ਮਾਨਸੂਨ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਛੇ ਮਹੀਨੇ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮਰਾਠਵਾੜਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਗੰਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ਼ਦੇ ਹਨ। "ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਹੁਣ ਮੈਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਤੇ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ," ਅਸ਼ੋਕ ਰਾਠੌੜ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਡਗਾਓਂ ਦੇ ਵਾਸੀ ਅਸ਼ੋਕ ਇਸ ਸਮੇਂ ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਬੰਜਾਰਾ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ਼ ਸਬੰਧਤ ਹਨ (ਜੋ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਪੱਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹੈ)। ਖੇਤਰ ਦੀ ਗੰਨਾ ਕੱਟਣ ਵਾਲ਼ੀ ਬਹੁਤੇਰੀ ਅਬਾਦੀ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਹਾਸ਼ੀਆਗਤ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਬੰਧਤ ਹੈ।

ਇਹ ਲੋਕ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਮਿਲ਼ਦਾ। ਜਦੋਂ ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਪਾਉਂਦੇ।

ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਖੰਡ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਨੇੜਲਾ ਸਬੰਧ ਹੈ। ਲਗਭਗ ਹਰੇਕ ਖੰਡ ਮਿੱਲ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਉਹ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਮਿੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤ ਕੇ, ਉਹ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜੋ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।

"ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ ਸਗੋਂ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਉਹੀ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸਭ ਕੁਝ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਹੈ," ਅਸ਼ੋਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਪਰ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸੁਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। "ਉਹ ਚਾਹੁੰਣ ਤਾਂ ਹਸਪਤਾਲ ਬਣਵਾ ਸਕਦੇ ਹਨ [...] ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਅੱਧਾ ਸੀਜ਼ਨ ਤਾਂ ਵਿਹਲੇ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਸਾਰੀ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਉਹ 500 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ[...] ਪਰ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਇੰਝ ਨਹੀਂ ਕਰਨ ਲੱਗੇ," ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਸਾਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਜੋ ਗੰਨਾ ਕੱਟਣ ਲਈ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਸਾਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦਰਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਵੀ ਰੂਬਰੂ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ਼ ਗਲੋਬਲ ਚੈਲੇਂਜ ਰਿਸਰਚ ਫੰਡ ਗ੍ਰਾਂਟ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਦੇਖੋ: ਸੋਕਾ ਮਾਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ


ਪੰਜਾਬੀ ਤਰਜਮਾ: ਕਮਲਜੀਤ ਕੌਰ

Omkar Khandagale

Omkar Khandagale is a Pune-based documentary filmmaker and cinematographer, who explores themes of family, inheritance, and memories in his work.

यांचे इतर लिखाण Omkar Khandagale
Aditya Thakkar

Aditya Thakkar is a documentary filmmaker, sound designer and musician. He runs Fireglo Media, an end to end production house which works in the advertising sector.

यांचे इतर लिखाण Aditya Thakkar
Text Editor : Sarbajaya Bhattacharya

Sarbajaya Bhattacharya is a Senior Assistant Editor at PARI. She is an experienced Bangla translator. Based in Kolkata, she is interested in the history of the city and travel literature.

यांचे इतर लिखाण Sarbajaya Bhattacharya
Translator : Kamaljit Kaur

कमलजीत कौर पंजाबच्या रहिवासी असून मुक्त अनुवादक आहेत. त्यांनी पंजाबी साहित्यामध्ये एमए केलं आहे. समाज न्याय आणि समताधिष्ठित असावा असा त्यांचा ठाम विश्वास असून तो प्रत्यक्षात आणण्यासाठी त्या कार्यरत असतात.

यांचे इतर लिखाण Kamaljit Kaur