ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଉରଙ୍ଗାବାଦ୍‌ ଟାଉନ୍‌ ସୀମାରେ ଓ ଏହାସହିତ ମିଶି ରହିଥିବା ଚିକାଲ୍‌ଥାନା ଗ୍ରାମରେ, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦିଙ୍କ କ୍ୟାସ୍‌ଲେସ୍‌ ଅର୍ଥନୀତିର ସ୍ୱପ୍ନ ବାସ୍ତବରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିବା ମନେହୁଏ । କାହାରି ପାଖରେ ନଗଦ ରାଶି ନାହିଁ । ବ୍ୟାଙ୍କ ନୁହେଁ କିମ୍ବା ଏଟିଏମ୍‌ ନୁହେଁ ଓ ଏମିତିକି ଲୋକମାନେ ଏହା ଭିତରେ ଓ ଏହାର ଚାରି ପାଖରେ ନିରାଶରେ ଧାଡି ବାନ୍ଧି ଠିଆ ହେଉନାହାନ୍ତି । ଏପରିକି ବ୍ୟାଙ୍କ ବାହାରେ ଭ୍ୟାନ୍‌ ଭିତରେ ବସିଥିବା ପୋଲିସ୍‌ମାନଙ୍କ ପାଖରେ ମଧ୍ୟ କିଛି ନାହିଁ ।

କିନ୍ତୁ ଆନନ୍ଦିତ ହୁଅନ୍ତୁ । ସେମାନେ ଅତି ଶୀଘ୍ର ସେମାନଙ୍କ ଆଙ୍ଗୁଠିରେ କାଳି ଚିହ୍ନ ଲାଗିଥିବା ଦେଖିବାକୁ ପାଇବେ ।

ଚାରିପାଖରେ ପାଚେରୀ ଘେରା ଅଉରଙ୍ଗାବାଦ୍‌ ସହରର ସାହାଗଞ୍ଜ୍‌ ଠାରେ ଥିବା ଷ୍ଟେଟ୍‌ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ୍‌ ହାଇଦରାବାଦ(ଏସ୍‌ବିଏଚ୍‌)ରେ, ସମଭାବେ ନିରାଶ  ବ୍ୟାଙ୍କ ଷ୍ଟାଫ୍‌ ସେମାନଙ୍କ ଦରିଦ୍ର ଗ୍ରାହକଙ୍କ ସହାୟତା କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରବଳ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିବା ଦେଖିପାରିବେ । ସେଠାରେ ଓ ଟାଉନ୍‌ରେ ଥିବା ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବ୍ୟାଙ୍କରେ, କୋଟି କୋଟି ଟଙ୍କାର ମଳିଆ ନୋଟ୍‌, ୫୦ଟଙ୍କା ଓ ୧୦୦ଟଙ୍କାର ନୋଟ୍‌ମାନ- ଯାହାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନଷ୍ଟ କରିବା ପାଇଁ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ପଠାଯିବାକୁ ଅଛି- ତାହା ବାଣ୍ଟିବା ପାଇଁ ପୁଣିଥରେ ଅଣାଯାଇଛି ।

