াই থকাটো আমাৰ বাবে কঠিন। কিন্তু এইখন ঠায়েই আমাক সাহ দিয়ে যে এদিন সমাজে আমাক আদৰি ল’ব। দেৱতাৰ পত্নি হোৱাটো আমাৰ বাবে একধৰণৰ স্বীকৃতি, প্ৰজৱালাই কয়।

উৎসৱটো আনন্দৰ উৎসৱ হ’লেও ইয়াৰে এটা আন্ধাৰ দিশো নথকা নহয়। ভীৰৰ মাজত সন্মুখীন হোৱা যৌন আতিশায্য আৰু আৰক্ষীৰ মৌখিক আতিশায্যৰ কথাও আৰাৱানিসকলে কয়। তথাপি মই ইয়ালৈ নহাকৈ নাথাকো, ৩৭ বৰ্ষীয় আইভি নামৰ আৰাৱানিগৰাকীয়ে এই কথা কৈ ভীৰৰ মাজত নাইকিয়া হৈ গ’ল। প্ৰত্যেক বছৰে তাইক কিহে ইয়ালৈ আহিবলৈ আকৰ্ষিত কৰে, মোৰ মনত এটা প্ৰশ্ন জাগিল। কিন্তু উত্তৰটো তেনেই স্পষ্ট। এয়া তেঁওলোকৰেই উৎসৱ। ইয়াতেই তেঁওলোক যি হয় সেইটো কাৰণতে আমন্ত্ৰণ কৰা হয়।

The temple dedicated to Lord Aravan (known locally as Koothandavar) is in Koovagam village, about 30-40 kilometres from Viluppuram town in Tamil Nadu. A man whipping himself in front of a temple.
PHOTO • Ritayan Mukherjee

ভগৱান আৰাৱানালৈ (স্থানীয়ভাৱে কুথানডাৱৰ বুলি জনা যায়) উৎসৰ্গিত মন্দিৰটো কুভাগাম গাঁৱত অৱস্থিত। মন্দিৰটো তামিলনাডুৰ ভিলুপ্পুৰম চহৰৰ পৰা ৩০ কিলোমিটাৰ দুৰৈত অৱস্থিত।

Aravanis enact a story from the Mahabharata in which they get married to Lord Aravan. Here, they are seen getting ready for the wedding. A transgender woman decorating another transgender's hair with flowers
PHOTO • Ritayan Mukherjee

আৰাৱানিসকলে মহাভাৰতৰ সেই কাহিনীটো উপস্থাপন কৰে য’ত তেঁওলোকে ভগৱান আৰাৱানলৈ বিয়া হয়। ইয়াত তেঁওলোক বিয়াৰ বাবে সাজু হৈছে।

One of the priests at the Koothandavar temple begins the wedding rituals. He ties a yellow thread called thali around the neck of each aravani to consecrate her union with Aravan.
PHOTO • Ritayan Mukherjee

কুথানডাৱৰ মন্দিৰৰ এজন পুৰোহিতে বিয়াৰ ৰীতি আৰম্ভ কৰিছে। আৰাৱানৰ সৈতে বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হোৱাৰ চিন স্বৰূপে তেঁও প্ৰতিজন আৰাৱানিৰ গলত থালি নামৰ হালধীয়া সুঁতা গাথি দিছে।

Married to her lord, an older aravani leaves the temple feeling content.
PHOTO • Ritayan Mukherjee

ভগৱানৰ সৈতে সদ্যবিবাহিত এগৰাকী বৃদ্ধা আৰাৱানিয়ে সন্তোষেৰে মন্দিৰ এৰিছে

Despite the social ostracism that transgender women face, people also regard them as ‘lucky’. They gather outside the Koothandavar temple to receive blessings from aravanis.
PHOTO • Ritayan Mukherjee

সমাজে এলাগী কৰাৰ দুখ বুকুত লৈ ফুৰা লিংগপৰিৱৰ্তিত মহিলাসকলক আকৌ মানুহে 'ভাগ্যৱান’ বুলি বিবেচনা কৰে। আৰাৱানিসকলৰ আশীৰ্বাদ ল’বলৈ কুথানডাঁৱৰ মন্দিৰৰ প্ৰাংগণৰ বাহিৰত মানুহৰ ভীৰ লাগে।

Pinky (centre), the leader of a group of newly-wed aravanis from the outskirts of Chennai, is thrilled to be married. A portrait of three transgender women
PHOTO • Ritayan Mukherjee

চেন্নাইৰ দাঁতিকাষৰীয়া ঠাইৰ পৰা অহা সদ্যবিবাহিত আৰাৱানিসকলৰ দলপতি পিংকী (সোমাজত)য়ে বিয়া হ’বলৈ উদগ্ৰীৱ হৈ পৰিছে

Once they’ve tied the knot, the aravanis rejoice. Pinky (right), in a gleeful moment, kisses her best friend and sister bride Mala. A transgender woman kisses another transgender woman on the cheek.
PHOTO • Ritayan Mukherjee

