ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର, ଏକ ରାସନ କାର୍ଡ

ଦୁଇ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ, ରୁଖସାନା ଖାତୁନ, ବିହାର ଦରଭଙ୍ଗା ଜିଲ୍ଲାରେ ଥିବା ତାଙ୍କ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ଗ୍ରାମ ମୋହନ ବାହେରାରେ ରାସନ କାର୍ଡ ପାଇଁ ଆବେଦନ କରିଥିଲେ। ସେହିବର୍ଷ ପରିବାରର ପକ୍କା ଘର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲା, ରୁଖସାନା ଆଧାର କାର୍ଡ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଆବେଦନ କରିଥିଲେ, ଯାହାକୁ ସେ ପାଇଥିଲେ। ପୂର୍ବରୁ ସେ ଦୁଇ ଥର ରାସନ କାର୍ଡ ପାଇଁ ଆବେଦନ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ କେବେ ଆସିନଥିଲା।

ଏହା ତାଙ୍କର ତୃତୀୟ ଚେଷ୍ଟା ଥିଲା, ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୮ରେ, ଏବଂ ସେ ଅପେକ୍ଷା କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଥିଲେ।

୩୦ ବର୍ଷ ବୟସ୍କା ରୁଖସାନା ଏବଂ ତାଙ୍କ ସ୍ୱାମୀ ୩୪ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ମହମ୍ମଦ ୱାକିଲ କଠିନ ପରିଶ୍ରମ କରୁଥିଲେ ଏବଂ ଭଲରେ ପରିବାର ଚଳାଇ ନେଉଥିଲେ। ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀର ପଟେଲ ନଗରରେ ଥିବା ୫ଟି ଘରେ ରୁଖସାନା ଘରୋଇ ସେବିକା ଭାବେ କାମ କରୁଥିଲେ, ଏବଂ ୱାକିଲ ଦରଜୀ କାମ କରି ଯାହା ଆୟ କରୁଥିଲେ, ଦୁହେଁ ମିଶି ମାସକୁ ୨୭,୦୦୦ ଟଙ୍କା ଆୟ କରି ନେଉଥିଲେ। ଏପରିକି ତାଙ୍କର ଛଅ ଜଣିଆ ପରିବାର (୧୨,୮,୨ ବର୍ଷର ତିନି ଝିଅ ଏବଂ ୧୦ ବର୍ଷର ପୁଅ ସମେତ) ର ଖର୍ଚ୍ଚ ତୁଲାଇ ନେଉଥିଲେ ଏବଂ ଗାଁରେ ଥିବା ୱାକଲିଙ୍କ ଗୃହିଣୀ ମା’ଙ୍କ ନିକଟକୁ ଦୁଇ ହଜାର ଟଙ୍କା ପଠାଇ ପ୍ରତି ମାସ କିଛି ସଞ୍ଚୟ କରି ପାରୁଥିଲ।

କଠିନ ପରିଶ୍ରମ ଯୋଗୁ ସବୁ ସମ୍ଭବ ହେଉଥିଲା। ୱାକିଲ ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀର ନୂଆ ରଞ୍ଜିତ ନଗର  ଅଞ୍ଚଳରେ ଏକ ଛୋଟିଆ ଦରଜୀ ଦୋକାନ ଖୋଲିଥିଲେ, ସେ ମାସିକ ଏଥିରୁ ୧୨,୦୦୦ ଟଙ୍କା ଆୟ କରିବା ଲାଗି ଆଶା କରିଥିଲେ, ଯାହାକୁ ସେ ଦରଜୀ ଦୋକାନର କର୍ମଚାରୀ ଭାବେ ଆଣିଥିଲେ। ଏହା ଥିଲା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୫, ୨୦୨୦ର କଥା।

ଏହାର ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ, ଭାରତ ସାରା ରାଷ୍ଟ୍ରବ୍ୟାପୀ ଲକଡାଉନ ଲାଗୁ କରି ଦିଆଗଲା।