PHOTO • P. Sainath

ପାଚେରୀଘେରା ଅଉରଙ୍ଗାବାଦ୍‌ରର ସାହାଗଞ୍ଜଠାରେ , ଲମ୍ବା ଧାଡି  ଓ ଳ୍ପ ଉତ୍ସାହ

“ଆମ ପାଖରେ ଆଉ କଣ ବିକଳ୍ପ ଅଛି ?” ଏହି ବ୍ୟାଙ୍କରେ କାମ କରୁଥିବା ଲୋକମାନେ ପଚାରୁଛନ୍ତି । “ବର୍ତ୍ତମାନ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ପ୍ରକୃତ ଆବଶ୍ୟକତା ହେଉଛି ଅଳ୍ପ ମୂଲ୍ୟର ଟଙ୍କା । “ସେମାନଙ୍କ ସମସ୍ତ କାମ ଓ ନେଣଦେଣ ବର୍ତ୍ତମାନ ଠପ୍‌ ହୋଇଯାଇଛି । “ଆମେ ଏକ ରବିବାର ଦିନ, ଭିତରେ ଷ୍ଟାଫ୍‌ମାନଙ୍କ ସହିତ ଯେତେବେଳେ କଥା ହେବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲୁ, ସେତେବେଳେ, ଜାଭିଦ୍‌ ହୟାତ୍‌ ଖାନ୍‌, ଜଣେ କ୍ଷୁଦ୍ର ବିକାଳି, ବ୍ୟାଙ୍କ ସାମନାରେ ଲମ୍ବିଥିବା ପ୍ରାୟ ଏକ କିଲୋମିଟର୍‌ ଲମ୍ବ ଧାଡିରୁ ବାହାରି ଆମପାଖକୁ ଆସିଲେ । ସେ ଆମକୁ ତାଙ୍କ ଝିଅ ରସେଦା ଖାତୁନ୍‌ର ବାହାଘରର ନିମନ୍ତ୍ରଣ କାର୍ଡ ଦେଲେ ।

“ମୋ ଆକାଉଣ୍ଟରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସର୍ବମୋଟ ଟ ୨୭,୦୦୦ଙ୍କା ଅଛି, “ସେ କହିଲେ । “ଆସନ୍ତା ତିନି ସପ୍ତାହ ପରେ ହେବାକୁ ଥିବା ମୋର ଝିଅର ବାହାଘର ପାଇଁ କେବଳ ୧୦,୦୦୦ଟଙ୍କା ଉଠାଣ କରିବା ପାଇଁ ଚାହୁଁଛି ।  ମୋତେ ଏତିକି ଟଙ୍କା ଉଠାଇବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଉ ନାହିଁ । “ସେ ପୂର୍ବଦିନ ୧୦,୦୦୦ ଟଙ୍କା ଉଠାଇନେବା ପରେ ବ୍ୟାଙ୍କ ତାଙ୍କୁ ଆଉ ଟଙ୍କା ଉଠାଇବାଠାରୁ ନିବୃତ୍ତ ରଖିଛି, ଯଦିଓ ଆଜି ମଧ୍ୟ ସେ ସେହି ସମପରିମାଣର ଟଙ୍କା ଉଠାଇପାରିବେ । କାରଣ, ଏହି ସର୍ପିଳ ଧାଡିର ଚାହିଦା ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ ପାଖରେ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଅର୍ଥ ବୋଲି ସେମାନେ ଜାଣି ପାରିଛନ୍ତି । ଏବଂ ସେହି ଧାଡିରେ ଠିଆ ହୋଇଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସେମାନେ ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ଦେଇପାରିବେ ବୋଲି ଆଶା ରଖିଛନ୍ତି । ବର୍ତ୍ତମାନ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କିଛି ଲୋକ ଖାନକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି । ସେମାନେ ଏହା କହିଲେ ଯେ, ଏହି ଅର୍ଥ, ଯାହା ତାଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅଛି, ତାହା ସେ ନିଜ ଝିଅର ବାହାଘର ପାଇଁ କରିଥିବା ଫିକ୍ସ ଡିପୋଜିଟ୍‌ ଭାଙ୍ଗିବା ଯୋଗୁ ଆସିଛି ।

PHOTO • P. Sainath

ଜାଭେଦ୍‌ ହୟାତ୍‌ ଖାନ୍‌ଙ୍କ ଝିଅ ବାହାଘର କେବଳ ତିନି ସପ୍ତାହ ପରେ ଥିବାରୁ ସେ ଟଙ୍କା ଉଠାଣ କରିବାପାଇଁ ଖୁବ୍‌ବ୍ୟସ୍ତ ହେଉଥିଲେ

