یہ آنگن یاد آئے گا؛ تیرا راستہ یاد آئے گا۔
میں ٹھہری پردیسی مہمان۔ او پیاری میاں، مجھے اپنا گھر یاد آئے گا

شادی کے بعد وداع ہو کر اپنے سسرال جاتی ایک لڑکی اُداسی بھرا گیت گاتی ہے۔ گیت کے بول اور اس کی دُھن لڑکی کے اپنے ماں باپ اور دوستوں سے بچھڑنے کے غم کو انتہائی اثردار طریقے سے پیش کرتے ہیں۔ وداعی کی روایت ملک کی کئی ثقافتوں میں عام رہی ہے۔ شادی کے وقت گائے جانے والے یہ گیت زبانی روایات کی شاندار وراثت کا ایک اہم حصہ ہیں۔

یہ گیت، اپنی شکل اور موضوع کے حساب سے بہت عام ہیں، اور مختلف نسلوں کے درمیان منتقل اور محفوظ کیے جانے کے ساتھ ساتھ انہیں اپنے اپنے حساب سے ڈھالا بھی جاتا رہا ہے۔ یہ مخصوص علاقے کے لوگوں کی اپنی شناخت کو برقرار رکھنے میں ایک اہم رول ادا کرتے ہیں، خاص کر صنف کے معاملے میں۔ مردوں کے غلبہ والے معاشرہ میں، شادی کسی عورت کی زندگی میں رونما ہونے والا ایک خاص واقعہ ہی نہیں ہوتا، بلکہ اسے شناخت عطا کرنے میں بھی اس کا کافی اہم دخل ہوتا ہے۔ آنگن، جو عورتوں کی یادوں، خاندانوں، دوستیوں اور ان کی آزادی کی علامت ہوتے ہیں، وداع ہونے کے بعد ان کے لیے نا آشنا ہو جاتے ہیں۔ ثقافتوں کے اشارے پر ان کی زندگی میں قریب سے جڑی رہی سبھی چیزیں کھو جاتی ہیں۔ اس سے ان کے اندر جذباتوں کی تیز لہر اٹھتی ہے۔

مُندرا تعلقہ میں واقع بھدریسر گاؤں کی مسلم برادری سے تعلق رکھنے والے ماہی گیر جمعہ واگھیر کے ذریعے یہ گیت، سال ۲۰۰۸ میں کچھّ مہیلا وکاس سنگٹھن (کے ایم وی ایس) کے ذریعے شروع کیے گئے کمیونٹی ریڈیو اسٹیشن ’سُر وانی‘ کے ذریعے ریکارڈ کیے گئے ۳۴۱ گیتوں میں سے ایک ہے۔ کے ایم وی ایس کے ذریعے یہ مجموعہ پاری کے پاس آیا ہے۔ ان گیتوں سے ہمیں اس علاقے کی ثقافت، زبان اور موسیقی سے جڑی تکثیریت کا پتہ چلتا ہے۔ یہ مجموعہ کچھّ کی موسیقی کی روایت کو محفوظ کرنے میں مدد کرتا ہے، جو کہ اب زوال پذیر ہے اور ریگستانی دلدل میں گم ہوتی جا رہی ہے۔

دیہی عورتوں کے لیے گیتوں کے ذریعے اپنی تشویشوں اور خوف کو بیان کرنا ایک محفوظ طریقہ ہوتا ہے، ورنہ وہ ان جذبات کا آزادی کے ساتھ اظہار نہیں کر پاتیں۔

بھدریسر کے جمعہ واگھیر کی آواز میں یہ لوک گیت سنیں

કરછી

અંઙણ જાધ પોંધા મૂકે વલણ જાધ પોંધા (૨)
આંઊ ત પરડેસણ ઐયા મેમાણ. જીજલ મૂકે અંઙણ જાધ પોંધા
અંઙણ જાધ પોંધા,મિઠડા ડાડા જાધ પોંધા (૨)
આઊ ત પરડેસણ ઐયા મેમાણ, માડી મૂકે અંઙણ જાધ પોંધા
આઊ ત વિલાતી ઐયા મેમાણ, માડી મૂકે અંઙણ જાધ પોંધા
અંઙણ જાધ પોંધા મિઠડા બાવા જાધ પોંધા (૨)
આઊ તા રે પરડેસણ બાવા મેમાણ, માડી મૂકે અંઙણ જાધ પોંધા
આઊ તા વિલાતી ઐયા મેમાણ, જીજલ મૂકે અંઙણ જાધ પોંધા
અંઙણ જાધ પોંધા મિઠડા કાકા જાધ પોંધા (૨)
આઊ તા પરડેસણ કાકા મેમાણ,માડી મૂકે અંઙણ જાધ પોંધા
અંઙણ જાધ પોંધા મિઠડા મામા જાધ પોંધા (૨)
આઊ તા રે ઘડી જી મામા મેમાણ, માડી મૂકે અંઙણ જાધ પોંધા (૨)
આઊ તા વિલાતી ઐયા મેમાણ, માડી મૂકે અંઙણ જાધ પોંધા
અંઙણ જાધ પોંધા મિઠડા વીરા જાધ પોંધા (૨)
આઊ તા રે પરડેસી મેમાણ, વીરા મૂકે અંઙણ જાધ પોંધા
અંઙણ જાધ પોંધા મૂકે વલણ જાધ પોંધા (૨)
આઊ તા રે પરડેસણ ઐયા મેમાણ, માડી મૂકે અંઙણ જાધ પોંધા
આઊ તા વિલાતી ઐયા મેમાણ, જીજલ મૂકે અંઙણ જાધ પોંધા
આઊ તા રે ઘડી જી ઐયા મેમાણ,માડી મૂકે અંઙણ જાધ પોંધા (૨)
અંગણ યાદ પોધા મુકે વલણ યાદ પોધ