ରୁଖସାନାକୁ କାମରେ ରଖିଥିବା ଲୋକମାନେ ତାଙ୍କୁ ଘରକୁ ଆସିବା ଲାଗି ମନା କରି ଦେଲେ ଏବଂ ଖୁବଶୀଘ୍ର ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଗଲା ଯେ ଲକଡାଉନ ମାସଗୁଡ଼ିକରେ ତାଙ୍କୁ କୌଣସି ପାରିଶ୍ରମିକ ମିଳିବ ନାହିଁ। ପାଞ୍ଚଟି ଘରୁ ୧୫,୦୦୦ ଟଙ୍କା ଆୟ କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ସେ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ଘରେ ରୋଷେଇ କାମ ଜାରି ରଖିଲେ ଏବଂ ୨,୪୦୦ ଟଙ୍କା ଆୟ କରୁଥିଲେ। ଜୁନ ବେଳକୁ ସେ ଚାକିରି ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ହରାଇବାକୁ ପଡ଼ିଲା, କିନ୍ତୁ ଖୁବ ଶୀଘ୍ର ସେ ଆଉ ଏକ ଘର ସଫା ଓ ରୋଷେଇ କାମ ପାଇଗଲେ, ଯେଉଁଠି ତାଙ୍କୁ କାମରେ ରଖିଥିବା ଲୋକ, ‘ସୁପର ସ୍ପ୍ରେଡର’ଙ୍କୁ ନେଇ ଚିନ୍ତିତ ଥିଲେ ଏବଂ ସେ ମସଜିଦକୁ ଯାଇଥିଲେ କି ବୋଲି ପ୍ରଶ୍ନ କରିଥିଲେ। “ମୁଁ ଖରାପ ଭାବିଲି ନାହିଁ। ସମସ୍ତେ କରୋନାକୁ ନେଇ ଭୟଭୀତ ଥିଲେ, ତେଣୁ ମୁଁ ତାଙ୍କର ଚିନ୍ତା ବୁଝିପାରୁଥିଲି”, ରୁଖସାନା କହିଥିଲେ।

ଜୁନ ବେଳକୁ, ପରିବାରର ସମସ୍ତ ସଞ୍ଚୟ ସରି ଯାଇଥିଲା। ଗାଁରେ ଜଣେ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରବାସୀ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ପାଇଁ ବିହାର ସରକାରଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ବିଶେଷ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଯୋଜନାରେ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଥିବା ୧୦୦୦ ଟଙ୍କା ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ବିଷୟରେ କହିବା ପରେ ସେମାନେ ଏହି ଏକକାଳୀନ ସହାୟତା ବିଷୟରେ ଦାବି କରିଥିଲେ।

“ନୀତୀଶ କୁମାରଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ସହାୟତା ଟଙ୍କା ଉଠାଇବାକୁ ମୁଁ ସକ୍ଷମ ହେଲି, କିନ୍ତୁ ମୋଦୀ ଦେଇଥିବା ଟଙ୍କା ଉଠାଇ ପାରିଲି ନାହିଁ”, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗରିବ କଲ୍ୟାଣ ଯୋଜନାରେ ଏପ୍ରିଲ ମାସ ପରଠାରୁ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଥିବା ମାସିକ ୫୦୦ ଟଙ୍କା ସହାୟତା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରି ରୁଖସାନା କହିଥିଲେ। ବ୍ୟାଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ତାଙ୍କୁ କୁହାଗଲା ଯେ ତାଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟ ଲିଙ୍କ ହେବା ସମୟରେ କେତେକ ତ୍ରୁଟି ରହିଥିଲା। “କ୍ୟା ହୋତା ହେ ୧,୦୦୦ ରୁପେୟା ସେ? ଏପରିକି ଏହା ଦୁଇ ଦିନ ସୁଦ୍ଧା ଗଲା ନାହିଁ”, ସେ କହିଲେ।

