లడఖ్‌లో సాగా దావా వేడుకలు

"ఇది వేడుకలకు సరైన రోజు. వాతావరణం కూడా ఆహ్లాదకరంగా ఉంది,” అన్నారు లేహ్ జిల్లాలో రహదారి నిర్మాణ స్థలాల్లో రోజువారీ కూలీగా పనిచేస్తోన్న పెమా రించెన్.

లడఖ్‌లోని హాన్లే (ఆన్లే అని కూడా పిలుస్తారు) గ్రామంలో నివసించే 42 ఏళ్ల రించెన్ టిబెట్ క్యాలెండర్‌లో ముఖ్యమైన పండుగ అయిన సాగా దావా ను గురించి చెప్తున్నారు. ఈ పండుగను లడఖ్, సిక్కిమ్ అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లలోని బౌద్ధులు జరుపుకుంటారు.

"ఇంతకుముందు ప్రతి కుగ్రామంలోనూ అందరూ సాగా దావా ను జరుపుకునేవాళ్ళు. కానీ ఈ ఏడాది (2022) ఆరు గ్రామాలు మాత్రమే కలిసివచ్చాయి," హాన్లేలోని ఇండియన్ ఆస్ట్రొనామికల్ అబ్జర్వేటరీలో పనిచేస్తోన్న 44 ఏళ్ళ సోనమ్ దోర్జే అన్నారు. ఈయన ఇక్కడి నాగా కుగ్రామంలో నివసిస్తుంటారు. కోవిడ్-19 ముమ్మరంగా ఉన్న సమయంలో రెండేళ్ళపాటు పరిమితంగా జరుపుకున్న ఉత్సవాల తర్వాత పుంగుక్, ఖల్దో, నాగా, షాడో, భోక్, జిక్‌సోమా కుగ్రామాలన్నీ కలిసి ఈ ఉత్సవాలను జరుపుకున్నాయి. చెదురుమదురు జనాభా కలిగిన ఈ కుగ్రామాలన్నీ హాన్లే గ్రామంలో భాగంగా ఉన్నాయి. వీటన్నింటిలోని మొత్తం జనసంఖ్య 1,879 మంది (2011 జనాభా లెక్కలు).

మహాయాన శాఖకు చెందిన బౌద్ధులు జరుపుకునే ఈ పండుగను 'శాకా దావా' అని కూడా పిలుస్తారు. సాగా దావా ను టిబెట్ చాంద్రమాన క్యాలెండర్ ప్రకారం నాలుగవ నెల 15వ రోజున జరుపుకుంటారు; 2022 సంవత్సరంలో, ఇది జూన్ నెలలో వచ్చింది. టిబెట్ భాషలో సాగా అంటే నాలుగవ అనీ, దావా అంటే నెల అని అర్థం. సాగా దావా నెలను 'పుణ్య మాసం' అని పిలుస్తారు- ఈ కాలంలో చేసే మంచి పనులకు అనేక రెట్లు ఎక్కువ ప్రతిఫలం లభిస్తుందని చెబుతారు. బుద్ధుని జ్ఞాపకార్థం జరిగే ఈ పండుగ అతని పుట్టుకను, జ్ఞానోదయం కలిగిన రోజును, పరినిర్వాణం లేదా సంపూర్ణ నిర్వాణం చెందిన రోజును సూచిస్తుంది.

జనాభాలో అత్యధికులు - లడఖ్‌లోని లేహ్ జిల్లాలో దాదాపు 66 శాతం మంది - బౌద్ధులు (జనగణన 2011). అక్టోబర్ 2019లో లడఖ్ కేంద్రపాలిత ప్రాంతంగా మారింది. తూర్పు, మధ్య లడఖ్ ప్రాంత జనాభాలో ఎక్కువ భాగం టిబెట్ మూలాలకు చెందినవారు. వీరంతా ఈ ప్రాంతంలోని బౌద్ధ ఆరామాలలో అనేక పండుగలు జరుపుకుంటారు.

సాగా దావా రోజున, టిబెట్‌లోని బౌద్ధులు మఠాలనూ దేవాలయాలనూ సందర్శిస్తూ, పేదలకు దానాలు చేస్తూ, మంత్రాలు పఠిస్తూ రోజంతా గడుపుతారు.

తూర్పు లడఖ్‌లోని హాన్లే నదీ లోయలో బౌద్ధమతాన్ని అనుసరించే చాంగ్‌పాస్ వంటి పశుపోషక సంచార సముదాయాలు సాగా దావాకు గొప్ప గుర్తింపును కలిగిస్తున్నాయి. ఈ పండుగను చూసేందుకు 2022 వేసవిలో లేహ్ జిల్లా ప్రధాన కార్యాలయానికి ఆగ్నేయంగా 270 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న హాన్లే నదీ లోయను ఈ విలేఖరి సందర్శించారు. భారతదేశం-చైనా సరిహద్దుకు సమీపంలో ఉన్న ఒక సుందరమైన, మిట్టపల్లాలతో నిండివున్న ఈ హాన్లే నదీ లోయ విస్తారమైన ఖాళీ భూములతోనూ, మెలికలు తిరిగివున్న నదులూ, చుట్టూ ఎత్తైన పర్వతాలతోనూ నిండివుంది. ఇది చాంగ్‌థాంగ్ వన్యప్రాణుల అభయారణ్యంలో ఒక భాగం.

