ਮੈਂ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਉੱਥੇ ਅੱਪੜ ਗਿਆਂ; ਜਿਸ ਵੇਲ਼ੇ ਮੈਂ ਪਹੁੰਚਿਆਂ ਦੁਪਹਿਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।

ਮੈਂ ਵਾਲੰਟੀਅਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਟੀਮ ਨਾਲ਼ ਚੇਨਈ ਤੋਂ ਵਾਇਨਾਡ ਦੇ ਰਾਹ ਜਾ ਪਿਆ। ਸਾਨੂੰ ਅਜਨਬੀਆਂ ਤੋਂ ਲਿਫ਼ਟ ਲੈਣੀ ਪਈ ਕਿਉਂਕਿ ਬੱਸਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ।

ਹਾਦਸੇ ਵਾਲ਼ੀ ਥਾਂ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਾਂਗ ਸੀ। ਐਂਬੂਲੈਂਸਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਲੋਕ ਵੱਡੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਭਾਲ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਚੂਰਾਮਾਲਾ, ਅਟਾਮਾਲਾ ਅਤੇ ਮੁੰਡਕਾਈ ਦੇ ਕਸਬੇ ਜਿਓਂ ਤਬਾਹ ਹੀ ਹੋ ਗਏ। ਉੱਥੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਕੋਈ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭੁੱਬਾਂ ਡੂੰਘੀ ਉਦਾਸੀ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਈਆਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਕ-ਅੰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਵੀ ਨਾ ਪਛਾਣ ਸਕੇ।

ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਮਲਬੇ ਅਤੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਢੇਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਏ। ਰਾਹਤ ਕਰਮੀ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਡਾਂਗਾਂ ਲੈ ਕੇ ਕੰਢਿਓ ਕੰਢੀ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿਤੇ ਉਹ ਚਿੱਕੜ ਵਿੱਚ ਨਾ ਧੱਸ ਜਾਣ। ਮੇਰੀ ਲੱਤ ਚਿੱਕੜ ਵਿੱਚ ਦੱਬ ਗਈ। ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ। ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗ ਖਿੱਲਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਮੇਰਾ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ਼ ਬਹੁਤ ਨੇੜਲਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।

ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਕਾਰਨ, ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ਼ ਗੱਲ ਤਾਂ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ ਬੱਸ ਅਹਿੱਲ ਖੜ੍ਹਾ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਵਹਿੰਦਾ ਰਿਹਾ। ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਮੈਨੂੰ ਇੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਸਿਹਤ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾ ਦਿੱਤੀ।

ਮੈਂ ਵਗਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੈਦਲ ਚੱਲਿਆ। ਘਰ ਚਿੱਕੜ ਵਿੱਚ ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਕੁਝ ਘਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਾਇਬ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਵਲੰਟੀਅਰ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਭਾਲ਼ ਕਰਦੇ ਵੇਖੇ ਗਏ।  ਫੌਜ ਵੀ ਰਾਹਤ ਕਾਰਜਾਂ 'ਚ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਦੋ ਦਿਨ ਰਿਹਾ ਪਰ ਕੋਈ ਲਾਸ਼ ਨਾ ਮਿਲ਼ੀ। ਪਰ ਭਾਲ਼ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਚਾਹ ਅਤੇ ਦੁਪਹਿਰ ਦੇ ਖਾਣੇ ਲਈ ਆਰਾਮ ਕੀਤਾ। ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਏਕਤਾ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੈਰਾਨ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।

The villages of Chooralmala and Attamala were completely washed out. Volunteers had to use excavators, some bringing their own machinery to help
PHOTO • M. Palani Kumar

ਚੂਰਾਮਾਲਾ ਅਤੇ ਅਟਾਮਾਲਾ ਪਿੰਡ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਹਿ ਗਏ ਹਨ। ਰਾਹਤ ਕਰਮੀਆਂ ਨੇ ਬੁਲਡੋਜ਼ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ , ਕੁਝ ਆਪਣੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸਨ

ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ਼ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 8 ਅਗਸਤ 2019 ਨੂੰ ਪੁਡੂਮਾਲਾ 'ਚ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ 'ਚ 40 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਲ 2021 'ਚ 17 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਹੈ। ਲਗਭਗ 430 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ 150 ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਅਜੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ ਹੈ।

ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਜਿਓਂ ਹੀ ਮੈਂ ਉੱਥੋਂ ਨਿਕਲ਼ਣ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਪੁਡੂਮਾਲਾ ਨੇੜੇ ਅੱਠ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦਫਨਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਦਫ਼ਨਾਉਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ (ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ, ਈਸਾਈ ਅਤੇ ਹੋਰ) ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰ ਲਈਆਂ ਸਨ। ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਈ ਸਾਂਝੀ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ।

ਨਾ ਸਿਸਕਣ ਦੀ ਕੋਈ ਅਵਾਜ਼ ਸੀ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਹੰਝੂ ਸੀ ਬੱਸ ਮੀਂਹ ਲਗਾਤਾਰ ਵਰ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਇੱਥੇ ਅਜਿਹੇ ਦੁਖਾਂਤ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਿਉਂ ਵਾਪਰਦੇ ਹਨ? ਇਹ ਸਾਰਾ ਖੇਤਰ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਪੱਥਰਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਸਖ਼ਤ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਹੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਫ਼ੋਟੋਆਂ ਲਈਆਂ ਤਾਂ ਮਲ਼ਬੇ ਵਿੱਚ ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੀ ਸੀ- ਨਾ ਪਹਾੜਾਂ ਜਿਹੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਨਿਰੋਲ਼ ਚੱਟਾਨਾਂ ਹੀ ਸਨ।

ਇੱਕ ਤਾਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਬਾਰਸ਼ ਪੈਣਾ ਆਮ ਵਰਤਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉੱਤੋਂ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਕੱਚੀ ਧਰਾਤਲ (ਮਿੱਟੀ) 'ਤੇ ਦੁਪਹਿਰ 1 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸਵੇਰੇ 5 ਵਜੇ ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਰਹਿਣਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਤ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀਂ ਜ਼ਮੀਨ ਖਿਸਕਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ। ਹਰ ਇਮਾਰਤ ਅਤੇ ਘਰ ਮੈਨੂੰ ਇਹੀ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ਼ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਰਾਹਤ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਆਏ ਕਾਰਕੁੰਨ ਵੀ ਇੱਥੇ ਫੱਸ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਉੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਵੀ ਇਸ ਦੁਖਾਂਤ ਦੀ ਯਾਦ ਤੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ਼ ਸਕਦੇ।

The Wayanad tragedy occurred in an area with numerous tea estates. Seen here are the houses of tea estate workers
PHOTO • M. Palani Kumar

ਵਾਇਨਾਡ ਦੁਖਾਂਤ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਿਆ ਜਿੱਥੇ ਚਾਹ ਦੇ ਅਣਗਿਣਤ ਬਗ਼ਾਨ ਹਨ। ਇਸ ਥਾਵੇਂ ਚਾਹ ਬਗ਼ਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਹਨ

The fast flowing river has turned brown carrying soil eroded by heavy rain in the Mundakkai and Chooralmala regions
PHOTO • M. Palani Kumar

ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਵਗਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ਼ ਵਹਿ ਕੇ ਆਈ ਮਿੱਟੀ ਕਾਰਨ ਮੁੰਡਕਾਈ ਅਤੇ ਚੂਰਾਮਾਲਾ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵੀ ਭੂਰੀ ਹੋ ਗਈ

The land is a mix of soil and rock, and when saturated with heavy rain became unstable, contributing significantly to the disaster
PHOTO • M. Palani Kumar

ਇੱਥੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ। ਮੀਂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਰਿਸਦਿਆਂ ਹੀ ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਯਕਦਮ ਢਿੱਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ , ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਹਾਦਸਾ ਵਾਪਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

The excessive rain and flowing flow led to soil erosion and this tea estate has completely collapsed; volunteers are searching for bodies amidst the ruins of the estate
PHOTO • M. Palani Kumar

ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਾਰਸ਼ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਵਹਾਅ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕਟਾਈ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਚਾਹ ਬਗ਼ਾਨ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ; ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਦੀਆਂ ਟੋਲੀਆਂ ਇਸ ਤਬਾਹ ਹੋਏ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚੋਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਭਾਲ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ

Many children who survived the accident are deeply affected by the trauma
PHOTO • M. Palani Kumar

ਇਸ ਦੁਖਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਲ਼-ਬਾਲ਼ ਬਚ ਨਿਕਲ਼ਣ ਵਾਲ਼ੇ ਬੱਚੇ ਹਾਲੇ ਤੀਕਰ ਸਦਮੇ ਵਿੱਚ ਹਨ

