ਮੈਂ ਕਿਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ਼ ਇੰਨੀ ਜ਼ੁਰੱਅਤ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਜੜ੍ਹੋਂ ਪੁੱਟ ਕੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਸਕੋ। ਪਰ ਦੇਖਿਓ ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਹ ਦਿਨ ਵੀ ਆਉਣਾ ਜਿਸ ਦਿਨ ਤੁਹਾਡੇ ਜੋਗਾ ਪਾਣੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਚਣਾ। ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੀ ਜ਼ਮੀਨ, ਸਾਡਾ ਪਾਣੀ ਚੁਰਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਪਰ ਅਸੀਂ ਵੀ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਾਂਗੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਲੜਦੇ ਤੇ ਮਰਦੇ ਰਹਾਂਗੇ। ਜਲ, ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਸਤੇ ਸਾਡਾ ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਸਾਡੇ ਇਕੱਲਿਆਂ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਇਹ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਹੈ। ਆਦਿਵਾਸੀ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ਼ ਸੰਤੁਲਨ ਅਤੇ ਦੋਸਤੀ ਕਾਇਮ ਕਰਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਸੋਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ਼ੋਂ ਨਿਖੜ ਜਾਈਏ। ਮੇਰੇ ਵੱਲੋਂ ਦੇਹਵਾਲੀ ਭੀਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀਆਂ ਬਹੁਤੇਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ਼ਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਡਾ ਅੱਜ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਹੀ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਬੁਨਿਆਦ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਾਂ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸਮੂਹਿਕ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਓ, ਜੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਤੀਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ਼ ਉਸ ਜੀਵਨ, ਉਸ ਸੰਸਾਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕਣ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਮੁੜਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਹੀ ਨਹੀਂ।

ਦੇਹਵਾਲੀ ਭੀਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦਿਆਂ ਜਤਿੰਦਰ ਵਸਾਵਾ ਨੂੰ ਸੁਣੋ

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦਤ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਪਾਂਡਿਆ ਨੂੰ ਸੁਣੋ

ਪੈਰ ਧਰਨ ਜੋਗੀ ਜ਼ਮੀਨ

ਭਰਾਵਾ
ਮੇਰੇ ਭਰਾਵਾ, ਤੂੰ ਕਿੱਥੇ ਸਮਝਣਾ
ਪੱਥਰ ਪੀਹਣਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ
ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਕੀ ਹੁੰਦਾ
ਤੂੰ ਜਾਣਦੈ?
ਤੂੰ ਤਾਂ ਬੜਾ ਖ਼ੁਸ਼ ਏਂ
ਆਪਣੇ ਘਰ ਨੂੰ ਰੁਸ਼ਨਾ ਕੇ
ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰ
ਤੂੰ ਕਿੱਥੇ ਸਮਝਣ ਵਾਲ਼ਾ
ਕਿ
ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੂੰਦ ਦਾ ਮਰਨਾ ਕੀ ਹੁੰਦੈ?
ਤੂੰ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਰਵੋਤਮ ਸਿਰਜਣਾ ਜੋ ਹੈਂ
ਤੇਰੇ ਸਰਉੱਚ ਹੋਣ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸਬੂਤ ਹੈ
“ਲੇਬੋਰਟਰੀ”
ਤੂੰ ਕੀ ਲੈਣਾ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਤੋਂ?
ਤੈਨੂੰ ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਕੀ ਦਰਦ?
ਤੇਰੇ ਸੁਪਨੇ ਤਾਂ ਅਸਮਾਨੀਂ ਘਰ ਬਣਾਉਂਦੇ
ਤੂੰ ਧਰਤੀ ਦਾ ਲਾਡਲਾ ਨਾ ਰਿਹਾ
ਭਰਾਵਾ, ਬੁਰਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨੇਗਾ
ਤੈਨੂੰ “ਮੂਨ ਮੈਨ” ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਤਾਂ
ਆਖ਼ਰ ਤੂੰ ਪੰਛੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ
ਪਰ
ਉਡਾਰੀ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਤਾਂ ਦੇਖਦਾ ਏਂ
ਤੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਏਂ,
ਛੇਤੀ ਮੰਨੇਗਾ ਕਿੱਥੇ
ਪਰ ਭਰਾਵਾ, ਸਾਡੇ ਅਨਪੜ੍ਹਾਂ ਲਈ
ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਇੰਨਾ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੀਂ
ਪੈਰ ਧਰਨ ਜੋਗੀ ਜ਼ਮੀਨ ਛੱਡ ਜਾਵੀਂ
ਭਰਾਵਾ,
ਮੇਰੇ ਭਰਾਵਾ, ਤੂੰ ਕਿੱਥੇ ਸਮਝਣਾ
ਪੱਥਰ ਪੀਹਣਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ
ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਕੀ ਹੁੰਦਾ
ਤੂੰ ਜਾਣਦੈ?
ਤੂੰ ਤਾਂ ਬੜਾ ਖ਼ੁਸ਼ ਏਂ
ਆਪਣੇ ਘਰ ਨੂੰ ਰੁਸ਼ਨਾ ਕੇ
ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰ
ਤੂੰ ਕਿੱਥੇ ਸਮਝਣ ਵਾਲ਼ਾ
ਕਿ
ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੂੰਦ ਦਾ ਮਰਨਾ ਕੀ ਹੁੰਦੈ?
ਤੂੰ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਰਵੋਤਮ ਸਿਰਜਣਾ ਜੋ ਹੈਂ।

ਤਰਜਮਾ: ਕਮਲਜੀਤ ਕੌਰ

Poem and Text : Jitendra Vasava

गुजरात के नर्मदा ज़िले के महुपाड़ा के रहने वाले जितेंद्र वसावा एक कवि हैं और देहवली भीली में लिखते हैं. वह आदिवासी साहित्य अकादमी (2014) के संस्थापक अध्यक्ष, और आदिवासी आवाज़ों को जगह देने वाली एक कविता केंद्रित पत्रिका लखारा के संपादक हैं. उन्होंने वाचिक आदिवासी साहित्य पर चार पुस्तकें भी प्रकाशित की हैं. वह नर्मदा ज़िले के भीलों की मौखिक लोककथाओं के सांस्कृतिक और पौराणिक पहलुओं पर शोध कर रहे हैं. पारी पर प्रकाशित कविताएं उनके आने वाले पहले काव्य संग्रह का हिस्सा हैं.

की अन्य स्टोरी Jitendra Vasava
Illustration : Labani Jangi

लाबनी जंगी साल 2020 की पारी फ़ेलो हैं. वह पश्चिम बंगाल के नदिया ज़िले की एक कुशल पेंटर हैं, और उन्होंने इसकी कोई औपचारिक शिक्षा नहीं हासिल की है. लाबनी, कोलकाता के 'सेंटर फ़ॉर स्टडीज़ इन सोशल साइंसेज़' से मज़दूरों के पलायन के मुद्दे पर पीएचडी लिख रही हैं.

की अन्य स्टोरी Labani Jangi
Translator : Kamaljit Kaur

कमलजीत कौर, पंजाब की रहने वाली हैं और एक स्वतंत्र अनुवादक हैं. उन्होंने पंजाबी साहित्य में एमए किया है. कमलजीत समता और समानता की दुनिया में विश्वास करती हैं, और इसे संभव बनाने की दिशा में प्रयासरत हैं.

की अन्य स्टोरी Kamaljit Kaur