ମାର୍ଚ୍ଚ ଶେଷ ବେଳକୁ ତାଙ୍କ ଘର ପାଖରେ ଥିବା ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ସର୍ବୋଦୟ କନ୍ୟା ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ମିଳୁଥିବା ଦିନକୁ ଦୁଇ ବେଳା ଭୋଜନ-ଥରେ ପୂର୍ବାହ୍ନ ୧୧ଟାରେ ଏବଂ ଆଉ ଥରେ ଅପରାହ୍ଣ ୫ଟାରେ କିଛି ମାତ୍ରାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା। “ଉଭୟ ଥର, ସେମାନେ ଆମକୁ ଭାତ ଡାଲି କିମ୍ବା ରାଜମା ଦେଉଥିଲେ। କୌଣସି ମସଲା, ଲୁଣ ନଥିଲା-ରୋଗୀଙ୍କ ଖାଦ୍ୟ ଭଳି ଲାଗୁଥିଲା। ୨୦୦ ଲୋକଙ୍କ ସହିତ ମୋତେ ଧାଡ଼ିରେ ଛିଡ଼ା ହେବାକୁ ପଡ଼ୁଥିଲା। ଯଦି ମୁଁ ଆଗୁଆ ପହଞ୍ଚୁଥିଲି, ଗୋଟିଏ ମିଲ ମିଳୁଥିଲା।” ନଚେତ, ରୁଖସାନା କିଛି ଦୂରରେ ରହି, ଘରୋଇ ସେବିକା ଭାବେ କାମ କରୁଥିବା ତାଙ୍କ ମା’ଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଇ ଦିନକ ପାଇଁ ଭାତ ଓ ଡାଲି ଯୋଗାଡ଼ କରୁଥିଲେ। (ତାଙ୍କ ବାପା, ଜଣେ ଦିନ ମଜୁରିଆ ଥିଲେ, ଯିଏକି ବହୁବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ଯକ୍ଷ୍ମାରେ ପୀଡ଼ିତ ହୋଇ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ)

ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଥିବା ଲକଡାଉନ ମିଲ କେବେବି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବାର ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ହେଉନଥିଲା। “ମୋ ସ୍ୱାମୀ ଓ ମୁଁ  ଖୁବ ଅଳ୍ପ ଖାଉଥିଲୁ ଯାହାଫଳରେ ପିଲାମାନେ ଭୋକରେ ରହିବେ ନାହିଁ। ଆମ ପାଖରେ ଆଉ କି ବିକଳ୍ପ ଥିଲା? ଆମର ଏଠି ଏକ ରାସନ କାର୍ଡ ନଥିଲା। ଆମେ ଆମ ଗାଁରେ ଏକ ରାସନ କାର୍ଡ ପାଇଁ ଆବେଦନ କରିଥିଲୁ, କିନ୍ତୁ ତାହା ମିଳୁନଥିଲା”, ରୁଖସାନା ମୋତେ କହିଥିଲେ।

ଅକ୍ଟୋବର ୬ ତାରିଖରେ ସେ ମୋତେ ଫୋନରେ କହିଲେ, “ଏପରି ସବୁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଲାଗି, ଏଠାରେ ଟଙ୍କା(ଲାଞ୍ଚ) ଦେବା ଜରୁରି। ଏହାପରେ ତୁମର ସବୁକାମ ହୋଇଯିବ।” ସେ ଭାବୁଛନ୍ତି ଏତେ ଉଦ୍ୟମ ପରେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ଏଥିପାଇଁ ରାସନ କାର୍ଡ ମିଳୁନାହିଁ କାରଣ ଏବେ ବି ଦିଲ୍ଲୀରେ ତାଙ୍କ ମା’ଙ୍କ ରାସନ କାର୍ଡରେ ତାଙ୍କର ନାଁ ରହିଛି। “ତା’କୁ ହଟାଇ ଦେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ତା’ ପରେ ଯାଇ ଏଠି କିଛି ହୋଇପାରିବ।”

ସେଥିପାଇଁ ଅନେକ ଥର ରାସନ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟକୁ ଯିବାକୁ ପଡ଼ିବ, ଅଧିକ କାଗଜପତ୍ର କାମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।

