એ કુંજ પક્ષીની જોડી

સ્ત્રી તેના પ્રિયતમથી દૂર રહી રહી પ્રિયતમની પડખે રહેવાની ઇચ્છા રાખે છે. અને હૃદયમાં, તેના માટે સાત સમંદર પાર કરવા તૈયાર છે, . પણ એ ઈચ્છા ફળીભૂત થાય ત્યાં સુધી શું - એની એક વિનંતી આ ગીતમાં છે:

નાયિકા નથી ઈચ્છતી કે એનો પ્રિયતમ એને ભૂલી જાય. એ તો કુંજ પક્ષીને મારવા જેવું પાપ થાય. કુંજ પક્ષી એ દર શિયાળામાં દૂરના સાઇબિરીયાથી કચ્છના શુષ્ક ઘાસના મેદાનોમાં ઊડી આવતા ડેમોઇસેલ ક્રેનનું સ્થાનિક નામ છે. આ પક્ષી જેની સાથે નાયિકા એક તાદાત્મ્ય અનુભવે છે એ કચ્છી લોક સંસ્કૃતિમાં એક પરિચિત, ખૂબ પ્રિય પક્ષી છે, જેનો ઘણો આદર થાય છે. અને કદાચ એટલે જ આટલી સહજતાથી એ સ્ત્રી પાત્રોની દુનિયામાં  પ્રવેશે છે, ક્યારેક એક મિત્ર, ક્યારેક વિશ્વાસુ સલાહકાર તરીકે, તો ક્યારેક એની ઓળખ અને આકાંક્ષાઓના રૂપક તરીકે પણ.

પ્રિયતમ એને વિશ્વાસ આપાવવા કરી શું શકે?  તો એ કહે છે કે એ એને માટે દાગીના ઘડાવી શકે- એક નાકની નથણી, વીંટી, એક ગળાનો હાર, પાયલની જોડી, ટીલડી અને આંગળીઓના મુઠીયા. અને દરેક પર એમના યુગ્મની ઉજવણી કરવા માટે કોતરાવે કુંજલ પક્ષીઓની એક જોડી. મુન્દ્રા તાલુકાના જુમા વાઘેરે સુંદર રીતે રજૂ કરેલું આ ગીત આ શ્રેણીમાં જોવા મળતા ‘પક્ષીવિષયક લોકગીતો’ પૈકીનો બીજો સુંદર નમૂનો છે.