બાંગો માટે શ્રાપ સમી યુરેનિયમની ખાણો

જાદુગોડાની ટેકરીઓમાં પાંચ દાયકાઓથી યુરેનિયમ માટે ખનન કામ કરવામાં આવી રહ્યું છે — જે આસપાસનાં ગામોમાં છેલ્લી અડધી સધીથી ઝેર પ્રસરાવી રહી છે

તુરામદીહ (જાદુગોડાથી લગભગ 20 કિલોમીટર) ખાતે આવેલી ખુલ્લી કાસ્ટ ખાણ ; ત્યાંથી માંડ 500 મીટર દૂર લોકવસવાટ છે. 1998ના એક અહેવાલમાં , બિહાર વિધાનસભાની પર્યાવરણ સમિતિએ જણાવ્યું હતું કે ખાણના ડમ્પિંગ ગ્રાઉન્ડથી પાંચ કિલોમીટરની અંદર કોઈ ગામ ન હોવું જોઈએ

કાલિકાપુર ગામના વતની આશરે 7 વર્ષીય અમિત ગોપે માનસિક વિકાર સાથે જન્મ્યા હતા. તેઓ ચાલી કે બોલી શકતા નથી , અને મોટા ભાગનો દિવસ તેમના પલંગ પર આરામ કરીને વિતાવે છે

બાંગોમાં માટીના રસ્તા પર રમતા બાળકો — આ ગામ અયસ્ક પ્રોસેસિંગના ઝેરી પ્લાન્ટ્સ અને કચરાના ડમ્પથી બહુ દૂર નથી

18 વર્ષીય કાલિબુધિ ગોપને હાડકાની વિકૃતિ છે અને તેમની પીઠના ઉપરના ભાગમાં ખૂંધ છે. તેઓ લાંબા સમય સુધી ઊભાં રહી શકતાં નથી , પરંતુ અઠવાડિયામાં બે વાર લગભગ 35 કિલોમીટર દૂર જમશેદપુરની મધ્યવર્તી કૉલેજમાં જાય છે

14 વર્ષીય અનામિકા ઓરમને મોં પર ગાંઠ છે જે જીવલેણ બની શકે છે. ડૉક્ટરો કહે છે કે તેનું ઑપરેશન કરવું જરૂરી , પરંતુ તેમના પરિવારને ઑપરેશન કરાવવું પોસાય તેમ નથી

જ્યારે હું 35 વર્ષીય તારક દાસને કાલિકાપુરમાં તેમની કરિયાણાની દુકાન પર મળ્યો ત્યારે તેમણે મને પૂછ્યું કે તેમના પરિવારને ક્યારે મદદ મળશે. તેઓ કહે છે , “ દાદા , મારે બે બાળકો છે , એક દીકરી , એક દીકરો. મને દરેક સમયે તેમની ચિંતા રહે છે — જ્યારે હું વધુ કામ કરી શકીશ નહીં , પછી તેમનું શું થશે ? જો હું થોડા સમય માટે પણ ઊભો રહું છું તો મારી કમર ખૂબ દુખે છે , પરંતુ મારે મારા બાળકો માટે કામ કર્યા વિના છૂટકો નથી”

આ ટેઈલિંગ પોન્ડ્સમાં યુરેનિયમ પ્રોસેસિંગ પ્લાન્ટમાંથી નીકળતો કિરણોત્સર્ગી કચરો ઠાલવવામાં આવે છે. તે તુરામદીહ ખાણ પાસેના ગામ નજીકથી વહે છે

18 વર્ષીય હરાધન ગોપને ચહેરાની વિકૃતિ છે અને તેમનું માથું તેમના શરીરના પ્રમાણમાં નાનું છે. તેમ છતાં , તેઓ ખેતરોમાં કામ કરે છે , અને તેમના પિતાને ડાંગરની ખેતી કરવામાં મદદ કરે છે

એક નાનો છોકરો જાદુગોડા નજીક સુવર્ણરેખા નદીમાંથી શેલફિશ પકડે છે. ટેઈલિંગ પોન્ડ્સમાંથી નીકળતો ઝેરી કચરો , કે જેને સીધો આ નદીમાં ઠાલવવામાં આવે છે , તેના કારણે તેમનું જળચર જીવન ધીમે ધીમે અદૃશ્ય થઈ રહ્યું છે

લગભગ 18 વર્ષીય પાર્વતી ગોપે (મધ્યમાં) , બાંગોના ખાનગી કોચિંગ સેન્ટરમાં ; તેમના પિતા ખેડૂત છે. તેઓ કહે છે , ' મારે સરકારી નોકરી કરવી છે. પણ મારી પાસે ભણવા માટેનાં બધાં પુસ્તકો નથી. મારા પિતા મને કહે છે કે પરિવારનું ગુજરાન ચલાવવું મુશ્કેલ છે , તો તેમને મારી સારવાર કેવી રીતે પરવડે ?'

લગભગ 16 વર્ષીય રાકેશ ગોપેને મગજનો લકવો છે ; તેમનાં બહેન ગુડિયાનું સાત વર્ષની વયે અવસાન થયું હતું. તેઓ તેમની વ્હીલચેર પર શાળાએ જવા માટે સંઘર્ષ કરે છે , જ્યાં તેમને મધ્યાહન ભોજન દર મહિને 600 રૂપિયાનું સરકારી વિકલાંગતા પેન્શન મળે છે. તેમનાં માતા મને કહે છે , ' હું હંમેશાં ભવિષ્ય વિશે વિચારતી રહું છું… અમારી ગેરહાજરીમાં શું થશે ? તે પોતાની મેળે કંઈ કરી શકતો નથી'

રાકેશ અને ગુડિયાનાં માતા [નામ ઉપલબ્ધ નથી] , ડાંગરના ખેતરોમાં મજૂરી કરે છે. તેઓ તેમની સાત વર્ષની પુત્રીની છબી બતાવે છે , જેને હાડકાની વિકૃતિ હતી અને તે વાઈના હુમલાથી મૃત્યુ પામી હતી. તેમના પુત્રને પણ મગજનો લકવો છે. તેઓ કહે છે , ' રાકેશના જન્મ પછી , જ્યારે અમને ખબર પડી કે તે ક્યારેય ચાલી શકશે નહીં અથવા પોતાની જાતે કંઈ કરી શકશે નહીં , ત્યારે અમને ખૂબ દુઃખ થયું હતું. જ્યારે ગુડિયાનો જન્મ થયો , ત્યારે અમને આનંદ થયો , પરંતુ અમને ટૂંક સમયમાં જાણવા મળ્યું કે તે પણ ક્યારેય ચાલી શકશે નહીં...'

રાકેશ તેમના પગ બિલકુલ હલાવી શકતા નથી. તેમનાં માતા તેમને દરરોજ નવડાવે છે અને પછી તેમને બાંગોમાં તેમના ઘરે પરત લઈ જાય છે