जेवणाचे डबे, पाण्याच्या बाटल्या, छत्र्या आणि स्लिपर. या वस्तू कोणाच्या असतील हे मालकाला न पाहताही तुम्ही ओळखू शकाल. जवळच कुठे तरी रानात मजूर कामाला आलेत हे समजायला तुम्हाला वेळ लागणार नाही. हे आहे ओडिशाच्या कोरापुट जिल्ह्यातलं सिंदेही गाव. शेतात कामासाठी मजूर, जास्त करून बाया आणि तरुण मुली पोट्टंगी तालुक्यातून लांबवरून चालत इथे पोचल्या आहेत. त्यांनी सोबत आणलेल्या या सगळ्या वस्तू (आणि कदाचित यात नसलेल्या इतर काही). २०१४ चा जुलै महिना होता, पावसाला सुरुवात झाली होती. त्यामुळे छत्र्या. गरिबाला पायताणाचं इतकं मोल असतं की त्या वापरून झिजू नयेत किंवा मातीने भरू नयेत, याची फार दक्षता घेतली जाते. क्वचित कधी या एका डब्यातलं जेवण तीन-चार जणांत मिळून आणलेलं असतं. प्यायचं साफ पाणी कामावर मिळेलच, त्यातही एखाद्या शेतकऱ्याच्या रानात याची शाश्वती नाही. म्हणून पाण्याच्या प्लास्टिकच्या बाटल्या. खरिपाची पेरणी सुरू झालीये.
P. Sainath is Founder Editor, People's Archive of Rural India. He has been a rural reporter for decades and is the author of 'Everybody Loves a Good Drought' and 'The Last Heroes: Foot Soldiers of Indian Freedom'.
Other stories by P. SainathMedha Kale is based in Pune and has worked in the field of women and health. She is the Marathi Translations Editor at the People’s Archive of Rural India.
Other stories by Medha Kale