ଯେପରି ଅନେକ ଲେଖକ, ବିଶ୍ଳେଷକ ଓ ଆଧିକାରିକ ରିପୋର୍ଟରେ କୁହାଯାଇଛି, ଭାରତୀୟ କଳା ଅର୍ଥନୀତିର ଏକ ମୋଟା ଅଂଶ ବୁଲିୟନ୍‌, ବେନାମି ଭୂମି ଡିଲ ଓ ବିଦେଶି ପୁଞ୍ଜି ଆକାରରେ ରଖାଯାଇଛି । ଜେଜେମାଙ୍କ ସେହି ପୁରୁଣା ଓକ୍‌ ଆଲମାରୀ ଭିତରେ ଟଙ୍କା ବିଡା ଆକାରରେ ନୁହେଁ । ଏକଥା ଭାରତରେ ଓ ବିଦେଶରେ କଳାଧନ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିବାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ୨୦୧୨ର ଏକ ରିପୋର୍ଟରେ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ୍‌ ବୋର୍ଡ ଅଫ୍‌ ଡାଇରେକ୍ଟ ଟ୍ୟାକ୍ସେସ୍‌ର ଚ୍ୟାର୍‌ମେନ୍‌ କହିଥିଲେ । ଏହି ରିପୋର୍ଟରେ ଏହା ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଥି ଯେ (୧୪, ଭାଗ II,୯.୧) ଅତୀତରେ ୧୯୪୬ ଓ ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ବିମୁଦ୍ରାକରଣ ଦୁଇଥର “ଶୋଚନୀୟ ଭାବେ ବିଫଳ ହୋଇଛି” । ତଥାପି, ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି ସରକାର ଏହାର ପୁନରାବୃତ୍ତି କରିଛି । ‘ମୋଦି ମାଷ୍ଟର୍‌ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍‌’ ହେଉଛି କିଛି ବଛା ବଛା ଆଙ୍କର୍‌ ଓ ଟେଲିଜଗତରର ଅନ୍ୟ ବିଦୂଷକମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏକ ଅବିଶ୍ୱସନୀୟ ନିର୍ବୋଧ ଗତିବିଧି ପାଇଁ କୌଶଳ କ୍ରମେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଏକ ଶବ୍ଦ, ଯାହାର ପ୍ରଚଳନ ଯୋଗୁ ଗ୍ରାମଗୁଡିକରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଓ ଦୁଃଖ ଖେଳିଯାଇଛି । ଯଦି କୌଣସି ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍‌ ହୋଇଛି. ତବେ ଏହା ଗ୍ରାମୀଣ ଅର୍ଥନୀତିର ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡ ପାଇଁ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଦାୟକ ହୋଇଛି ।

ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରୀ ଅରୁଣ ଜେଟଲି ଓ ତାଙ୍କ ଦଳର ସହକର୍ମୀମାନେ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍‌ରୁ ଆରୋଗ୍ୟ ଲାଭ  ହେବା ପାଇଁ ୨-୩ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅସୁବିଧା ହେବ ବୋଲି କହି ପ୍ରଥମେ ଏ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଆଲୋଚନା ବନ୍ଦ କରିଦେଲେ, ତାପରେ ଡ. ଜେଟ୍‌ଲି ଏହି ସମୟ ଅବଧି ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ୨-୩ ସପ୍ତାହ ବୋଲି କହିଲେ । ଠିକ୍‌ ଏହାପରେ ତାଙ୍କର ବରିଷ୍ଠ ସର୍ଜନ୍‌, ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦି, କହିଲେ ଯେ ରୋଗୀ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ସୁସ୍ଥ ହେବାପାଇଁ ୫୦ଦିନ ଆବଶ୍ୟକ । ଏହି ଧାରାରେ ଚିକିତ୍ସିତ ହୋଇ ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମେ ୨୦୧୭ରେ ପଦାର୍ପଣ କରିସାରିଛେ । ଇତିମଧ୍ୟରେ, ଦେଶରେ କେତେ ଲୋକ ଧାଡିରେ ଠିଆ ହୋଇ ଅପେକ୍ଷା କରିବାଯୋଗୁ ମରିସାରିଲେଣି ତାହା ଆମକୁ ଜଣାନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଦିନ ବଢିବାରେ ଲାଗିଛି ।