اردو

یہ آنگن یاد آئے گا؛ تیرا راستہ یاد آئے گا
میں ٹھہری پردیسی مہمان۔ او پیاری ماں، مجھے اپنا گھر یاد آئے گا
یہ آنگن یاد آئے گا؛ پیارا دادا یاد آئے گا، میرا بابا یاد آئے گا (۲)
او بابا، میں ٹھہری پردیسی مہمان۔ میری پیاری ماں، یہ آنگن یاد آئے گا۔
میں ٹھہری پردیسی مہمان۔ او پیاری ماں، مجھے اپنا گھر یاد آئے گا
یہ آنگن یاد آئے گا؛ پیارا بابا یاد آئے گا۔ میرا دادا یاد آئے گا (۲)
دادا، میں تو ہوئی کسی اور جہاں کی۔ میری پیاری ماں، یہ آنگن یاد آئے گا
میں ٹھہری پردیسی مہمان۔ جیجل، او پیاری ماں، مجھے اپنا گھر یاد آئے گا۔
یہ آنگن یاد آئے گا؛ پیارا کاکا یاد آئے گا۔ میرا کاکا یاد آئے گا (۲)
او کاکا، میری ٹھہری پردیسی مہمان۔ میری پیاری ماں، مجھے اپنا گھر یاد آئے گا
یہ آنگن یاد آئے گا؛ پیارا ماما یاد آئے گا۔ میرا ماما یاد آئے گا (۲)
او ماما، میں ٹھہری پردیسی مہمان۔ میری پیاری ماں، یہ آنگن یاد آئے گا
میں ٹھہری پردیسی مہمان۔ او پیاری ماں، مجھے اپنا گھر یاد آئے گا۔
یہ آنگن یاد آئے گا؛ پیارا ویرا یاد آئے گا۔ میرا بھائی یاد آئے گا (۲)
او ویرا، میں ٹھہری پردیسی مہمان۔ مجھے اپنا گھر یاد آئے گا
یہ آنگن یاد آئے گا، تیرا راستہ یاد آئے گا۔ مجھے سب کچھ یاد آئے گا (۲)
میں ٹھہری پردیسی مہمان، او پیاری ماں، مجھے اپنا گھر یاد آئے گا
میں ٹھہری پردیسی مہمان۔ جیجل، او پیاری ماں، یہ آنگن یاد آئے گا
میرا وقت یہاں پر گنتی کا، او پیاری ماں، مجھے اپنا گھر یاد آئے گا (۲)
یہ آنگن یاد آئے گا، تیرا راستہ یاد آئے گا۔ سب کچھ یاد آئے گا، گھر یاد آئے گا۔

PHOTO • Priyanka Borar

گیت کی قسم : لوک گیت

موضوع: شادی کے گیت

گیت نمبر: ۴

عنوان: انڈن جادھ پوندھا موکے، ولن جادھ پوندھا

دُھن: دیول مہتہ

گلوکار: جمعہ واگھیر، بھدریسر گاؤں، مُندرا۔ وہ ۴۰ سالہ ماہی گیر ہیں

استعمال کیے گئے ساز: ہارمونیم، ڈرم، بینجو

ریکارڈنگ کا سال: ۲۰۰۸، کے ایم وی ایس اسٹوڈیو

گجراتی ترجمہ: امد سمیجا، بھارتی گور

پریتی سونی، کے ایم وی ایس کی سکریٹری ارونا ڈھولکیا اور کے ایم وی ایس کے پروجیکٹ کوآڈینیٹر امد سمیجا کا ان کے تعاون کے لیے خاص طور پر شکریہ۔ اصل گیت کے گجراتی ترجمہ میں مدد کے لیے بھارتی بین گور کا تہ دل سے شکریہ۔

مترجم: محمد قمر تبریز

Pratishtha Pandya

பிரதிஷ்தா பாண்டியா பாரியின் மூத்த ஆசிரியர் ஆவார். இலக்கிய எழுத்துப் பிரிவுக்கு அவர் தலைமை தாங்குகிறார். பாரிபாஷா குழுவில் இருக்கும் அவர், குஜராத்தி மொழிபெயர்ப்பாளராக இருக்கிறார். கவிதை புத்தகம் பிரசுரித்திருக்கும் பிரதிஷ்தா குஜராத்தி மற்றும் ஆங்கில மொழிகளில் பணியாற்றுகிறார்.

Other stories by Pratishtha Pandya
Illustration : Priyanka Borar

ப்ரியங்கா போரர், தொழில்நுட்பத்தில் பல விதமான முயற்சிகள் செய்வதன் மூலம் புதிய அர்த்தங்களையும் வெளிப்பாடுகளையும் கண்டடையும் நவீன ஊடக கலைஞர். கற்றுக் கொள்ளும் நோக்கிலும் விளையாட்டாகவும் அவர் அனுபவங்களை வடிவங்களாக்குகிறார், அதே நேரம் பாரம்பரியமான தாள்களிலும் பேனாவிலும் அவரால் எளிதாக செயல்பட முடியும்.

Other stories by Priyanka Borar
Translator : Qamar Siddique

கமார் சித்திக்கி, பாரியில் உருது மொழிபெயர்ப்பு ஆசிரியராக இருக்கிறார். அவர் தில்லியை சார்ந்த பத்திரிகையாளர் ஆவார்.

Other stories by Qamar Siddique