ସେଠି ଦିଲ୍ଲୀରେ, ୱାକିଲଙ୍କୁ ଅଗଷ୍ଟ ପରଠାରୁ କିଛି ଦରଜୀ ଅର୍ଡର ମିଳିବାକୁ ଲାଗିଲାଣି। “ବେଳେ ବେଳେ ଜଣେ କିମ୍ବା ଦୁଇ ଜଣ ଗ୍ରାହକ ଆସୁଛନ୍ତି। ମୁଁ ଦିନକୁ ୨୦୦-୨୫୦ ଟଙ୍କା ଆୟ କରୁଛି। ନଚେତ ଆଦୌ ଗ୍ରାହକ ନାହାନ୍ତି,” ସେ କୁହନ୍ତି। ସେ ଘରକୁ ମାସିକ ୫୦୦ ଟଙ୍କା ପଠାଇବାକୁ ସକ୍ଷମ ହେଉଛନ୍ତି।

ଜୁନରୁ ଅଗଷ୍ଟ ମାସର ଭଡ଼ା ଦେଇନପାରିବାରୁ ଘର ମାଲିକ ୱାକିଲଙ୍କୁ ଘର ଖାଲି କରି ଚାଲିଯିବାକୁ କହିଲେ ଏବଂ ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ସେ ଆହୁରି ଛୋଟ ଦୋକାନକୁ ଚାଲିଗଲେ; ଦୋକାନ ବାବଦ ଭଡ଼ା ଏବେ ସୁଦ୍ଧା ପଡ଼ି ରହିଛି। ରୁଖସାନା ଗାଁରେ ଥିବା ସ୍ୱୟଂ ସହାୟିକା ଗୋଷ୍ଠୀରୁ ୩୦,୦୦୦ ଟଙ୍କା ଋଣ ଆଣି ଭଡ଼ା ଏବଂ ୧୨,୦୦୦ ଟଙ୍କାର କରଜ ସୁଝିଥିଲେ। ଦିଲ୍ଲୀରେ ତାଙ୍କର ପୂର୍ବ ମାଲିକଙ୍କ ଦୟା କାରଣରୁ ସେ ପରିବା ଦୋକାନୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଯେଉଁମାନଙ୍କ ଠାରୁ ବକେୟା ଆଣିଥିଲେ ସେମାନଙ୍କୁ ଟଙ୍କା ସୁଝିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇପାରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ସେହି ଆବେଦନ ମଧ୍ୟ ବିଚାରାଧୀନ ଅଛି । ଅକ୍ଟୋବର ୧୬ ରେ ସେ ଋଣ ନେଇଥିଲେ। ଜଣେ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କଠାରୁ ୧୦,୦୦୦ ଯେତେବେଳେ ଦିଲ୍ଲୀର ଜଣେ ପୂର୍ବ ନିଯୁକ୍ତିଦାତା ତାଲା ପକାଇବା ସମୟରେ ଋଣ କରିଥିବା ଟଙ୍କା ଫେରସ୍ତ କରିବାକୁ କହିଥିଲେ।

କିଛି ଦିନ ପାଇଁ ବିହାରରେ ରହିବା ପାଇଁ ରୁଖସାନା ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଛନ୍ତି। ଦିଲ୍ଲୀରେ ତାଙ୍କୁ ଘରୋଇ କାମ ମିଳିବାକୁ ନେଇ ସେ ଏବେବି ଅନିଶ୍ଚିତ ଅଛନ୍ତି ଏବଂ ଗାଁରେ ରାସନ କାର୍ଡ ପାଇବାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି।

“ମୁଁ ଜାଣିଛି ମୋର ସ୍ୱାମୀ ଭୋକରେ ରହିବେ କିନ୍ତୁ କାହାରିକୁ ସାହାଯ୍ୟ ମାଗିବେ ନାହିଁ,” ସେ କହିଥିଲେ। “କେବଳ ସରକାର କିଛି ଗୋଟେ କରିପାରିବେ ଏବଂ ଆମକୁ ରାସନ କାର୍ଡ ଦେବେ।’’

ଅନୁବାଦ: ଓଡ଼ିଶାଲାଇଭ୍‍