“ନାସିକ୍‌ ଜିଲ୍ଲାର ଲାସାଲ୍‌ଗାଁରେ, କୃଷକମାନେ ଅର୍ଥ ଅଭାବ ଯୋଗୁ ପିଆଜ ବଜାର ବନ୍ଦ କରିଦେଇଛନ୍ତି,” ବୋଲି ସାପ୍ତାହିକ ଖବର କାଗଜର ସମ୍ପାଦକ ନିଶିକାନ୍ତ ଭାଲେରାଓ କହିଛନ୍ତି । “ବିଦର୍ଭ ଓ ମରାଠ୍‌ୱାଡାରେ, କାର୍ପାସ୍‌ ମୂଲ୍ୟ କ୍ୱିଣ୍ଟାଲ୍‌ ପିଛି ୪୦ପ୍ରତିଶତ ହାରରେ ଦ୍ରୁତଗତିରେ କମ୍‌ ହୋଇଛି । “ଅଳ୍ପ କିଛି ନେଣଦେଣକୁ ବାଦ୍‌ଦେଲେ, ବିକ୍ରି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଠପ୍‌ ହୋଇଯାଇଛି । “କାହା ପାଖରେ କିଛି ଅର୍ଥ ନାହିଁ । କମିଶନ୍‌ ଏଜେଣ୍ଟ, ଉତ୍ପାଦକ ଓ କ୍ରେତା, ସମସ୍ତେ ସମପରିମାଣରେ ଗମ୍ଭୀର ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଛନ୍ତି” ବୋଲି ନାଗ୍‌ପୁର୍‌ରେ ଦ ଟେଲିଗ୍ରାଫ୍‌ରେ ସାମ୍ବାଦିକ ଭାବେ କାମ କରୁଥିବା ଜୟଦିପ ହାର୍ଦ୍ଦିକର୍‌ କହିଛନ୍ତି । “ଗ୍ରାମୀଣ ଶାଖାରେ ଚେକ୍‌ ଜମା କରିବା ସବୁବେଳେ କଷ୍ଟଦାୟକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ହୋଇଥିବା ବେଳେ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଅର୍ଥ ଉଠାଣ ମଧ୍ୟ ଅପ୍ରୀତିକର ଅନୁଭୂତି ପାଲଟିଛି ।

ତେବେ, କେବଳ ଅଳ୍ପ କିଛି କୃଷକ ଚେକ୍‌ ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବେ । ତାହାହେଲେ, ନିଜର ସ୍ୱପ୍ନ ସାକାର କରିବା ପାଇଁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିବା ସେମାନଙ୍କ ପରିବାର ବର୍ଗ କିଭଳି ଭାବେ ସେମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବେ ? ଆହୁରି ଅନେକଙ୍କ ପାଖରେ ସକ୍ରିୟ ବ୍ୟାଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟଟିଏ ମଧ୍ୟ ନାହିଁ ।

ଏହି ରାଜ୍ୟର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟାତ୍ତ ବ୍ୟାଙ୍କର ୯୭୫ଟି ଶାଖା ସାରା ଦେଶରେ ରହିଛି । ଏହାମଧ୍ୟରୁ, ୫୪୯ରେ ନିରାଶା ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମୂଲ୍ୟର ମୁଦ୍ରା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉ ନାହିଁ । ଅଚଳ ହୋଇଯାଇଥିବା ସେହି ଏଟିମ୍‌ଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ରହିଛି । “ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ପୁଞ୍ଜି ଜମା କରାଯାଏ, ନଗଦ ରାଶିର ଅର୍ଥ କିଛି ନୁହେଁ”  ବୋଲି ଦାବି କରିବା ହେଉଛି ବିଶେଷ ଭାବେ ଏହାର ପ୍ରଭାବକୁ ------------ । ଏହା କଣ ସତ? ଏହା ସବୁକିଛି ଅଟେ ।

ନିମ୍ନସ୍ତରରେ ନେଣଦେଣ ବହୁଳଭାବେ ନଗଦ ରାଶି ଜରିଆରେ ହୋଇଥାଏ । ସପ୍ତାହକ ମଧ୍ୟରେ ଅଳ୍ପ ମୂଲ୍ୟର ମୁଦ୍ରା ବ୍ୟାଙ୍କରେ ନପହଞ୍ଚିଲେ ଏଠାରେ ଲୋକମାନେ ଆଇନ୍‌ ହାତକୁ ନେବା ସମ୍ଭାବନା ରହିଥିବା ବ୍ୟାଙ୍କ କର୍ମଚାରୀମାନେ ଆଗୁଆ ଜାଣିପାରି

ଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟମାନେ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ବହୁ ଆଗରୁ ଏହି ସମସ୍ୟା ରହିଛି, ଏଣୁ କିଛି ଟଙ୍କା ଆସିଗଲେ ମଧ୍ୟ ଏହି ସମସ୍ୟା ଦୂର ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।

ଆଉରଙ୍ଗାବାଦ୍‌ରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ଧାଡିରେ ଥିବା ପର୍‌ଭେଜ୍‌ ପଠାଣ, ଜଣେ ନିର୍ମାଣ ସୁପର୍‌ଭାଇଜର୍‌, କୁହନ୍ତି, ତାଙ୍କର ଶ୍ରମିକମାନେ ଅତିଶୀଘ୍ର ଉତ୍ତେଜିତ ହୋଇଯିବେ ବୋଲି ଭାବି ସେ ଭୟଭୀତ ହେଉଛନ୍ତି। “ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିବା କାମ ବାବଦକୁ ସେମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ପାରିଶ୍ରମିକ ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ-ସେ କହିଲେ । “କିନ୍ତୁ ମୁଁ ନଗଦ ରାଶି ଛୁଇଁପାରିବି ନାହିଁ । ଚିକଲ୍‌ଥାନା ଗ୍ରାମର ରୟିସ୍‌ ଅଖ୍‌ତାର ଖାନ କୁହନ୍ତି ସେ ଓ ତାଙ୍କ ଭଳି ଅନ୍ୟ ଅଳ୍ପ ବୟସ୍କ ମା’ମାନେ ସେମାନଙ୍କ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଠିକ୍‌ ସମୟରେ ଖାଦ୍ୟ ଖୁଆଇବାନେଇ ସମସ୍ୟା ବଢିବାରେ ଲାଗିଛି । ସେମାନେ କେତେବେଳେ କରନ୍ତି, “ଅତି ବିଳମ୍ବରେ, କାରଣ ଆମେମାନେ ଆମ ଦିନର ଅଧିକ ସମୟ ଏହି ଧାଡିରେ ବିତଉଛୁ । ପିଲାମାନଙ୍କ ଖାଇବା ସମୟ ଗଡିଗଲା ପରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଅନେକ ଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭୋକିଲା ରହିବାକୁ ପଡୁଛି” ।

ଧାଡିରେ ରହିଥିବା ଅଧିକାଂଶ ମହିଳା କୁହନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଆଉ ୨-୪ଦିନ ଚଳିଲା ଭଳି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ସାମାନ ଅଛି । କ୍ୟାସ୍‌ ଫ୍ଲୋ ସମସ୍ୟା ସେହି ସମୟ ଅବଧି ମଧ୍ୟରେ କାଳେ ସମାଧାନ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ, ଏହା ଭାବି ସେମାନେ ଭୟଭୀତ ହେଉଛନ୍ତି । ଓଃ, ଏପରି ହେବ ନାହିଁ ।