అది పండుగ రోజున ఉదయం 8 గంటల సమయం. హాన్లే గ్రామంలోని స్థానిక బౌద్ధ విహారంలో ఊరేగింపు ప్రారంభం కానుంది. ఉత్సవ నిర్వాహక కమిటీ అధిపతి దోర్జే బుద్ధుని విగ్రహాన్ని మోసుకెళ్లే ఊరేగింపుకు నాయకత్వం వహిస్తున్నారు. ఉదయం ఎనిమిదిన్నరకే ఆ గ్రామం నుంచీ, ఇతర గ్రామాల నుంచీ వచ్చిన భక్తులతో ప్రాంగణం కిక్కిరిసిపోయింది. మహిళలు సుల్మా అని పిలిచే సంప్రదాయక పొడవాటి గౌన్లు, నెలన్ అని పిలిచే టోపీలను ధరిస్తారు.

సోనమ్ దొర్జే, అతని స్నేహితులు గొంపా (మఠం) నుండి బుద్ధుడిని ఎత్తుకొని వచ్చి ఆ విగ్రహాన్ని మెటాడోర్ వ్యాన్ పైన ఉంచారు. పండుగ ప్రార్థనల జెండాలతో నిండివున్న ఆ వాహనం రంగురంగుల రథాన్ని పోలి ఉంది. సుమారు 50 మంది వ్యక్తులు కార్లు, వ్యాన్‌లలో ఊరేగింపుగా టిబెటన్ బౌద్ధమతమైన ద్రుక్పా కగ్యు క్రమానికి సంబంధించిన 17వ శతాబ్దపు హాన్లే ఆశ్రమం వైపు బయలుదేరారు.

హాన్లే మఠంలో ఎరుపు టోపీలు ధరించిన బౌద్ధ ఆధ్యాత్మిక గురువులు లేదా లామాలు వాహనాల బారుకు స్వాగతం పలికారు. భక్తులు ప్రాంగణంలోకి ప్రవేశిస్తున్నప్పుడు, వారి స్వరాల ధ్వనితో ప్రాంగణమంతా ప్రతిధ్వనిస్తోంది. "ఈ ఉత్సవాలలో మరింత ఎక్కువమంది భక్తులు పాల్గొంటారని మేం ఆశిస్తున్నాం," అని 40 ఏళ్ళు దాటిన హాన్లే నివాసి పెమా డోల్మా చెప్పారు.

ఉత్సవం జరుగుతోంది. నగారాల చప్పుడు, బాకాలు ఊదుతున్న శబ్దం వలన ఊరేగింపు నిలిచివుందని మాకు తెలిసింది. కొందరు పసుపు గుడ్డలో చుట్టివున్న బౌద్ధ గ్రంథాలను పట్టుకుని ఉన్నారు.

లామాలు ముందుండి దారి తీస్తుండగా ఊరేగింపు నిట్టనిలువుగా ఉన్న వాలులో కిందికి సాగుతోంది. వారు మఠం లోపలనే ఉన్న అభయారణ్యం చుట్టూ తిరుగుతారు. ఆ తర్వాత ఆ గుంపులోని లామాలు ఒక సమూహంగా, భక్తులు మరొక  సమూహంగా విడిపోయి రెండు మెటాడోర్ వాహనాలలో ఎక్కుతారు. వారిప్పుడు ఖల్దో, షాడో, పుంగుక్, భోక్ గ్రామాల మీదుగా ప్రయాణించి నాగా వద్ద ప్రయాణాన్ని ముగిస్తారు.

ఖల్దో వద్ద బన్నులు(రొట్టెలు), శీతల పానీయాలు, ఉప్పు కలిపిన తేనీటితో భక్తులకు స్వాగతం లభించింది. పుంగుక్ వద్ద లామాలు , భక్తులు సమీపంలోని పర్వతాన్ని చుట్టుముట్టి, వెలిగిపోతోన్న నీలి ఆకాశం క్రింద ప్రవాహాల వెంటా, గడ్డి మైదానాల వెంటా నడుస్తారు.

మేం నాగా గ్రామానికి చేరుకున్నప్పుడు, లామా జిగ్మెట్ దోషాల్ మమ్మల్ని పలకరిస్తూ, “ఈ రోజెలా ఉంది మీకు? చాలా మనోహరంగా ఉంది కదా? దీనినే పుణ్య మాసం అని కూడా అంటారు. పవిత్ర గ్రంథాలలో దాగి ఉన్న తత్వాలను అర్థం చేసుకోవడానికి మనం వాటిని మరింతగా అధ్యయనం చేయాలి." అన్నారు.

అనువాదం: సుధామయి సత్తెనపల్లి