ଶ୍ରମିକ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକମାନେ ଘୋରି ହୋଇ ଛିଣ୍ଡି ଯାଇଥିବା ଚପଲକୁ ମଧ୍ୟ ସାଇତି ରଖନ୍ତି। ମାଲ୍ ବୋହୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ଚପଲରେ କେଉଁଠି ଚେପା ତ’ ଗୋଇଠି ଭିତର ପଟେ କଣା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ, ଅନ୍ୟପଟେ କାଠ କଟାଳୀଙ୍କ ଚପଲରେ କଣ୍ଟା ଫୁଟି ଯାଇଥାଏ। ଏପରିକି ମୁଁ ନିଜ ଚପଲକୁ ସାଇତି ରଖିବା ଲାଗି ସେଥିରେ ସେଫ୍ଟିପିନ୍ ଲଗାଇଥାଏ।
ସାରା ଭାରତରେ ବୁଲିବା ସମୟରେ, ମୁଁ ଲଗାତାର ଜୋତାଗୁଡ଼ିକର ଫଟୋ ଉଠାଇଛି, ଏବଂ ମୁଁ ନିଜ ଫଟୋରେ ଏସବୁ ପଛରେ ଥିବା କାହାଣୀକୁ ଖୋଜିବା ଆରମ୍ଭ କରି ଦେଇଛି। ଏଭଳି ଜୋତାଗୁଡ଼ିକର କାହାଣୀ ଜରିଆରେ, ମୋ ନିଜ ଯାତ୍ରା ମଧ୍ୟ ଉଜାଗର ହୋଇଥାଏ।
ନିକଟରେ ଓଡ଼ିଶାର ଯାଜପୁରକୁ ଗୋଟିଏ କାମ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଯାଇଥିବା ବେଳେ ମୁଁ ବାରବାଙ୍କୀ ଏବଂ ପୁରୁଣା ମାନତୀରା ସ୍କୁଲକୁ ଯିବା ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ପାଇଥିଲି। ଯେତେବେଳେ ଆମେ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲୁ, ସେଠାକାର ଆଦିବାସୀମାନେ ଏକାଠି ହୋଇଥିବା ଗୋଟିଏ କୋଠରୀ ବାହାରେ ସାବଧାନତା ପୂର୍ବକ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ ହୋଇ ରଖାଯାଇଥିବା ଚପଲ ସବୁ ଦେଖି ମୁଁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିଲି।
ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଥମେ, ମୁଁ ବେଶୀ ଧ୍ୟାନ ଦେଇନଥିଲି, କିନ୍ତୁ ଯାତ୍ରାର ତିନି ଦିନ ପରେ ଛିଣ୍ଡି ଯାଇଥିବା ଚପଲଗୁଡ଼ିକୁ ମୁଁ ଦେଖିଲି, ସେଥିରୁ କେତେକ ଚପଲରେ କଣା ହୋଇଯାଇଥିଲା।
ଜୋତା ସହିତ ମୋ ନିଜର ସମ୍ପର୍କ ପୁରୁଣା ସ୍ମୃତିକୁ ତାଜା କରିଦେଲା। ମୋ ଗାଁରେ, ସମସ୍ତେ ଇଂରାଜୀ ଅକ୍ଷର ଭି ଆକୃତିର ଫିତା ଥିବା ଚପଲ କିଣୁଥିଲେ। ମୋତେ ଯେତେବେଳେ ୧୨ ବର୍ଷ ବୟସ ହୋଇଥିଲା, ମଦୁରାଇରେ ଏସବୁ ଚପଲ ଦାମ୍ ୨୦ ଟଙ୍କା ଥିଲା। ତଥାପି ଆମ ଜୀବନରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ରହିଥିବା ଏହିସବୁ ଚପଲ କିଣିବା ଲାଗି ମୋ ପରିବାରକୁ ଅନେକ କଷ୍ଟ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା।
ବଜାରକୁ ଚପଲର କୌଣସି ନୂଆ ମଡେଲ ଆସିଲେ, ଆମ ଗାଁର ଜଣେ ପୁଅ ତା’କୁ କିଣି ଆଣୁଥିଲା। ଆଉ ଆମେ ସବୁ ପର୍ବପର୍ବାଣୀରେ, ନହେଲେ ସହର ବାହାରକୁ କେଉଁ ଆଡ଼େ ବୁଲି ଗଲେ, ତା’ଠାରୁ ଚପଲ ମାଗି ନେଇ ପିନ୍ଧି ଯାଉଥିଲୁ।
ଯାଜପୁର ଯାତ୍ରା କରିବା ପରେ ମୁଁ ମୋ ଚାରି ପାଖରେ ଥିବା ଚପଲକୁ ଅଧିକ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବାକୁ ଲାଗିଲି। ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କିଛି ହଳ ଚପଲ ମୋ ଅତୀତର ଘଟଣା ସହ ଜଡ଼ିତ। ମୋର ଏପରି ଘଟଣା ମନେ ଅଛି ଯେତେବେଳେ ମୁଁ ଓ ମୋର ସହପାଠୀ ଜୋତା ପିନ୍ଧିନଥିବା କାରଣରୁ ଆମର କ୍ରୀଡ଼ା ଶିକ୍ଷକ ଆମକୁ ଗାଳି କରିଥିଲେ।
ଜୋତା ମୋ ଫଟୋଗ୍ରାଫୀକୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ କରିଛି, ଏଥିରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଛି। ଦଳିତ ସମ୍ପ୍ରଦାୟକୁ ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ଜୋତା ପିନ୍ଧିବାରୁ ବଞ୍ଚିତ ରଖାଯାଇଥିଲା। ଏହା ଉପରେ ବିଚାର କରିବା ଦ୍ୱାରା ମୋତେ ଏହାର ମହତ୍ୱକୁ ପୁନଃମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରିବାର ପ୍ରେରଣା ମିଳିଲା। ଏହି ବିଚାର ମୋ କାମକୁ ଆକାର ଦେଇଥିଲା, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଶ୍ରମିକ ବର୍ଗର ଲୋକଙ୍କ ସଂଘର୍ଷ ଏବଂ ଦିନ ରାତି ପରିଶ୍ରମ କରୁଥିବା ସେମାନଙ୍କ ଜୋତା ପାଇଁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିବା ଲାଗି ମୋ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ମିଳିଲା।
ଅନୁବାଦ : ଓଡ଼ିଶାଲାଇଭ୍