କୃଷକ, ଭୂମିହିନ ଶ୍ରମିକ, ଘରୋଇ କାମବାଲା, ପେନ୍‌ସନ୍‌ଧାରୀ, କ୍ଷୁଦ୍ର ବ୍ୟବସାୟୀ, ଏହି ସମସ୍ତ ଓ ଅନ୍ୟ ଦଳଗୁଡିକ ବିଶେଷ ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଛନ୍ତି । କାମ ପାଇଁ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଭଳି ଅନେକ ପାରିଶ୍ରମିକ ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ଧାର ଆଣି, ଋଣଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଯିବେ । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ, ଖାଦ୍ୟ କିଣିବା ପାଇଁ । “କମିବା ବଦଳରେ ଆମର ଧାଡି ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଦିନ ବଢିବାରେ ଲାଗିଛି’’ ବୋଲି ଏସ୍‌ବିଏଚ୍‌ ଅଉରଙ୍ଗାବାଦ୍‌ର ଷ୍ଟେସନ୍‌ ରୋଡ୍‌ ଶାଖାର କର୍ମଚାରୀ କହିଛନ୍ତି । ଏଠାରେ ଥିବା କେତେକ କର୍ମଚାରୀ ଏହି ବିଶାଳ ଓ ଧୀରେ ଧୀରେ ଉତ୍ତେଜିତ ହେଉଥିବା ଲୋକଙ୍କ  ଧାଡିର ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ଦୂର କରିବାରେ ଲାଗିଛନ୍ତି । ଆଇଡି ଓ ଅନ୍ୟ ସବିଶେଷର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିପାଦନ ପାଇଁ ପଠାଯାଇଥିବା ସଫ୍ଟୱେର୍‌ରେ ତ୍ରୁଟି ରହିଥିବା ଜଣେ କର୍ମଚାରୀ ଜଣାଇଛନ୍ତି ।

ଲୋକମାନେ ଦୁଇଟି ୨,୦୦୦ଟଙ୍କା ବିନିମୟରେ ସର୍ବାଧିକ ୫୦୦ ଟଙ୍କାର ଆଠଟି ନୋଟ୍‌ ବା ୧,୦୦୦ଟଙ୍କାର ଚାରିଟି ନୋଟ୍‌ ନେଇପାରିବେ । ଏହା ଏକ-କାଳୀନ ନେଣଦେଣ । ହଁ, ଯଦି ଆପଣ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦିନ ମଧ୍ୟ ଏହାର ନକଲ କରିବେ, ତେବେ ଆପଣ ଝୁଣ୍ଟିବା ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି । କିନ୍ତୁ ଆପଣ ଚାହିଁଲେ ଏପରି କରିପାରିବେ । ଏପରି କରିବା ପାଇଁ ଆପଣ କେବଳ ଏକ ଭିନ୍ନ ଆଇଡି ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ । ଯଦି ଆଜି ଆପଣ ଆପଣଙ୍କ ଆଧାର କାର୍ଡ ବ୍ୟବହାର କରିଛନ୍ତି, ତେବେ ପରଦିନ ଆପଣଙ୍କ ପାସ୍‌ପୋର୍ଟ ନିଜ ସାଥିରେ ଆଣନ୍ତୁ ଓ ତାପରେ ଆପଣଙ୍କ ପ୍ୟାନ୍‌ କାର୍ଡ, ଏପରିଭାବେ ଧରାନପଡି ଆପଣ ଆପଣଙ୍କ ନେଣଦେଣ କାମ ବାରମ୍ବାର କରିପାରିବେ ।

PHOTO • P. Sainath

ହତୋତ୍ସାହିତ ଜନସାଧାରଣ ଷ୍ଟେଟ୍‌ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ୍‌ ହାଇଦରାବାଦ୍‌ର ସାହାଗଞ୍ଜ ଶାଖା ଭିତରକୁ ବହୁସଂଖ୍ୟାରେ ପ୍ରବେଶ କରୁଛନ୍ତି । ବାହାରେ , ଏକ କିଲୋମିଟର୍‌ ଲମ୍ବା ଧାଡି

ତେବେ, ଅତି ଅଳ୍ପ ସଂଖ୍ୟକ ଲୋକ ପ୍ରକୃତରେ ଏହିପରି କରିଛନ୍ତି । ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଏହା ବିଷୟରେ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଏହି ବାତୁଳତା ଉପରେ ଆଧାରିତ। ଏଣୁ, ଧାଡିରେ ରହିଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କ ଆଙ୍ଗୁଠିକୁ ଲିଭେଇ ହେଉନଥିବା କାଳିରେ ଚିହ୍ନିତ କରିବାପାଇଁ (ବିନିମୟ ପରେ) ସରକାର ନିଷ୍ପତି ନେଇଛନ୍ତି, ଯେପରି ଭୋଟ୍‌ ସମୟରେ କରାଯାଏ । ତେବେ ଏପରି ଡାହାଣ ହାତର ଆଙ୍ଗୁଠିରେ କରାଯିବ ଯାହାଫଳରେ କେତେକ ରାଜ୍ୟରେ ହେବାକୁ ଥିବା ଉପ-ନିର୍ବାଚନରେ ଲୋକମାନେ ଭୋଟ୍‌ ଦେଲେ ମଧ୍ୟ କୌଣସି ଭ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି ହେବନାହିଁ ।

