ظلم و ستم، جنگ و جدال اور خون خرابے کے اِس دور میں، ہم اکثر عالمی امن کی باتیں کرنے لگتے ہیں۔ لیکن مقابلہ آرائی، لالچ، دشمنی، نفرت، اور تشدد کو اپنا شعار بنا چکی تہذیبوں کو یہ بات کیسے سمجھ میں آئے گی؟ میں جس جگہ سے تعلق رکھتا ہوں وہاں پر کم از کم ایسا کلچر کہیں بھی دیکھنے کو نہیں ملتا ہے۔ ہم آدیواسی بھی تہذیب کا مطلب سمجھتے ہیں، لیکن ہماری سمجھ دوسروں سے بالکل الگ ہے۔ ہمارے یہاں ایسا نہیں ہوتا کہ کوئی پڑھا لکھا انسان رات میں خاموشی سے گندگی پھیلا دے اور اگلے دن صبح کو کوئی اَن پڑھ آدمی اس گندگی کو صاف کرے۔ ہم اسے کوئی شائستگی یا تہذیب نہیں کہتے اور ایسی تہذیب سے خود کو دور رکھتے ہیں۔ ہم ندیوں کے کنارے رفع حاجت نہیں کرتے۔ ہم درختوں سے کچے پھل نہیں توڑتے۔ ہولی کا تہوار جب قریب آتا ہے، تو ہم کھیتوں میں ہل چلانا بند کر دیتے ہیں۔ ہم اپنی زمین کا بیجا استعمال نہیں کرتے، اور نہ ہی سال بھر اس سے لگاتار اناج پیدا کرنے کی امید رکھتے ہیں۔ ہم اس بات کا خیال رکھتے ہیں کہ زمین کو بھی سانس لینے کا کچھ وقت ملے، وہ بھی تازہ دم ہو سکے۔ ہم قدرت کی بھی اتنی ہی عزت کرتے ہیں جتنی انسانی زندگیوں کی۔

جتیندر وساوا کی آواز میں یہ نظم دیہولی بھیلی میں سنیں

پرتشٹھا پانڈیہ کی آواز میں یہ نظم انگریزی میں سنیں

اس لیے جنگل سے واپس نہیں آئے ہم

ہمارے اجداد کو تم نے

لاکشاگرہ میں جلا دیے

کتنوں کا انگوٹھا کاٹ لیا

کہیں تو بھائی بھائی کو لڑوایا مروایا

کہیں اپنے ہاتھوں اپنے گھر پھونکوائے

تمہاری خونی تہذیب کی خطرناک شکل

صاحب،

اس لیے جنگل سے واپس نہیں آئے ہم

درخت کا پکا ہوا پتہ، جس طرح آسانی سے گر جائے مٹی میں

یہی موت کا تصور ہے ہمارا

ہم دیوتاؤں کو آسمان میں نہیں دیکھتے

محسوس کرتے ہیں قدرت کے ہر رنگ میں

غیر جاندار کا تصور نہیں ہے ہماری زندگی میں

بلکہ قدرت ہی ہماری زندگی کی جنت ہے

قدرت کی خلاف ورزی زندگی کا جہنم ہے

آزادی ہماری زندگی کا مذہب ہے

تم نے غلامی کی جال کو مذہب کہہ دیا

تمہاری خونی تہذیب کی خطرناک شکل

صاحب،

اس لیے جنگل سے واپس نہیں آئے ہم

ہم زمینی فوج ہیں صاحب

اپنے وجود کے لیے

خود کو نہیں بچاتے ہم

پانی، جنگل، زمین، انسان، جانور

ہماری زندگی کی بنیاد ہیں یہ سارے

تم نے ہمارے اجداد کو

توپ کے منہ سے باندھ دیا

درختوں پر لٹکا کر نیچے آگ لگائی

پلٹن بنا کر ہماری ہمیں ہی مروایا

قدرتی طاقت کو ختم کرنے کے لیے

چور، لٹیرے، سور،  بنڈ خور

کیا کیا نہیں کہا ہم کو

کاغذ سے بھی تم ہم سب کو مار سکتے ہو

تمہاری خونی تہذیب کی خطرناک شکل

صاحب،

اس لیے جنگل سے واپس نہیں آئے ہم

تم نے اپنی زندگی کو بازار بنا دیا

پڑھے لکھوں کے پاس اپنی آنکھ نہیں رہی

صاحب تمہاری تعلیم

ہمارے وجود کو ہی بیچ دے گی

بازار میں کھڑا کرے گی ہم سب کو

ثقافتی تہذیب کے نام پر تم نے

ناشائستگی کے بڑے بڑے پہاڑ بنا لیے

ہم آدمی ایک دوسرے سے نفرت کریں

یہی تمہارے نئے دور کی تعمیر ہے؟

بندوق، بارود سے تم

عالمی امن قائم کرنا چاہتے ہو

تمہاری خونی تہذیب کی خطرناک شکل

صاحب،

اس لیے جنگل سے واپس نہیں آئے ہم

مترجم: محمد قمر تبریز

Poem and Text : Jitendra Vasava

குஜராத்தின் நர்மதா மாவட்டத்தில் உள்ள மஹுபாதாவைச் சேர்ந்த ஜிதேந்திர வாசவா, தெஹ்வாலி பிலி மொழியில் எழுதும் கவிஞர். ஆதிவாசி சாகித்ய அகாடமியின் (2014) நிறுவனத் தலைவரும், பழங்குடியினரின் குரல்களுக்காக அர்ப்பணிக்கப்பட்ட கவிதை இதழான லகராவின் ஆசிரியருமான இவர், ஆதிவாசி வாய்மொழி இலக்கியம் குறித்த நான்கு புத்தகங்களை வெளியிட்டுள்ளார். அவரது முனைவர் பட்ட ஆய்வு நர்மதா மாவட்டத்தைச் சேர்ந்த பில்களின் வாய்வழி நாட்டுப்புறக் கதைகளின் கலாச்சார மற்றும் புராண அம்சங்களில் கவனம் செலுத்துகிறது. PARI-ல் வெளியிடப்பட்ட கவிதைகள் அவரது வரவிருக்கும் முதல் கவிதைத் தொகுப்பின் ஒரு பகுதியாகும்.

Other stories by Jitendra Vasava
Painting : Labani Jangi

லபானி ஜங்கி 2020ம் ஆண்டில் PARI மானியப் பணியில் இணைந்தவர். மேற்கு வங்கத்தின் நாடியா மாவட்டத்தைச் சேர்ந்தவர். சுயாதீன ஓவியர். தொழிலாளர் இடப்பெயர்வுகள் பற்றிய ஆய்வுப்படிப்பை கொல்கத்தாவின் சமூக அறிவியல்களுக்கான கல்வி மையத்தில் படித்துக் கொண்டிருப்பவர்.

Other stories by Labani Jangi
Translator : Qamar Siddique

கமார் சித்திக்கி, பாரியில் உருது மொழிபெயர்ப்பு ஆசிரியராக இருக்கிறார். அவர் தில்லியை சார்ந்த பத்திரிகையாளர் ஆவார்.

Other stories by Qamar Siddique