ডাল হ্ৰদৰ ১৫ নং ঘাটৰ এখন কাঠৰ বেঞ্চত নীৰৱে বহি আছে গুলজাৰ আহমেদ ভাট। শ্ৰীনগৰৰ আন শিকাৰা চলোৱা লোকৰ দৰে তেওঁ দুই আগস্তৰ পৰা শিকাৰৰ কোনো গ্ৰাহক পোৱা নাই। যেতিয়াই জম্মু আৰু কাশ্মীৰৰ প্ৰশাসনে পৰ্যটকক অতি শীঘ্ৰে কাশ্মীৰ উপত্যকা এৰি যাবলৈ ক’লে, তেতিয়াৰ পৰা শিকাৰা নিৰ্ভৰ জীৱন অচল হৈ পৰে। ‘আমাৰ জীৱন অনিশ্চিত হৈ পৰে। ইয়াত কটোৱা ১৮ বছৰত সকলো পৰ্যটকে একেলগে যাত্ৰা বাতিল কৰা দেখা নাছিলো,’ এইদৰে আক্ষেপ প্ৰকাশ কৰে ৩২ বছৰীয়া গুলজাৰে।
যোৱা ১০ অক্টোবৰত যেতিয়া চৰকাৰে নিষেধাজ্ঞা প্ৰত্যাহাৰ কৰে, তাৰ পাছত শিকাৰাত দুই-এজন গ্ৰাহক পোৱা গৈছে। সেইসকলে ট্ৰেভেল এজেণ্ট আনিছে আৰু তেওঁলোকে বিৰাট দৰদাম কৰে। ‘গ্ৰাহকজনে যদি ট্ৰেভেল এজেণ্টৰ সহায় নোলোৱাকৈ পোনে পোনে আমাৰ ওচৰলৈ আহে, আমি ডাল হ্ৰদত শিকাৰাৰে এঘণ্টা নৌকাবিহাৰ কৰোৱাৰ বাবদ ৬০০ টকা (অনুমোদিত চৰাকাৰী ভাড়া) লওঁ। কিন্তু গ্ৰাহকজন এজেণ্টৰ জড়িয়তে আহিলে আমাক মাত্ৰ ২৫০ টকা দিয়ে। সময় বৰ বেয়া চলিছে কাৰণে আমি তেনে গ্ৰাহকক ঘুৰাই নপঠিয়াও,’ ৪২ বৰ্ষীয় শিকাৰা চালক মেহৰাজ-উদ-দিন পাক্টোৱে এইদৰে কয়। নৱেম্বৰলৈকে তেওঁ গ্ৰাহকৰ অপেক্ষাত ৰৈ আছে। এতিয়াও তেওঁ আশা, অলপ উপাৰ্জন কৰিব পাৰিলে শীতকালটোত পৰিয়ালটোক পোহপাল দিব পাৰিব।
শিকাৰা কেতিয়াবা গৰাকীয়ে নিজে চলায় বা আনক এটা চিজনৰ বাবে ৩০ হাজাৰ টকাত ভাড়া দিয়ে। ছমহীয়া পৰ্যটনৰ কালচোৱাত এজন শিকাৰাৱালাই ২ লাখৰ পৰা ২.৫ লাখ টকা উপাৰ্জনৰ আশা কৰিব পাৰে। শিকাৰাৰ ভাড়া আৰু আন খৰছৰ পিছত তেওঁৰ হাতত থাকিব ১ লাখ ৮০ হাজাৰ টকা। সেই টকাৰে গোটেই বছৰ চলিব লাগিব। অৰ্থাৎ মাহে পোন্ধৰ হাজাৰ খৰছ কৰিব পাৰিব। পৰ্যটক নথকা ছটা মাহত শিকাৰা চালকসকলৰ কাম নোহোৱা হয়। সুবিধা পালেই আন যিকোনো কাম কৰে বা হ্ৰদৰ মাছ ধৰি বিক্ৰী কৰে বা নিজে খায়।
সাধাৰণতে কাশ্মীৰ উপত্যকাত মে’ মাহৰ পৰা অক্টোবৰ মাহ পৰ্যন্ত পৰ্যটন চলে। নৱেম্বৰৰ প্ৰথম সপ্তাহৰ পৰা আৰু এই বছৰ আগতীয়াকৈ বৰফ পৰা বাবে শিকাৰাৰ গ্ৰাহকৰ সংখ্যা একেবাৰে কম হ’বলৈ ধৰে। যোৱা বছৰ (২০১৮) পৰ্যটনৰ বাবে ৮.৫ লাখ পৰ্যটক কাশ্মীৰ উপত্যকালৈ আহিছিল- ভাৰতীয়ৰ লগতে বিদেশী পৰ্যটকো আহিছিল। চলিত বৰ্ষৰ পৰ্যটকৰ সংখ্যা কিমান সেয়া স্পষ্ট নহয়।
ডাল হ্ৰদকে ধৰি কাশ্মীৰৰ বিভিন্ন জলাশয়ত চলা ৪৮০০ শিকাৰাবোৰে এইবাৰ যোৱা আগস্তৰ পৰা ভীষণ লোকচানৰ মুখামুখি হয়। নিখিল জম্মু আৰু কাশ্মীৰ টেক্সি শিকাৰা মালিক সন্থা নিখিল জম্মু আৰু কাশ্মীৰ শিকাৰা শ্ৰমিক সন্থাৰ সভাপতি ৬০ বছৰ বয়সীয়া ৱালি মহম্মদ ভাটে কয়। ‘ডাল হ্ৰদৰ লগতে নিগীন হ্ৰদ, মানসবল হ্ৰদ আৰু ঝিলম নদীত চলা ৯৬০ খন হাউছবোটৰ গৰাকীসকলৰো একেই অৱস্থা,’ আব্দুৰ ৰছিদ কাল্লু কাশ্মীৰ হাউছ বোটৰ মালিক সন্থাৰ সাধাৰণ সম্পাদক।
৩৭ টা ঘাট আৰু কেইটামান ক্ষুদ্ৰ আস্থান থকা ডাল হ্ৰদৰ শিকাৰাচালকে এই বছৰত কমেও ৮ কোটি টকাৰ লোকচান ভৰিছে। এয়া ভাটৰ হিচাপ। কিছুমান লোকে ঋণৰ ধনেৰে শিকাৰা ক্ৰয় কৰে। এখন নতুন শিকাৰাৰ দাম প্ৰায় ১.৫ লাখ টকা। এতিয়া ঋণৰ ধন পৰিশোধ কৰিব নোৱাৰা হ’ল। কিছুমান লোকে ঋণদাতাৰ চাপ সহ্য কৰিব নোৱাৰি ঋণৰ ধন ঘুৰাই দিবলৈ শিকাৰা বিক্ৰী কৰি দিছে। যিসকলৰ জীৱিকা কেৱল শিকাৰাৰ ওপৰতে নিৰ্ভৰশীল, সেইসকলৰ বাবে চৰকাৰে কোনো ক্ষতিপুৰণ দিয়াৰ আঁচনি গ্ৰহণ কৰা নাই।
অনুবাদঃ পংকজ দাস