“ସରକାର କି ପ୍ରକାରର ଆଦେଶ ବା ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେବେ, ସେ ନେଇ ଚିନ୍ତା କରନ୍ତୁ ନାହିଁ” ବୋଲି ଷ୍ଟେସନ୍‌ ରୋଡ୍‌ ଛକରେ ଆର୍‌.ପାଟିଲ୍‌ ନାମକ ଜଣେ କ୍ଷୁଦ୍ର କଣ୍ଟ୍ରାକ୍ଟର କହିଛନ୍ତି । “ସତ କଥା ହେଉଛି ଅଧିକାଂଶ ଡାକ୍ତରଖାନା ଓ ଔଷଧ ଦୋକାନୀ ୫୦୦ ବା ୧୦୦୦ଟଙ୍କା ନୋଟ୍‌ ଗ୍ରହଣ କରୁନାହାନ୍ତି । “ତାଙ୍କ ପାଖରେ ଠିଆ ହୋଇଥିଲେ ସୟଦ୍‌ ମୋଦକ, ଜଣେ କାଠ ମିସ୍ତ୍ରୀ, ଯିଏ ଗମ୍ଭୀରଭାବେ ଅସୁସ୍ଥ ଥିବା ନିଜର ଜଣେ ସମ୍ପର୍କୀୟଙ୍କ ଜୀବନ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଗୋଟିଏ କ୍ଲିନିକରୁ ଅନ୍ୟ ଏକ କ୍ଲିନିକ୍‌କୁ ଯାଇଥିଲ । ସେ କହିଲେ, ସବୁସ୍ଥାନରେ ଆମକୁ ମନା କରିଦେଲେ । କେଉଁଠି ସେମାନେ ୨୦୦୦ଟଙ୍କା ନୋଟ୍‌ ଗ୍ରହଣ କରୁନଥିବା କହିଲେ ବା ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ ଖୁଚୁରା ପଇସା ଦେବା ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଅର୍ଥ ନାହିଁ ବୋଲି କହିଲେ ।

ଇତିମଧ୍ୟରେ, ସମସ୍ତଙ୍କ ନଜର ଏବେ ନାସିକ ଉପରେ ରହିଛି ଯେଉଁଠାରୁ ନୂଆ-ପ୍ରିଣ୍ଟ ହୋଇଥିବା ଟଙ୍କା ବାହାରିବ- ସାରା ଭାରତରେ । ନା, ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କେହି ମଧ୍ୟ ପାଇନାହାନ୍ତି କିନ୍ତୁ ଏଠାରେ ଘଟୁଥିବା ଘଟଣା ଉପରେ ସମସ୍ତଙ୍କର ଆଶା ରହିଛି । ଏହି ସ୍ଥାନ ଉପରେ ନଜର ରଖନ୍ତୁ ।

ଅନୁବାଦ: ଓଡ଼ିଶାଲାଇଭ୍‍

ਪੀ ਸਾਈਨਾਥ People’s Archive of Rural India ਦੇ ਮੋਢੀ-ਸੰਪਾਦਕ ਹਨ। ਉਹ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਦਿਹਾਤੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂ-ਬ-ਰੂ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ। Everybody Loves a Good Drought ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਅਮਰਤਿਆ ਸੇਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲ (famine) ਅਤੇ ਭੁੱਖਮਰੀ (hunger) ਬਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਮਹਾਂ ਮਾਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।

Other stories by P. Sainath
Translator : OdishaLIVE

This translation was coordinated by OdishaLIVE– a dynamic digital platform and creative media and communication agency based out of Bhubaneswar. It handles news, audio-visual content and extends services in the areas of localization, video production and web & social media.

Other stories by OdishaLIVE