Rocks and soil buried many houses
PHOTO • M. Palani Kumar

ਕਈ ਘਰ ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਚਿੱਕੜ ਦੇ ਮਲ਼ਬੇ ਹੇਠ ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਹਨ

The homes of tea estate workers in Wayanad were severely damaged
PHOTO • M. Palani Kumar

ਵਾਇਨਾਡ ਵਿੱਚ ਚਾਹ ਬਗ਼ਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨੇ ਗਏ ਹਨ

This two storey house was completely destroyed by tumbling rocks which came in the flood
PHOTO • M. Palani Kumar

ਹੜ੍ਹ ਨਾਲ਼ ਰੁੜ੍ਹ ਕੇ ਆਏ ਪੱਥਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ ' ਤੇ ਤਬਾਹ ਹੋਇਆ ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਮਕਾਨ

Many vehicles sustained severe damage and are now completely unusable
PHOTO • M. Palani Kumar

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਾਹਨ ਵੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨੇ ਗਏ ਅਤੇ ਵਰਤਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹੇ

Volunteers snatch a few minutes to rest
PHOTO • M. Palani Kumar

ਕੁਝ ਕੁ ਪਲ ਫ਼ੁਰਸਤ ਦੇ ਕੱਢਦੇ ਵਲੰਟੀਅਰ

When homes fell, families lost everything, their belongings buried in wet soil
PHOTO • M. Palani Kumar

ਮਕਾਨ ਢਹਿਣ ਨਾਲ਼ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਭ ਕੁਝ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਾਮਾਨ ਚਿੱਕੜ ਹੇਠ ਦੱਬ ਗਿਆ ਹੈ

The army is working along with volunteers in search operations
PHOTO • M. Palani Kumar

ਫੌਜ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਤਲਾਸ਼ੀ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ

Search operations in the vicinity of a mosque
PHOTO • M. Palani Kumar

ਮਸਜਿਦ ਨੇੜੇ ਤਲਾਸ਼ੀ ਮੁਹਿੰਮ

Machines (left) are helping move soil and find people. A volunteer (right) searches for bodies along the river
PHOTO • M. Palani Kumar
Machines (left) are helping move soil and find people. A volunteer (right) searches for bodies along the river
PHOTO • M. Palani Kumar

ਮਸ਼ੀਨਾਂ (ਖੱਬੇ) ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਹਿਲਾਉਣ ਅਤੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਲੱਭਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਨਦੀ ਕਿਨਾਰੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਭਾਲ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਰਾਹਤ ਕਰਮੀ

Volunteers are playing a crucial role in rescue efforts
PHOTO • M. Palani Kumar

ਰਾਹਤ ਕਰਮੀਆਂ ਨੇ ਭਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ

This school has completely collapsed
PHOTO • M. Palani Kumar

ਇਹ ਸਕੂਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ

Volunteers use sticks to prevent sinking into the wet soil as they walk
PHOTO • M. Palani Kumar
ਚਿੱਕੜ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਗੱਡੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਕਾਰਕੁੰਨ ਡਾਂਗ ਸਹਾਰੇ ਤੁਰਦੇ ਹਨ
Excavators are being used for digging and moving soil
PHOTO • M. Palani Kumar

ਮਿੱਟੀ ਪੁੱਟਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਧੱਕਣ ਲਈ ਜੇਸੀਬੀ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ

Locals and others who are volunteering here in Wayanad take a break to eat
PHOTO • M. Palani Kumar

ਰਾਹਤ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਆਏ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਅਤੇ ਵਲੰਟੀਅਰ ਭੋਜਨ ਖਾਣ ਲਈ ਛੁੱਟੀ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ

One of the worst affected villages, Puthumala has experienced similar disasters in 2019 and 2021
PHOTO • M. Palani Kumar

ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਪੁਡੂਮਾਲਾ ਨੇ 2019 ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਦੁਖਾਂਤ ਹੰਢਾਏ ਹਨ

Working through the night, volunteers await the arrival of bodies
PHOTO • M. Palani Kumar

ਸਾਰੀ-ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਕੰਮ ਚੱਲਦਾ ਹੈ , ਮਜ਼ਦੂਰ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ

Volunteers equipped with emergency kits prepare to collect the bodies from the ambulances
PHOTO • M. Palani Kumar

ਕਰਮੀਆਂ ਨੂੰ ਐਂਬੂਲੈਂਸਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਵਾਸਤੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਉਪਕਰਣਾਂ ਨਾਲ਼ ਲੈਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ

The bodies are carried to a prayer hall where people from all religions have gathered to offer their prayers for the deceased
PHOTO • M. Palani Kumar

ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਅਰ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੀ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ

The bodies of people who died are wrapped in white and carried
PHOTO • M. Palani Kumar

ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਟੇ ਕੱਪੜੇ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

Many bodies have not been identified
PHOTO • M. Palani Kumar

ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ ਹੈ

Burials taking place following the prayer service
PHOTO • M. Palani Kumar

ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

Volunteers working through the night
PHOTO • M. Palani Kumar

ਦੇਰ ਰਾਤ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਵਲੰਟੀਅਰ

ਤਰਜਮਾ: ਕਮਲਜੀਤ ਕੌਰ

M. Palani Kumar

ଏମ୍‌. ପାଲାନି କୁମାର ‘ପିପୁଲ୍‌ସ ଆର୍କାଇଭ୍‌ ଅଫ୍‌ ରୁରାଲ ଇଣ୍ଡିଆ’ର ଷ୍ଟାଫ୍‌ ଫଟୋଗ୍ରାଫର । ସେ ଅବହେଳିତ ଓ ଦରିଦ୍ର କର୍ମଜୀବୀ ମହିଳାଙ୍କ ଜୀବନୀକୁ ନେଇ ଆଲେଖ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାରେ ରୁଚି ରଖନ୍ତି। ପାଲାନି ୨୦୨୧ରେ ଆମ୍ପ୍ଲିଫାଇ ଗ୍ରାଣ୍ଟ ଏବଂ ୨୦୨୦ରେ ସମ୍ୟକ ଦୃଷ୍ଟି ଓ ଫଟୋ ସାଉଥ ଏସିଆ ଗ୍ରାଣ୍ଟ ପ୍ରାପ୍ତ କରିଥିଲେ। ସେ ପ୍ରଥମ ଦୟାନିତା ସିଂ - ପରୀ ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟାରୀ ଫଟୋଗ୍ରାଫୀ ପୁରସ୍କାର ୨୦୨୨ ପାଇଥିଲେ। ପାଲାନୀ ହେଉଛନ୍ତି ‘କାକୁସ୍‌’(ଶୌଚାଳୟ), ତାମିଲ୍ ଭାଷାର ଏକ ପ୍ରାମାଣିକ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରର ସିନେମାଟୋଗ୍ରାଫର, ଯାହାକି ତାମିଲ୍‌ନାଡ଼ୁରେ ହାତରେ ମଇଳା ସଫା କରାଯିବାର ପ୍ରଥାକୁ ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆଣିଥିଲା।

ଏହାଙ୍କ ଲିଖିତ ଅନ୍ୟ ବିଷୟଗୁଡିକ M. Palani Kumar
Editor : PARI Desk

ପରୀ ସମ୍ପାଦକୀୟ ବିଭାଗ ଆମ ସମ୍ପାଦନା କାର୍ଯ୍ୟର ପ୍ରମୁଖ କେନ୍ଦ୍ର। ସାରା ଦେଶରେ ଥିବା ଖବରଦାତା, ଗବେଷକ, ଫଟୋଗ୍ରାଫର, ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ନିର୍ମାତା ଓ ଅନୁବାଦକଙ୍କ ସହିତ ସମ୍ପାଦକୀୟ ଦଳ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ। ସମ୍ପାଦକୀୟ ବିଭାଗ ପରୀ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ଲେଖା, ଭିଡିଓ, ଅଡିଓ ଏବଂ ଗବେଷଣା ରିପୋର୍ଟର ପ୍ରଯୋଜନା ଓ ପ୍ରକାଶନକୁ ପରିଚାଳନା କରିଥାଏ।

ଏହାଙ୍କ ଲିଖିତ ଅନ୍ୟ ବିଷୟଗୁଡିକ PARI Desk
Translator : Kamaljit Kaur

କମଲଜୀତ କୌର, ପଞ୍ଜାବରେ ରହୁଥିବା ଜଣେ ମୁକ୍ତବୃତ୍ତିର ଅନୁବାଦିକା। ସେ ପଞ୍ଜାବୀ ସାହିତ୍ୟରେ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରିଛନ୍ତି। କମଲଜିତ ସମତା ଓ ସମାନତାପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଜରେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି, ଏବଂ ଏହାକୁ ସମ୍ଭବ କରିବା ଦିଗରେ ସେ ପ୍ରୟାସରତ ଅଛନ୍ତି।

ଏହାଙ୍କ ଲିଖିତ ଅନ୍ୟ ବିଷୟଗୁଡିକ Kamaljit Kaur