বিয়া হোৱাৰ পিছতে আৰাৱানিসকলে হৰ্ষ-উল্লাসত মগ্ন হয়। পিংকীয়ে এই আনন্দৰ ক্ষণত তাইৰ ভগ্নি তথা আটাইতকৈ ভাল বন্ধু মালাক চুমা খাইছে।

The wedding ritual is complete, and it’s now time for some revelry. The aravani brides break into song and. dressed in bridal attire, continue the celebrations all night.
PHOTO • Ritayan Mukherjee

বিয়াৰ ৰীতি-নীতি সম্পন্ন হ’ল। এতিয়া আনন্দত আত্মহাৰা হোৱাৰ সময়। আৰাৱানিসকলে কইনাৰ সাজত গান গাই গোটেই ৰাতি আনন্দ-উল্লাসেৰে ৰাতিটো পাৰ কৰে।

The next morning, the last day of the festival, it’s time for the ritual of Aravan’s sacrifice.
PHOTO • Ritayan Mukherjee

পৰৱৰ্তী দিনা পুৱা আৰাৱানৰ বলিদানৰ সময়। এতিয়া আৰাৱানিসকলে শোকত ডুব যায়। শোকসন্তপ্ত আৰাৱানিসকলে বৃত্তাকাৰে একগোট হৈ হিয়া ঢাকুৰি কান্দিবলৈ ধৰে।

A priest breaks an aravani’s bangles – one of the rituals of widowhood. Visibly distraught, she begins to sob.  Many visitors stand around watching the rituals
PHOTO • Ritayan Mukherjee

পুৰোহিতে আৰাৱানিৰ খাৰু ভঙাইছে- এয়া বিধবা হোৱাৰ ৰীতি। তাই কান্দিবলৈ লৈছে। দৰ্শকে তাইক ঘেৰি ধৰি চাইছে।

People from nearby villages, who have come for the festival, gather around
PHOTO • Ritayan Mukherjee

পুৰোহিতে আৰাৱানিৰ থালিবোৰ কাটি মন্দিৰৰ বাহিৰৰ একুৰা জুইত নিক্ষেপ কৰিছে। উৎসৱৰ বাবে অহা কাষৰ গাঁৱৰ মানুহবোৰ গোট খাইছে।

The aravanis must now shed their bridal attire and wear a widow’s whites.
PHOTO • Ritayan Mukherjee

আৰাৱানিসকলে এতিয়া কইনাৰ সাজ এৰি বিধৱাৰ সাজ পিন্ধিব লাগিব। পুৰোহিতে বগা শাৰীখন হাতত দিয়াৰ লগে লগে এগৰাকী আৰাৱানিয়ে উচুপিবলৈ ধৰিছে।

Aravanis beat their chests and hit their heads, expressing pain over Aravan’s sacrifice.
PHOTO • Ritayan Mukherjee

আৰাৱানিসকলে হিয়া ঢাকুৰি কান্দিছে আৰু কপালত চপৰিয়াইছে। আৰাৱানিৰ বলিদানৰ বাবে তেঁওলোকে দুখ উজাৰিছে।

Near the temple are the remnants of what used to be signs of marriage – scattered garlands, broken bangles and cut up thalis
PHOTO • Ritayan Mukherjee

মন্দিৰৰ বাহিৰত আৰাৱানিসকলৰ বিয়া হোৱাৰ চিনস্বৰূপে য’তে-ত’তে পৰি থকা মালা, ভঙা খাৰু আৰু চিগা সুঁতাবোৰ পৰি ৰৈছে।

An aravani, dressed in white, walks away from the temple; she usually continues to mourn the death of Aravan for up to a month
PHOTO • Ritayan Mukherjee

বগা সাজ পৰিহিতা এগৰাকী আৰাৱানিয়ে মন্দিৰৰ পৰা আঁতৰি খোজ দিছে, কিছুমানে এমাহ ধৰি আৰাৱানৰ মৃত্যুৰ শোক নিবেদন কৰা অব্যাহত ৰাখিছে।

এই চিত্ৰকাহিনীৰ এক পূৰ্বৰ সংস্কৰণ ফটোগ্ৰাফাৰজনৰ ৱেবচাইটত প্ৰকাশ পাইছে।


অনুবাদঃ পংকজ দাস

Ritayan Mukherjee

ரிதயன் முகர்ஜி, கொல்கத்தாவைச் சேர்ந்த புகைப்படக்காரர். 2016 PARI பணியாளர். திபெத்திய சமவெளியின் நாடோடி மேய்ப்பர் சமூகங்களின் வாழ்வை ஆவணப்படுத்தும் நீண்டகால பணியில் இருக்கிறார்.

Other stories by Ritayan Mukherjee
Translator : Pankaj Das

பங்கஜ் தாஸ், அஸ்ஸாமி மொழியின் மொழிபெயர்ப்பு ஆசிரியராக PARI-ல் உள்ளார். கவுகாத்தியை தளமாகக் கொண்ட அவர், UNICEF உடன் பணிபுரியும் உள்ளூர்மயமாக்கல் நிபுணரும் ஆவார். அவர் idiomabridge.blogspot.com-ல் வார்த்தைகளுடன் விளையாட விரும்புபவரும் கூட.

Other stories by Pankaj Das